فهرست حکومت‌های اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۱۹

حکومت‌های اسلامی، آن دسته از حکومت‌هایی هستند که توسط مسلمانان در مناطق مختلف جهان، به وجود آمده و اقدام به حکومترانی بر مسلمانان و غیرمسلمانان آن مناطق می‌نموده‌اند. این مناطق اغلباً مکان‌هایی بوده‌اند که در قرون اولیه اسلامی توسط جنگجویان مسلمان فتح می‌شده و مردمان آنجا به مرور مسلمان می‌گشتند. اما مردمان برخی از این مناطق نیز، پیش از آنکه سرزمین‌های آنان توسط جنگجویان مسلمان فتح شوند، توسط بازرگانان و مبلغان و روحانیون، به دین اسلام درمی‌آمدند. این مناطق و حکومت‌های آنان را می‌توان به چند ناحیه تقسیم کرد: ایران، میانه و ماوراءالنهر، شبه قاره هند، شامات، مصر و آناتولی، شمال آفریقا و آندلس.

فهرست حکومت‌های اسلامی در ایران

**حکومت‌های اسلامی در فلات ایران و ماوراءالنهر**
نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طاهریان	۸۲۱–۸۷۳	۲۰۵–۲۵۹ ه‍. ق	طاهر بن حسین (ذوالیمینین)	مرو، نیشابور و بلخ
صفاریان	۸۶۷–۱۰۰۲	۲۴۷–۲۸۷ ه‍. ق	یعقوب لیث	زرنج
سامانیان	۸۷۵–۹۹۹	۲۶۱–۳۸۹ ه‍. ق	نصر بن احمد	بلخ و بخارا
علویان طبرستان	۸۶۴–۹۲۸	۲۵۰–۳۱۶ ه‍. ق	حسن بن زید علوی	آمل، ساری و استرآباد
زیاریان	۹۲۸–۱۰۴۳	۳۱۵–۴۳۴ ه‍. ق	مرداویج بن زیار	اصفهان، شیراز، گرگان، رودسر، ری و آمل
آل بویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۲۰–۴۴۰ ه‍. ق	علی بن بویه (عمادالدوله)	بغداد، اصفهان، ری، شیراز و همدان
آل حسنویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۴۸–۴۰۵ ه‍. ق	حسنویه پسر حسین برزکانی	قلعه سرماح
غزنویان	۹۶۳–۱۱۸۶	۳۵۱–۵۸۱ ه‍. ق	سبکتکین (ناصرالدین)	غزنین و لاهور
سلجوقیان	۱۰۳۷–۱۱۹۴	۴۲۸–۵۹۰ ه‍. ق	طغرل بیگ	نیشابور، اصفهان، ری، مرو و همدان
غوریان	۱۱۴۸–۱۲۱۵	۵۴۲–۶۱۱ ه‍. ق	قطب الدین محمد	هرات و غزنین
اتابکان	ــ	ــ	ــ	ــ	ــ
خوارزمشاهیان	۱۰۷۷–۱۲۳۱	۴۷۰–۶۲۸ ه‍. ق	انوشتکین غرجه	گرگانچ، غزنی، سمرقند و تبریز
ایلخانیان	۱۲۵۶–۱۳۳۵	۶۵۴–۷۳۶ ه‍. ق	هلاکوخان	تبریز، مراغه و سلطانیه
چوپانیان	۱۳۳۵–۱۳۵۷	۷۳۶–۷۵۹ ه‍. ق	شیخ حسن چوپانی	تبریز
مظفریان	۱۳۳۵–۱۳۹۳	۷۳۶–۷۹۶ ه‍. ق	مبارزدالدین محمد	کرمان، شیراز و یزد
جلایریان	۱۳۳۶–۱۴۳۲	۷۳۷–۸۳۵ ه‍. ق	شیخ حسن بزرگ	بغداد، تبریز و بصره
سربداران	۱۳۳۷–۱۳۷۶	۷۳۸–۷۷۸ ه‍. ق	عبدالرزاق باشتینی	سبزوار
آل کرت	۱۲۴۴–۱۳۸۳	۶۴۳–۷۸۳ ه‍. ق	شمس الدین محمد بن ابی بکر	هرات
تیموریان	۱۳۷۰–۱۵۰۷	۷۷۲–۹۱۲ ه‍. ق	تیمور لنگ	هرات و سمرقند
قراقویونلو	۱۴۰۶–۱۴۶۸	۸۰۹–۸۷۳ ه‍. ق	قرامحمد	تبریز
آق قویونلو	۱۴۶۸–۱۵۸۲	۸۷۳–۹۹۰ ه‍. ق	قره عثمان	تبریز و دیاربکر
مرعشیان	۱۳۵۹–۱۵۸۲	۷۹۸–۹۹۰ ه‍. ق	قوام الدین بن عبدالله	ساری و آمل
مشعشعیان	۱۴۱۱–۱۵۳۸	۸۱۴–۹۴۵ ه‍. ق	سید محمد فلاح	هویزه
صفویان	۱۵۰۱–۱۷۲۱	۹۰۷–۱۱۳۴ ه‍. ق	شاه اسماعیل اول	تبریز، قزوین و اصفهان
هوتکیان	۱۷۰۹–۱۷۳۸	۱۱۱۹–۱۱۵۰ ه‍. ق	مرویس خان هوتک	اصفهان و قندهار
افشاریان	۱۷۳۸–۱۷۹۶	۱۱۵۰–۱۲۱۰ ه‍. ق	نادرشاه	مشهد
زندیان	۱۷۵۰–۱۷۹۴	۱۱۶۴–۱۱۹۸ ه‍. ق	کریم خان زند	شیراز
قاجار	۱۷۹۶–۱۹۲۵	۱۱۵۰–۱۳۴۳ ه‍. ق	آقا محمد خان	تهران

