حیوانات در قرآن: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز (Shahroudi صفحهٔ کاربر:M.taeb/صفحه تمرین را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به حیوانات در قرآن منتقل کرد) |
(تصحیح جدول) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در مورد حیوانات مطالب متنوعی در قرآن | در مورد حیوانات مطالب متنوعی در قرآن آمده و حتی نام برخی از [[فهرست سورههای قرآن|سورههای قرآن]] به نام حیوانات است.[[پرونده:نحل.jpg|بندانگشتی|و اَوحی ربّک الی النحلِ… ♥]] | ||
== نامشناسی حیوان در قرآن == | == نامشناسی حیوان در قرآن == | ||
حیوان، واژهای عربی است که بر موجود جاندار اطلاق میشود و انسان را نیز -که او را حیوان ناطق میخوانند- در بر میگیرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لسان العرب|عنوان کتاب=لسان العرب|سال=|نام=محمد بن مکرم|نام خانوادگی=ابن منظور|ناشر=دار صار - بیروت|جلد=2|صفحه=214|زبان=عربی}}</ref> در منابع دینی و [[به مجموعه نوشتهها و کتابهایی که احکام و قوانین اسلامی را از منابع دینی مانند قرآن و سنت، استخراج و تبیین میسازند، متون فقهی گفته میشود|متون فقهی]] این واژه غالباً به موجود جاندار و فاقد خرد اطلاق میشود که معادل آن در زبان فارسی کنونی جانور است؛ واژه حیوان در قرآن تنها یکبار (حَیَوان) و به معنای زندگی حقیقی به کار رفته که ناظر بر جهان آخرت است.<ref>{{یادکرد ژورنال|زبان=فارسی|نام۱=نادیا|نام خانوادگی۱=وارمیلی|سال=1398|دوره=15|شماره=56-57|صفحات=100|عنوان=نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه|ژورنال=فصلنامه پازند}}</ref> | حیوان، واژهای عربی است که بر موجود جاندار اطلاق میشود و انسان را نیز -که او را حیوان ناطق میخوانند- در بر میگیرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=لسان العرب|عنوان کتاب=لسان العرب|سال=|نام=محمد بن مکرم|نام خانوادگی=ابن منظور|ناشر=دار صار - بیروت|جلد=2|صفحه=214|زبان=عربی}}</ref> در منابع دینی و [[به مجموعه نوشتهها و کتابهایی که احکام و قوانین اسلامی را از منابع دینی مانند قرآن و سنت، استخراج و تبیین میسازند، متون فقهی گفته میشود|متون فقهی]] این واژه غالباً به موجود جاندار و فاقد خرد اطلاق میشود که معادل آن در زبان فارسی کنونی جانور است؛ واژه حیوان در قرآن تنها یکبار (حَیَوان) و به معنای زندگی حقیقی به کار رفته که ناظر بر [[آخرت|جهان آخرت]] است.<ref>{{یادکرد ژورنال|زبان=فارسی|نام۱=نادیا|نام خانوادگی۱=وارمیلی|سال=1398|دوره=15|شماره=56-57|صفحات=100|عنوان=نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه|ژورنال=فصلنامه پازند}}</ref> | ||
== سورههایی به نام حیوانات == | == سورههایی به نام حیوانات == | ||
از میان صد و چهارده سورهٔ قرآن، پنج سوره با نام حیوانات نامگذاری شده که عبارتند از: بقره (گاو)، نحل (زنبور عسل)، نمل (مورچه)، عنکبوت و فیل.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=آشنایی و انس با قرآن|نام=میرزا باقر|نام خانوادگی=حسینی|ناشر=انتشارات حرم|صفحه=43}}</ref> و دو سورۀ قرآن به نام عادیات و انعام به ترتیب به معنای (اسبان دونده) و (چهارپایان) است. | از میان صد و چهارده سورهٔ قرآن، پنج سوره با نام حیوانات نامگذاری شده که عبارتند از: [[سوره بقره|بقره]] (گاو)، [[سوره نحل|نحل]] (زنبور عسل)، [[سوره نمل|نمل]] (مورچه)، [[سوره عنکبوت|عنکبوت]] و [[سوره فیل|فیل]].<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=آشنایی و انس با قرآن|نام=میرزا باقر|نام خانوادگی=حسینی|ناشر=انتشارات حرم|صفحه=43}}</ref> و دو سورۀ قرآن به نام [[سوره عادیات|عادیات]] و [[سوره انعام|انعام]] به ترتیب به معنای (اسبان دونده) و (چهارپایان) است. | ||
