ابن‌سبیل

ابن‌سبیل در فقه اسلامی به مسافری اطلاق می‌شود که در محل اقامت، بی‌وسیله و ناتوان از بازگشت به وطن است. چنین فردی از مستحقان زکات (و در صورت هاشمی بودن، خمس) به شمار می‌آید. این واژه در آیات متعددی از قرآن به‌کار رفته است.

معنای لغوی و اصطلاحی

ابن‌سبیل، واژه‌ای عربی به‌معنای «راهی» یا «مسافر». در اصطلاح فقه اسلامی، به مسافری گفته می‌شود که از وطن خود دور افتاده و در محل اقامت موقت، علی‌رغم دارایی در وطن، فاقد توشه و وسیله بازگشت است و توانایی تهیه هزینه سفر را ـ حتی از طریق فروش اموال یا گرفتن قرض ـ ندارد.

در فقه اسلامی

چنین فردی، از مصادیق مستحق دریافت زکات است و در صورتی که هاشمی‌تبار باشد، از مستحقان دریافت خمس نیز به‌شمار می‌آید. میزان زکات یا خمس پرداختی باید به اندازه‌ای باشد که امکان بازگشت او به وطنش فراهم شود.

در قرآن

واژه «ابن‌سبیل» در قرآن در چندین موضع به کار رفته است؛ از جمله: آیه ۷ سوره حشر؛ آیه ۴۱ سوره انفال؛ آیه ۶۰ سوره توبه؛ آیه ۲۶ سوره اسراء؛ آیه ۳۸ سوره روم؛ آیات ۱۷۷ و ۲۱۵ سوره بقره؛ و آیه ۲۶ سوره نساء.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن‌سبیل». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.