فهرست حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر

**حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر**
نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
آل افراسیاب یا قراخانیان	۸۴۰–۱۲۱۱	۲۲۵–۶۰۷ ه‍. ق	ــ	کاشغر
آل فریغون	۸۹۲–۱۰۱۰	۲۷۹–۴۰۱ ه‍. ق	ــ	جوزجان	ــ
قراختاییان	۱۱۲۴–۱۲۱۸	۵۱۷–۶۱۴ ه‍. ق	ــ	بلاسغون
شیبانیان	۱۵۰۰–۱۵۹۹	۹۰۶–۱۰۰۵ ه‍. ق	شیبک خان ازبک	سمرقند
خانات خیوه	۱۵۱۵–۱۹۲۰	۹۲۱–۱۳۳۸ ه‍. ق	ایلبارس اول	شهر خیوه (در ازبکستان)
پادشاهی مستقل دروازه	۱۵۲۶–۱۸۷۸	۹۳۲–۱۲۹۵ ه‍. ق	اسکندر بیگ فرزند میرزا سبحان قلی خان	قلعه خمب	ــ
جانیان یا اشترخانیان	۱۵۹۸–۱۷۵۸	۱۰۰۷–۱۱۹۹ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا	ــ
خانات خوقند	۱۷۰۹–۱۸۷۶	۱۱۲۰–۱۲۹۳ ه‍. ق	شاهرخ بای	خوقند
خانات بخارا	۱۷۸۵–۱۹۲۴	۱۱۹۹–۱۳۴۲ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا

فهرست حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند

**حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند**
نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
ممالیک دهلی یا غلامشاهیان	۱۲۰۶–۱۲۹۰	۶۰۲–۶۸۶ ه‍. ق	قطب الدین آیبک	دهلی
خلجیان	۱۲۹۰–۱۳۲۰	۶۸۶–۷۲۰ ه‍. ق	جلال الدین فیروز خلجی	دهلی
تغلقیان	۱۳۲۰–۱۴۱۴	۷۲۰–۸۱۴ ه‍. ق	غیاث الدین تغلق	دهلی
سادات	۱۴۱۴–۱۴۵۱	۸۱۷–۸۵۲ ه‍. ق	خضرخان	دهلی
لودیان	۱۴۵۱–۱۵۲۶	۸۵۲–۹۳۲ ه‍. ق	بهلول لودی	دهلی
بهمنیان دکن	۱۳۴۷–۱۵۲۷	۷۴۷–۹۳۳ ه‍. ق	علاءالدین حسن بهمن شاه	گلبرگه و بیدر
نظام شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۳۶	۸۹۶–۱۰۰۷ ه‍. ق	احمد نظام شاه	احمدنگر
عادل شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۸۶	۸۹۶–۱۰۹۶ ه‍. ق	یوسف عادل شاه ساوی	بیجاپور	ــ
قطب شاهیان	۱۵۱۸–۱۶۸۷	۹۱۸–۱۰۹۸ ه‍. ق	سلطان قلی قطب شاه	گلکنده و حیدرآباد
بریدشاهیان	۱۴۹۱–۱۶۱۹	۸۹۷–۱۰۲۸ ه‍. ق	برید	بیدر	ــ
سلاطین بنگال	۱۳۵۲–۱۵۷۶	۷۵۲–۹۸۳ ه‍. ق	ــ	لکهنوتی، پاندوا
شاه میریان	۱۳۳۹–۱۵۶۱	۷۴۰–۹۶۹ ه‍. ق	شمس الدین شاه	کشمیر (سرینگر)	ــ
بابریان یا گورکانیان	۱۵۲۶–۱۸۵۸	۷۴۶–۱۲۷۵ ه‍. ق	بابر	دهلی و آگرا	\|