== هدف از آوردن نام حیوانات در قرآن == | == هدف از آوردن نام حیوانات در قرآن == | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
== اسامی حیوانات در قرآن == | == اسامی حیوانات در قرآن == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! | ! rowspan="2" |خانواده | ||
! | ! rowspan="2" |ردیف | ||
!نام | ! colspan="2" |نام | ||
! | ! rowspan="2" |بسامد تکرار | ||
! colspan="2" |منبع در قرآن | |||
! | ! rowspan="2" |سیاق آیه | ||
! | ! rowspan="2" |اشارههای علمی | ||
!اشارههای علمی | |||
|- | |- | ||
! | !فارسی | ||
! | !عربی | ||
! | !نام سوره | ||
! | !عدد آیه | ||
|- | |- | ||
| rowspan="9" |بندپایان | |||
|1 | |1 | ||
|زنبور | |زنبور | ||
|نحل | |نحل | ||
|1 | |1 | ||
|نحل/68 | |نحل/68 | ||
| | |||
|نزول رحمتهای الهی از طریق باران، شیر خالص حیوانات و عسل مصفی که از طریق الهام خداوند(اعطای غریزه) به زنبور عسل به انسانها اعطا شده است. | |نزول رحمتهای الهی از طریق باران، شیر خالص حیوانات و عسل مصفی که از طریق الهام خداوند(اعطای غریزه) به زنبور عسل به انسانها اعطا شده است. | ||
|عسل مهمترین منبع مواد قندی دارای برخی از انواع مواد تخمیری، ویتامینهای بسیار، دارای انواع پروتئین و اسیدهای آمینه و اسیدهای عالی، املاح معدنی و عامل بسیار قویِ ضد میکروب است و در درمان بیماریهای پوستی، گوارشی، تنفسی، بیماریهای چشم، زنان و زایمان، بماریهای گوش و حلق و بینی، قلبی و کلیوی و بیماریهای مربوط به دستگاه عصبی به طرز شگفت آوری موثر است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طب در قرآن|ترجمه عنوان=کمال روحانی|سال=1393|نام=عبدالحمید|نام خانوادگی=دیاب|ناشر=آراس|صفحهها=195-210|نام۲=احمد|نام خانوادگی۲=قرقوز}}</ref> | |عسل مهمترین منبع مواد قندی دارای برخی از انواع مواد تخمیری، ویتامینهای بسیار، دارای انواع پروتئین و اسیدهای آمینه و اسیدهای عالی، املاح معدنی و عامل بسیار قویِ ضد میکروب است و در درمان بیماریهای پوستی، گوارشی، تنفسی، بیماریهای چشم، زنان و زایمان، بماریهای گوش و حلق و بینی، قلبی و کلیوی و بیماریهای مربوط به دستگاه عصبی به طرز شگفت آوری موثر است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طب در قرآن|ترجمه عنوان=کمال روحانی|سال=1393|نام=عبدالحمید|نام خانوادگی=دیاب|ناشر=آراس|صفحهها=195-210|نام۲=احمد|نام خانوادگی۲=قرقوز}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|2 | |2 | ||
|ملخ | |ملخ | ||
|جرادة | |جرادة | ||
|1 | |1 | ||
|اعراف/133 | |اعراف/133 | ||
| | |||
|اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | |اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ||
|......................... | |......................... | ||
|- | |- | ||
|3 | |3 | ||
|مگس | |مگس | ||
|ذباب | |ذباب | ||
|2 | |2 | ||
|حج/73 | |حج/73 | ||
| | |||
|این آیه در واقع، مثالی برای نفی شرک و اثبات یگانگی خداوند متعال و بیانگر ناتوانی بتها و معبودان دروغین در برابر آفرینش خداوند است و اینکه آنها حتی نمیتوانند از خود در برابر موجودات کوچکی چون مگس دفاع کنند. | |این آیه در واقع، مثالی برای نفی شرک و اثبات یگانگی خداوند متعال و بیانگر ناتوانی بتها و معبودان دروغین در برابر آفرینش خداوند است و اینکه آنها حتی نمیتوانند از خود در برابر موجودات کوچکی چون مگس دفاع کنند. | ||
|........................ | |........................ | ||
|- | |- | ||
|4 | |4 | ||
|پشه | |پشه | ||
|بعوضة | |بعوضة | ||
|1 | |1 | ||
|بقره/26 | |بقره/26 | ||
| | |||
| | | | ||