حکومت‌های اسلامی در جزیره، شامات، مصر و آناتولی

**حکومت‌های اسلامی در مصر، شامات و آناتولی**
نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طولونیان	۸۶۸–۹۰۵	۲۵۵–۲۹۳ ه‍. ق	احمد بن طولون	فسطاط
حمدانیان	۹۰۵–۱۰۰۲	۲۹۳–۳۹۴ ه‍. ق	عبدالله بن حمدان	موصل و حلب
اخشیدیان	۹۳۵–۹۶۹	۳۲۴–۳۵۸ ه‍. ق	محمد بن طغج اخشید	فسطاط
فاطمیان	۹۰۹–۱۱۷۱	۲۹۷–۵۶۷ ه‍. ق	عبیدالله مهدی	مهدیه و قاهره
نمیریان	۹۹۰–۱۰۸۱	۳۸۰–۴۷۳ ه‍. ق	ــ	حرّان	ــ
مروانیان	۹۹۰–۱۰۸۵	۳۸۰–۴۶۹ ه‍. ق	باذکرد	دیاربرکر
عقیلیان	ــ	سده چهارم	ــ	موصل
مرداسیان	۱۰۲۴–۱۰۸۰	۴۱۴–۴۷۲ ه‍. ق	صلیح بن مرداس	حران
سلجوقیان روم	۱۰۷۷–۱۳۰۸	۴۷۰–۷۰۷ ه‍. ق	قتلمش	ایزنیک، قونیه و سواس
آل ارتق	۱۱۰۱–۱۴۰۹	۴۹۴–۸۱۱ ه‍. ق	سعید بن ارتق	حصن کیفا و دیاربکر
زنگیان	۱۱۲۷–۱۲۵۰	۵۲۱–۶۴۷ ه‍. ق	عمادالدین زنگی	موصل و حلب
ایوبیان	۱۱۷۱–۱۲۶۰	۵۶۶–۶۵۸ ه‍. ق	صلاح الدین ایوبی	قاهره	\|
ممالیک بحری	۱۲۵۰–۱۳۸۰	۶۴۸–۷۸۳ ه‍. ق	شجرالدر	قاهره	\|
ممالیک برجی	۱۳۸۲–۱۵۱۷	۷۸۹–۹۲۲ ه‍. ق	ظاهر سیف‌الدین برقوق	قاهره	\|
عثمانیان	۱۲۹۹–۱۹۲۳	۶۹۸–۱۳۴۱ ه‍. ق	عثمان بن أرطغل	سوگوت، بورسا، ادرنه و استانبول	\|

حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و جنوب اسپانیا

**حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و اندلس**
نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
امویان اندلس	۷۵۶–۹۲۹	۱۳۸–۳۱۶ ه‍. ق	عبدالرحمن داخل	قرطبه	ــ
رستمیان	۷۶۷–۹۰۹	۱۴۹–۲۹۶ ه‍. ق	عبدالرحمن بن رستم	تیارت (شهری در الجزایر)
ادریسیان	۷۸۸–۹۸۵	۱۷۱–۳۷۴ ه‍. ق	ادریس بن عبدالله	ولیلی، فاس و هجرالناصر
اغلبیان	۸۰۰–۹۰۹	۱۸۳–۳۵۸ ه‍. ق	ابراهیم بن اغلب	قیروان (شهری در تونس)
خلافت قرطبه	۹۲۹–۱۰۳۱	۳۱۶–۴۲۲ ه‍. ق	عبدالرحمن سوم	قرطبه
مرابطون	۱۰۴۰–۱۱۴۷	۴۳۱–۵۴۱ ه‍. ق	ابوبکر بن عمر	اغمات، فاس و مراکش
موحدون	۱۱۲۱–۱۲۶۹	۵۱۴–۶۶۷ه‍. ق	عبدالمؤمن بن علی الکومی	تینمل و مراکش
حفصیان	۱۲۲۹–۱۵۷۴	۶۲۶–۹۸۱ه‍. ق	ابوزکریا یحیی	بجایه و قسنطینه
مرینیان	۱۲۴۴–۱۴۶۵	۵۹۲–۸۶۹ه‍. ق	ابومحمد عبدالحق اول	فاس
بنی نصر	۱۲۳۸–۱۴۹۲	۶۳۵–۸۹۷ه‍. ق	محمد بن نصر اول	گرانادا
وطاسیان	۱۴۷۲–۱۵۵۴	۸۳۱–۹۵۶ه‍. ق	محمداول وطاسی (الشیخ)	فاس
علویان مراکش	۱۶۳۱- تا به امروز	۱۰۴۰ - تا به امروز	رشید بن علی شریف	رباط

منابع

تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ایرا ام لاپیدوس، ترجمه محمود رمضان زاده، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۶.