* این آیه بیان میکند که خداوند برای هدایت مردم از آوردن هر نوع مثالی ابا ندارد؛ کوچک باشد مانند پشه یا بزرگ مانند کوهها و با این مثلها، عدهای(مؤمنان) را هدایت میکند و عدهای (کافران) را گمراه میکند؛ زیرا مؤمنان در آن شک نمی کنند ولی کافران در شک فرو رفته و سؤال میکنند هدف خداوند از زدن چنین مثلی چیست | * این آیه بیان میکند که خداوند برای هدایت مردم از آوردن هر نوع مثالی ابا ندارد؛ کوچک باشد مانند پشه یا بزرگ مانند کوهها و با این مثلها، عدهای(مؤمنان) را هدایت میکند و عدهای (کافران) را گمراه میکند؛ زیرا مؤمنان در آن شک نمی کنند ولی کافران در شک فرو رفته و سؤال میکنند هدف خداوند از زدن چنین مثلی چیست | ||
|سیاق منطقي آیه نشان ميدهد آن چیزي که بر روي پشه قرار دارد، باید خودش هم موجودي زنده باشد، چون مثال ابتدایي (همان پشه) یک موجود زنده است؛ پس مثال دوم هم باید همین ویژگي را داشته باشد. علم در عصر حاضر کشف کرده است موجوداتي به نام «مایتها» بر روي بدن پشه زندگي مي کنند. آنها بصورت انگلی بر روی حشرات از جمله پشهها زندگی میکنند.<ref>{{یادکرد وب|تاریخ=|وبگاه=علوم طبیعی و قرآن|نشانی=https://hammanmasnun.com/images/quranlogo.jpg|عنوان=پشه در قرآن|سال=1404|تاریخ بازبینی=7/آبان/1400|تاریخ انتشار=9/خرداد/1404|نام=سید محمد|نام خانوادگی=تقوی اهرمی}}</ref> | |سیاق منطقي آیه نشان ميدهد آن چیزي که بر روي پشه قرار دارد، باید خودش هم موجودي زنده باشد، چون مثال ابتدایي (همان پشه) یک موجود زنده است؛ پس مثال دوم هم باید همین ویژگي را داشته باشد. علم در عصر حاضر کشف کرده است موجوداتي به نام «مایتها» بر روي بدن پشه زندگي مي کنند. آنها بصورت انگلی بر روی حشرات از جمله پشهها زندگی میکنند.<ref>{{یادکرد وب|تاریخ=|وبگاه=علوم طبیعی و قرآن|نشانی=https://hammanmasnun.com/images/quranlogo.jpg|عنوان=پشه در قرآن|سال=1404|تاریخ بازبینی=7/آبان/1400|تاریخ انتشار=9/خرداد/1404|نام=سید محمد|نام خانوادگی=تقوی اهرمی}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|5 | |5 | ||
|مورچه | |مورچه | ||
|نمل | |نمل | ||
|1 | |1 | ||
|نمل/18 | |نمل/18 | ||
| | |||
|این آیه در داستان سفر حضرت سلیمان و لشکرش به سرزمین مورچگان آمده است. مورچهای به سایر مورچگان هشدار میدهد که به لانههای خود بروند تا توسط سلیمان ولشکریانش که از وجود آنها بیخبرند، پایمال نشوند و این آیه نشانهای بر قدرت تکلم، هوش و درایت و حق زندگی مورچهها است. | |این آیه در داستان سفر حضرت سلیمان و لشکرش به سرزمین مورچگان آمده است. مورچهای به سایر مورچگان هشدار میدهد که به لانههای خود بروند تا توسط سلیمان ولشکریانش که از وجود آنها بیخبرند، پایمال نشوند و این آیه نشانهای بر قدرت تکلم، هوش و درایت و حق زندگی مورچهها است. | ||
| | | | ||
# اسکلت خارجی بدن مورچهها از مادهای بنام کیتین ساخته شده است که به سیلیکون شیشه نیز شباهت دارد و کریستالهای کربنات کلسیم نیز در آن یافت می شود. کیتین باعث یک نوع استحکام میشود که برخلاف سایر جانداران بدن مورچهها در برابر فشار خرد شده و شکسته میشود و اگر شما بتوانیم صدای له شدن مورچه را بشنویم صدایی شبیه خرد شدن و شکستن به گوش خواهد رسید. بنابراین واژۀ "لَایَحْطِمَنَّکُم" در آیۀ 18 سورۀ نمل، خود حاوی نکات نغز و دقیق علمی میباشد که بشر امروزه به حقیقت آنها پی میبرد. | # اسکلت خارجی بدن مورچهها از مادهای بنام کیتین ساخته شده است که به سیلیکون شیشه نیز شباهت دارد و کریستالهای کربنات کلسیم نیز در آن یافت می شود. کیتین باعث یک نوع استحکام میشود که برخلاف سایر جانداران بدن مورچهها در برابر فشار خرد شده و شکسته میشود و اگر شما بتوانیم صدای له شدن مورچه را بشنویم صدایی شبیه خرد شدن و شکستن به گوش خواهد رسید. بنابراین واژۀ "لَایَحْطِمَنَّکُم" در آیۀ 18 سورۀ نمل، خود حاوی نکات نغز و دقیق علمی میباشد که بشر امروزه به حقیقت آنها پی میبرد. | ||
|- | |- | ||
|6 | |6 | ||
|موریانه | |موریانه | ||
|نمل أبیض | |نمل أبیض | ||
|1 | |1 | ||
|سبأ/14<ref>زمخشری در کتاب کشاف، ج3، ص573 گفته است مراد از دابة الأرض در این آیه، موریانه است.</ref> | |سبأ/14<ref>زمخشری در کتاب کشاف، ج3، ص573 گفته است مراد از دابة الأرض در این آیه، موریانه است.</ref> | ||
| | |||
|طبق سیاق آیات، جنیان ادعا میکردند علم غیب میدانند، اما زمانی که سلیمان از دنیا رفت، هیچ کدام از آنان متوجه نشد و همچنان مشغول به تحمل سختیهایی بودند که توسط سلیمان بر آنان تحمیل شده بود و فقط زمانی از مرگ او مطلع شدند که موریانهای چوب عصای او را خورد و او از حالت ایستاده بر زمین افتاد. | |طبق سیاق آیات، جنیان ادعا میکردند علم غیب میدانند، اما زمانی که سلیمان از دنیا رفت، هیچ کدام از آنان متوجه نشد و همچنان مشغول به تحمل سختیهایی بودند که توسط سلیمان بر آنان تحمیل شده بود و فقط زمانی از مرگ او مطلع شدند که موریانهای چوب عصای او را خورد و او از حالت ایستاده بر زمین افتاد. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|7 | |7 | ||
|عنکبوت | |عنکبوت | ||
|عنکبوت | |عنکبوت | ||
|1 | |1 | ||
|عنکبوت/41 | |عنکبوت/41 | ||
| | |||
|خداوند برای کسانی که به جای او، اولیای دیگری برمیگزینند، مثالی زده و میفرماید: مثل این افراد، عنکبوتی است که خانهای برای خود میسازد، در حالی که سستترین خانهها، خانۀ عنکبوت است. | |خداوند برای کسانی که به جای او، اولیای دیگری برمیگزینند، مثالی زده و میفرماید: مثل این افراد، عنکبوتی است که خانهای برای خود میسازد، در حالی که سستترین خانهها، خانۀ عنکبوت است. | ||
|سالها شبهۀ رایج منکران قرآن این بود که چرا قرآن در آیۀ عنکبوت، ضمیر مونث برای عنکبوت آورده (اتّخَذَت) در حالی که لفظ عنکبوت مذکر است و از طرفی تارهای عنکبوت محکمترین مادۀ بیولوژیکی است که تاکنون شناخته شده؛ ولی امروزه علم ثابت کرده است که فقط عنکبوت ماده میتواند از تارهای خود لانه بسازد و عنکبوت مذکر از تارهای خود فقط برای جابجایی استفاده میکند. به علاوه مشخص شده که سستی خانۀ عنکبوت نه به خاطر تارهای نازک آن، بلکه به خاطر سست بودن بنیاد خانوادگی آنهاست به عبارتی آنها معمولا تنها زندگی میکنند و عنکبوت ماده بعد مدتی عنکبوت نر را کشته و میخورد و فرزندان هم بعد از بزرگ شدن، مادر خود را میکشند و از خانه بیرون میاندازند<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=خبرگزاری حوزه|نشانی=https://www.hawzahnews.com/news/458683/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%DB%B4%DB%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA|عنوان=|سال=1397|تاریخ انتشار=28/مرداد/1397}}</ref> | |سالها شبهۀ رایج منکران قرآن این بود که چرا قرآن در آیۀ عنکبوت، ضمیر مونث برای عنکبوت آورده (اتّخَذَت) در حالی که لفظ عنکبوت مذکر است و از طرفی تارهای عنکبوت محکمترین مادۀ بیولوژیکی است که تاکنون شناخته شده؛ ولی امروزه علم ثابت کرده است که فقط عنکبوت ماده میتواند از تارهای خود لانه بسازد و عنکبوت مذکر از تارهای خود فقط برای جابجایی استفاده میکند. به علاوه مشخص شده که سستی خانۀ عنکبوت نه به خاطر تارهای نازک آن، بلکه به خاطر سست بودن بنیاد خانوادگی آنهاست به عبارتی آنها معمولا تنها زندگی میکنند و عنکبوت ماده بعد مدتی عنکبوت نر را کشته و میخورد و فرزندان هم بعد از بزرگ شدن، مادر خود را میکشند و از خانه بیرون میاندازند<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=خبرگزاری حوزه|نشانی=https://www.hawzahnews.com/news/458683/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%DB%B4%DB%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA|عنوان=|سال=1397|تاریخ انتشار=28/مرداد/1397}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|8 | |8 | ||
|پروانه | |پروانه | ||
|فراشة | |فراشة | ||
|1 | |1 | ||