@@ خط ۱۰۸: / خط ۱۰۸: @@
 |خلجیان||۱۲۹۰–۱۳۲۰||۶۸۶–۷۲۰ ه‍. ق||جلال الدین فیروز خلجی||دهلی||[[پرونده:Khilji dynasty 1290 - 1320 ad.PNG]]
 |-
-|تغلقیان||۱۳۲۰–۱۴۱۴||۷۲۰–۸۱۴ ه‍. ق||غیاث الدین تغلق||دهلی||[[پرونده:Tughlaq dynasty farsi (1).PNG]]
+|تغلقیان||۱۳۲۰–۱۴۱۴||۷۲۰–۸۱۴ ه‍. ق||غیاث الدین تغلق||دهلی||[[پرونده:Tughlaq dynasty farsi.PNG]]
 |-
-|[[سادات]]||۱۴۱۴–۱۴۵۱||۸۱۷–۸۵۲ ه‍. ق||خضرخان||دهلی||[[پرونده:Sayyid-Dynasty.jpg]]
+|[[سادات]]||۱۴۱۴–۱۴۵۱||۸۱۷–۸۵۲ ه‍. ق||خضرخان||دهلی||[[پرونده:Map of the Sayyid Dynasty.png]]
 |-
-|لودیان||۱۴۵۱–۱۵۲۶||۸۵۲–۹۳۲ ه‍. ق||بهلول لودی||دهلی||[[پرونده:Lodi-dynasty-map.jpg]]
+|لودیان||۱۴۵۱–۱۵۲۶||۸۵۲–۹۳۲ ه‍. ق||بهلول لودی||دهلی||[[پرونده:Map of the Lodis.png]]
 |-
-|بهمنیان دکن||۱۳۴۷–۱۵۲۷||۷۴۷–۹۳۳ ه‍. ق||علاءالدین حسن بهمن شاه||گلبرگه و بیدر||[[پرونده:Bahamani-sultanate-map.svg.png]]
+|بهمنیان دکن||۱۳۴۷–۱۵۲۷||۷۴۷–۹۳۳ ه‍. ق||علاءالدین حسن بهمن شاه||گلبرگه و بیدر||[[پرونده:Map of the Bahmani Sultanate.png]]
 |-
 |نظام شاهیان||۱۴۹۰–۱۶۳۶||۸۹۶–۱۰۰۷ ه‍. ق||احمد نظام شاه||احمدنگر||[[پرونده:Deccan sultanates 1490 - 1687 ad.png]]
@@ خط ۱۲۴: / خط ۱۲۴: @@
 |بریدشاهیان||۱۴۹۱–۱۶۱۹||۸۹۷–۱۰۲۸ ه‍. ق||برید||بیدر||ــ
 |-
-|سلاطین بنگال||۱۳۵۲–۱۵۷۶||۷۵۲–۹۸۳ ه‍. ق||ــ||لکهنوتی، پاندوا||[[پرونده:Bengal Sultanate.png]]
+|سلاطین بنگال||۱۳۵۲–۱۵۷۶||۷۵۲–۹۸۳ ه‍. ق||ــ||لکهنوتی، پاندوا||[[پرونده:Hussain Shahis of Bengal.png]]
 |-
 |شاه میریان||۱۳۳۹–۱۵۶۱||۷۴۰–۹۶۹ ه‍. ق||شمس الدین شاه||کشمیر (سرینگر)||ــ
@@ خط ۱۵۶: / خط ۱۵۶: @@
 |مرداسیان||۱۰۲۴–۱۰۸۰||۴۱۴–۴۷۲ ه‍. ق||صلیح بن مرداس||حران||[[پرونده:Mirdasid Dynasty Map.png]]
 |-
-|سلجوقیان روم||۱۰۷۷–۱۳۰۸||۴۷۰–۷۰۷ ه‍. ق||قتلمش||ایزنیک، قونیه و سواس||[[پرونده:250px-Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg.png]]
+|سلجوقیان روم||۱۰۷۷–۱۳۰۸||۴۷۰–۷۰۷ ه‍. ق||قتلمش||ایزنیک، قونیه و سواس||[[پرونده:Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg]]
 |-
-|آل ارتق||۱۱۰۱–۱۴۰۹||۴۹۴–۸۱۱ ه‍. ق||سعید بن ارتق||حصن کیفا و دیاربکر||[[پرونده:250px-Anatolia1200.png]]