|قارعه/4<ref>علی اکبرقرشی بنایی در کتاب قاموس قرآن، ج۵، ص۱۶۰ فَراش در این آیه را جمع فراشه (پروانه) معرفی کرده است</ref> | |قارعه/4<ref>علی اکبرقرشی بنایی در کتاب قاموس قرآن، ج۵، ص۱۶۰ فَراش در این آیه را جمع فراشه (پروانه) معرفی کرده است</ref> | ||
| | |||
|به ترسیم فضای کلی روز قیامت و وضعیت اضطراب و پراکندگی مردم در آن روز میپردازد و با استفاده از یک تشبیه گویا، این حالت را برای خواننده ملموستر میکند. این آیه در ادامه آیات قبل که به توصیف «قارعه» (رویداد کوبنده و قیامت) میپردازد، قرار دارد و مردم را در آن روز به پروانههای پراکنده و بیهدف تشبیه میکند که در اثر یک حادثۀ غیرمنتظره، به این سو و آن سو میروند. | |به ترسیم فضای کلی روز قیامت و وضعیت اضطراب و پراکندگی مردم در آن روز میپردازد و با استفاده از یک تشبیه گویا، این حالت را برای خواننده ملموستر میکند. این آیه در ادامه آیات قبل که به توصیف «قارعه» (رویداد کوبنده و قیامت) میپردازد، قرار دارد و مردم را در آن روز به پروانههای پراکنده و بیهدف تشبیه میکند که در اثر یک حادثۀ غیرمنتظره، به این سو و آن سو میروند. | ||
. | . | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|9 | |9 | ||
|شپش | |شپش | ||
|قمّلة و جمع آن «قُمَّل» | |قمّلة و جمع آن «قُمَّل» | ||
|1 | |1 | ||
|اعراف/133 | |اعراف/133 | ||
| | |||
|این واژه در کنار طوفان، ملخ، قورباغه و خون به عنوان یکی از بلاهایی که بر قوم فرعون نازل شد؛ اما آنان متنبه نشدند، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | |این واژه در کنار طوفان، ملخ، قورباغه و خون به عنوان یکی از بلاهایی که بر قوم فرعون نازل شد؛ اما آنان متنبه نشدند، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ||
|................................ | |................................ | ||
|- | |- | ||
|دوزیستان | |||
|10 | |10 | ||
|قورباغه | |قورباغه | ||
|ضَفدع و جمع آن «ضَفادِع» | |ضَفدع و جمع آن «ضَفادِع» | ||
|1 | |1 | ||
|اعراف/133 | |اعراف/133 | ||
| | |||
|اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | |اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ||
|................................ | |................................ | ||
|- | |- | ||
|ماهیان | |||
|11 | |11 | ||
|ماهی | |ماهی | ||
|حوت | |حوت | ||
|4 | |4 | ||
|صافات/142 | |صافات/142 | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۳۷: | ||
کهف/61 و 63 | کهف/61 و 63 | ||
| | |||
|سورۀ صافات: به طور خلاصه، آیه ۱۴۲ به داستان حضرت یونس(ع) و بلعیده شدن او توسط ماهی اشاره دارد و از این واقعه به عنوان یک نمونه از رهایی و نجات یاد میکند. سورۀ قلم: در این آیه نیز «حوت» به معنای ماهی بزرگی است که یونس (ع) در شکم آن گرفتار شد و به درگاه خداوند دعا کرد. خداوند نیز دعای او را اجابت کرد و او را نجات داد. | |سورۀ صافات: به طور خلاصه، آیه ۱۴۲ به داستان حضرت یونس(ع) و بلعیده شدن او توسط ماهی اشاره دارد و از این واقعه به عنوان یک نمونه از رهایی و نجات یاد میکند. سورۀ قلم: در این آیه نیز «حوت» به معنای ماهی بزرگی است که یونس (ع) در شکم آن گرفتار شد و به درگاه خداوند دعا کرد. خداوند نیز دعای او را اجابت کرد و او را نجات داد. | ||
سورۀ کهف: این آیه در داستان سفر حضرت موسی (ع) و یوشع بن نون، به یک ماهی اشاره دارد که این ماهی در اثر تماس با آب، زنده شده و به دریا باز میگردد و این اتفاق باعث تعجب یوشع بن نون میشود. ماهی به عنوان یک نشانه و همراه در این سفر ذکر شده است و زنده شدن و حرکت آن در آب، اتفاقی غیرمنتظره و تعجبآور بوده است. | سورۀ کهف: این آیه در داستان سفر حضرت موسی (ع) و یوشع بن نون، به یک ماهی اشاره دارد که این ماهی در اثر تماس با آب، زنده شده و به دریا باز میگردد و این اتفاق باعث تعجب یوشع بن نون میشود. ماهی به عنوان یک نشانه و همراه در این سفر ذکر شده است و زنده شدن و حرکت آن در آب، اتفاقی غیرمنتظره و تعجبآور بوده است. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