+|آل ارتق||۱۱۰۱–۱۴۰۹||۴۹۴–۸۱۱ ه‍. ق||سعید بن ارتق||حصن کیفا و دیاربکر||[[پرونده:Anatolia1200.png]]
 |-
 |[[زنگیان]]||۱۱۲۷–۱۲۵۰||۵۲۱–۶۴۷ ه‍. ق||عمادالدین زنگی||موصل و حلب||[[پرونده:Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG]]
@@ خط ۱۶۴: / خط ۱۶۴: @@
 |[[ایوبیان]]||۱۱۷۱–۱۲۶۰||۵۶۶–۶۵۸ ه‍. ق||[[صلاح الدین ایوبی]]||قاهره||[[پرونده:AyyubidGreatest.png]]|
 |-
-|ممالیک بحری||۱۲۵۰–۱۳۸۰||۶۴۸–۷۸۳ ه‍. ق||شجرالدر||قاهره||[[پرونده:Bahri Dynasty 1250 - 1382 (AD) (1).PNG]]|
+|ممالیک بحری||۱۲۵۰–۱۳۸۰||۶۴۸–۷۸۳ ه‍. ق||شجرالدر||قاهره||[[پرونده:Bahri Dynasty 1250 - 1382 (AD).PNG]]|
 |-
 |ممالیک برجی||۱۳۸۲–۱۵۱۷||۷۸۹–۹۲۲ ه‍. ق||ظاهر سیف‌الدین برقوق||قاهره||[[پرونده:1389 Mediterranean Sea.PNG]]|
@@ خط ۱۸۹: / خط ۱۸۹: @@
 |اغلبیان||۸۰۰–۹۰۹||۱۸۳–۳۵۸ ه‍. ق||ابراهیم بن اغلب||قیروان (شهری در تونس)||[[پرونده:Aghlabids Dynasty 800 - 909 (AD).PNG]]
 |-
-|خلافت قرطبه||۹۲۹–۱۰۳۱||۳۱۶–۴۲۲ ه‍. ق||عبدالرحمن سوم||قرطبه||[[پرونده:Califato de Córdoba - 1000.svg.png]]
+|خلافت قرطبه||۹۲۹–۱۰۳۱||۳۱۶–۴۲۲ ه‍. ق||عبدالرحمن سوم||قرطبه||[[پرونده:Califato de Córdoba - 1000.svg]]
 |-
 |مرابطون||۱۰۴۰–۱۱۴۷||۴۳۱–۵۴۱ ه‍. ق||ابوبکر بن عمر||اغمات، فاس و مراکش||[[پرونده:Almoravid Map.png]]
@@ خط ۱۹۹: / خط ۱۹۹: @@
 |مرینیان||۱۲۴۴–۱۴۶۵||۵۹۲–۸۶۹ه‍. ق||ابومحمد عبدالحق اول||فاس||[[پرونده:Marinid dynasty 1258 - 1420 (AD).PNG]]
 |-
-|بنی نصر||۱۲۳۸–۱۴۹۲||۶۳۵–۸۹۷ه‍. ق||محمد بن نصر اول||گرانادا||[[پرونده:Reino de Granada.svg (1).png]]
+|بنی نصر||۱۲۳۸–۱۴۹۲||۶۳۵–۸۹۷ه‍. ق||محمد بن نصر اول||گرانادا||[[پرونده:Reino de Granada.svg]]
 |-
 |وطاسیان||۱۴۷۲–۱۵۵۴||۸۳۱–۹۵۶ه‍. ق||محمداول وطاسی (الشیخ)||فاس||[[پرونده:Wattasids - Simplified map.PNG]]
 |-
-|علویان [[مراکش]]||۱۶۳۱- تا به امروز||۱۰۴۰ - تا به امروز||رشید بن علی شریف||رباط||[[پرونده:Morocco in its region (all claimed).svg.png]]
+|علویان [[مراکش]]||۱۶۳۱- تا به امروز||۱۰۴۰ - تا به امروز||رشید بن علی شریف||رباط||[[پرونده:Morocco in its region (all claimed).svg]]
 |}