| rowspan="2" |خزندگان | |||
|12 | |12 | ||
|مار | |مار | ||
|حیة | |حیة | ||
|2 | |2 | ||
|طه/20 | |طه/20 | ||
اعراف/107 | اعراف/107 | ||
| | |||
|طه: به معجزۀ موسی اشاره دارد که برای نشان دادن معجزۀ خود عصایش را میافکند و ناگهان به ماری سریع تبدیل میشود. | |طه: به معجزۀ موسی اشاره دارد که برای نشان دادن معجزۀ خود عصایش را میافکند و ناگهان به ماری سریع تبدیل میشود. | ||
اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود | اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود | ||
|.................................. | |.................................. | ||
|- | |- | ||
|13 | |13 | ||
|اژدها | |اژدها | ||
|ثُعبان | |ثُعبان | ||
|2 | |2 | ||
|اعراف/107 | |اعراف/107 | ||
شعرا/32 | شعرا/32 | ||
| | |||
|اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود | |اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود | ||
شعرا: به امر و دستور الهی، موسای پیامبر، عصای خود را به زمین انداخته و عصا به اژدهایی تبدیل میشود. این آیه در ادامه آیات قبل قرار دارد که در آن فرعون از موسی میخواهد تا معجزهای نشان دهد. | شعرا: به امر و دستور الهی، موسای پیامبر، عصای خود را به زمین انداخته و عصا به اژدهایی تبدیل میشود. این آیه در ادامه آیات قبل قرار دارد که در آن فرعون از موسی میخواهد تا معجزهای نشان دهد. | ||
|.................................. | |.................................. | ||
|- | |- | ||
| rowspan="4" |پرندگان | |||
|14 | |14 | ||
|کلاغ | |کلاغ | ||
|غراب | |غراب | ||
|2 | |2 | ||
|مائده/31 | |مائده/31 | ||
| | |||
|این آیه به قتل هابیل توسط برادرش قابیل اشاره دارد که به علت حسادت به او انجام شد و پس ا ز آن، با جسد برادرش حیران ماند و نمیدانست با آن چه کند... تا سرانجام خداوند کلاغی را فرستاد که چیزی را در خاک پنهان کرد و با آموزش کلاغ، قابیل توانست برادر خود را به خاک بسپارد و به ناتوانی و عجز خود (حتی در برابر علم یک کلاغ) پی برد و سرانجام از عمل خود پشیمان شد. | |این آیه به قتل هابیل توسط برادرش قابیل اشاره دارد که به علت حسادت به او انجام شد و پس ا ز آن، با جسد برادرش حیران ماند و نمیدانست با آن چه کند... تا سرانجام خداوند کلاغی را فرستاد که چیزی را در خاک پنهان کرد و با آموزش کلاغ، قابیل توانست برادر خود را به خاک بسپارد و به ناتوانی و عجز خود (حتی در برابر علم یک کلاغ) پی برد و سرانجام از عمل خود پشیمان شد. | ||
|............................. | |............................. | ||
|- | |- | ||
|15 | |15 | ||
|هدهد | |هدهد | ||
|هدهد | |هدهد | ||
|1 | |1 | ||
|نمل/20 | |نمل/20 | ||
| | |||
|حضرت سلیمان که به اذن خدا به زبان حیوانات آشنا بود، روزی مشغول بررسی لشکریان پرندۀ خود بود که متوجه غیبت هدهد شد؛ سپس علت غیبت او را جویا شد و به همه اعلام کرد که اگر هدهد عذر موجهی برای غیبت خود نیاورد، تنبیه سختی در انتظار اوست؛ ادامۀ آیات، خبر از حضور هدهد به محضر سلیمان داده، از وجود مردمانی سخن میگوید که خدا را نمیپرستند و تحت فرمانروایی زنی هستند و همین خبر صحیح، موجب روابطی میان سلیمان و بلقیس فرمانروای آن سرزمین شده و نهایتا همگی خداپرست میشوند | |حضرت سلیمان که به اذن خدا به زبان حیوانات آشنا بود، روزی مشغول بررسی لشکریان پرندۀ خود بود که متوجه غیبت هدهد شد؛ سپس علت غیبت او را جویا شد و به همه اعلام کرد که اگر هدهد عذر موجهی برای غیبت خود نیاورد، تنبیه سختی در انتظار اوست؛ ادامۀ آیات، خبر از حضور هدهد به محضر سلیمان داده، از وجود مردمانی سخن میگوید که خدا را نمیپرستند و تحت فرمانروایی زنی هستند و همین خبر صحیح، موجب روابطی میان سلیمان و بلقیس فرمانروای آن سرزمین شده و نهایتا همگی خداپرست میشوند | ||
|................................... | |................................... | ||
|- | |- | ||
|16 | |16 | ||
|ابابیل | |ابابیل | ||
|ابابیل | |ابابیل | ||
|1 | |1 | ||
|فیل/3 | |فیل/3 | ||
| | |||
|سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | |سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | ||
|................................. | |................................. | ||
|- | |- | ||
|17 | |17 | ||
|بلدرچین | |بلدرچین | ||
|سلوی | |سلوی | ||
|3 | |3 | ||
|بقره/57 | |بقره/57 | ||
| خط ۲۳۹: | خط ۲۰۱: | ||
طه/80 | طه/80 | ||
| | |||
|ای آیه در صدد بیان ین نکته است که خداوند، به واسطۀ رحمت خود، نعمتهای فراوانی را به بنیاسرائیل عطا نمود؛ از جمله ایکه ابرها را در بیابان بر سرشان گسترانید و منّ و سلوی(خوراکیهای لذیذ) برایشان نازل فرمود، اما آنان باز راه ناشکری و عصیان در پیش گرفتند و ظلم کردند | |ای آیه در صدد بیان ین نکته است که خداوند، به واسطۀ رحمت خود، نعمتهای فراوانی را به بنیاسرائیل عطا نمود؛ از جمله ایکه ابرها را در بیابان بر سرشان گسترانید و منّ و سلوی(خوراکیهای لذیذ) برایشان نازل فرمود، اما آنان باز راه ناشکری و عصیان در پیش گرفتند و ظلم کردند | ||
|.................................. | |.................................. | ||
|- | |- | ||
| rowspan="26" |پستانداران | |||
|18 | |18 | ||
|گاو | |گاو | ||
|بقره | |بقره | ||
|4 | |4 | ||
|بقره/67 | |بقره/67 | ||
| خط ۲۵۵: | خط ۲۱۶: | ||
بقره/71 | بقره/71 | ||
| | |||
|در آیات قبل خبر از قتلی داده شده که قاتل آن در میان مردم نامعلوم است؛ لذا خداوند به موسی (ع) فرمان میدهد تا بنیاسرائیل باید گاوی را ذبح کرده و بخشی از بدن آن را به میت بزنند تا زنده شده و قاتل خویش را معرفی کند. آنان د رجواب این فرمان به موسی میگویند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» و سپس از او میخواهند که از پروردگارش بخواهد تا برایشان روشن کند که آن گاو چگونه است و چه سنی دارد، چه رنگی دارد؟ و... | |در آیات قبل خبر از قتلی داده شده که قاتل آن در میان مردم نامعلوم است؛ لذا خداوند به موسی (ع) فرمان میدهد تا بنیاسرائیل باید گاوی را ذبح کرده و بخشی از بدن آن را به میت بزنند تا زنده شده و قاتل خویش را معرفی کند. آنان د رجواب این فرمان به موسی میگویند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» و سپس از او میخواهند که از پروردگارش بخواهد تا برایشان روشن کند که آن گاو چگونه است و چه سنی دارد، چه رنگی دارد؟ و... | ||
به عبارت دیگر، بنیاسرائیل به جای اطاعت از دستور الهی، با پرسشهای بیمورد، سعی در پیچیدهتر کردن موضوع و فرار از انجام وظیفه دارند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نور|نام=محسن|نام خانوادگی=قرائتی1|صفحه=134}}</ref> | به عبارت دیگر، بنیاسرائیل به جای اطاعت از دستور الهی، با پرسشهای بیمورد، سعی در پیچیدهتر کردن موضوع و فرار از انجام وظیفه دارند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نور|نام=محسن|نام خانوادگی=قرائتی1|صفحه=134}}</ref> | ||
|................................ | |................................ | ||
|- | |- | ||
|19 | |19 | ||
|شتر | |شتر | ||
|اِبِل | |اِبِل | ||
|2 | |2 | ||
|انعام/144 | |انعام/144 | ||
غاشه/17 | غاشه/17 | ||
| | |||
|انعام: در مورد تحریمهای دروغین و بیاساسی است که مشرکان برای حیوانات حلالگوشت اعمال میکردند و در این آیات، خداوند با ذکر چند سؤال از آنان، بیاساسی و دروغ بودن این سخنان را آشکار کرده و در نهایت، کسانی که به خداوند دروغ ببندند را سرزنش نموده است. | |انعام: در مورد تحریمهای دروغین و بیاساسی است که مشرکان برای حیوانات حلالگوشت اعمال میکردند و در این آیات، خداوند با ذکر چند سؤال از آنان، بیاساسی و دروغ بودن این سخنان را آشکار کرده و در نهایت، کسانی که به خداوند دروغ ببندند را سرزنش نموده است. | ||
غاشیه: آیه در صدد بیان نمونههایی از خلقت خداوند بوده و به طور خاص به خلقت شتر و شگفتیهای آفرینش او پرداخته است و به این وسیله به مردن توجه داده است که این خلقت کامل و عجیب، چگونه میتواند نشاندهندۀ قدرت خالق آن باشد | غاشیه: آیه در صدد بیان نمونههایی از خلقت خداوند بوده و به طور خاص به خلقت شتر و شگفتیهای آفرینش او پرداخته است و به این وسیله به مردن توجه داده است که این خلقت کامل و عجیب، چگونه میتواند نشاندهندۀ قدرت خالق آن باشد | ||
|............................... | |............................... | ||
|- | |- | ||
|20 | |20 | ||
|خوک | |خوک | ||
|خنزیر و جمع آن «خَنازیر» | |خنزیر و جمع آن «خَنازیر» | ||
|5 | |5 | ||
|مائده/3(خنزیر) | |مائده/3(خنزیر) | ||
| خط ۲۸۹: | خط ۲۴۶: | ||
انعام/145(خنزیر) | انعام/145(خنزیر) | ||
| | |||
|سیاق آیه ۳ سوره مائده آن است که ابتدا به بیان برخی از محرمات الهی مانند خوردن مردار و گوشت خوک و غیره پرداخته و در ادامه، جملۀ معترضهای وجود دارد با عنوان این نکته که کافران از دین اسلام مایوس شدهاند و از این بابت نباید از آنها ترسید. در ادامه، به کمال دین اسلام در روز عید غدیر و تکمیل نعمت الهی بر مردم اشاره دارد و در نهایت، به حکم اضطرار در استفاده از محرّمات اشاره می کند. | |سیاق آیه ۳ سوره مائده آن است که ابتدا به بیان برخی از محرمات الهی مانند خوردن مردار و گوشت خوک و غیره پرداخته و در ادامه، جملۀ معترضهای وجود دارد با عنوان این نکته که کافران از دین اسلام مایوس شدهاند و از این بابت نباید از آنها ترسید. در ادامه، به کمال دین اسلام در روز عید غدیر و تکمیل نعمت الهی بر مردم اشاره دارد و در نهایت، به حکم اضطرار در استفاده از محرّمات اشاره می کند. | ||
در سایر موارد، قرآن انسانها را از خوردن گوشت خوک به شدت نهی کرده و آن را عملی پلید میشمرد. | در سایر موارد، قرآن انسانها را از خوردن گوشت خوک به شدت نهی کرده و آن را عملی پلید میشمرد. | ||
| خط ۲۹۵: | خط ۲۵۳: | ||
از سوئی خوک را حیوانی بیغیرت میدانند که خوردن گوشت او موجب تاثیر پذیری از این صفت او میشود؛ این در حالیست که غیرت، از صفات کمال الهی و غیرت نسبت به دین و ناموس از صفات انبیا و مومنین است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فلسفه احکام|نام=احمد|نام خانوادگی=اهتمام|صفحه=162}}</ref> | از سوئی خوک را حیوانی بیغیرت میدانند که خوردن گوشت او موجب تاثیر پذیری از این صفت او میشود؛ این در حالیست که غیرت، از صفات کمال الهی و غیرت نسبت به دین و ناموس از صفات انبیا و مومنین است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فلسفه احکام|نام=احمد|نام خانوادگی=اهتمام|صفحه=162}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|21 | |21 | ||
|بوزینه | |بوزینه | ||
|قِرد و جمع آن قِرَدَة | |قِرد و جمع آن قِرَدَة | ||
|3 | |3 | ||
|اعراف/166(قردة) | |اعراف/166(قردة) | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۲۶۴: | ||
دو بار صراحتا در مورد اصحاب سبت(یهود) وارد شده و بار سوم را هم از طریق قرائن متوجه میشویم مربوط به اصحاب سبت است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=6|صفحه=492}}</ref> | دو بار صراحتا در مورد اصحاب سبت(یهود) وارد شده و بار سوم را هم از طریق قرائن متوجه میشویم مربوط به اصحاب سبت است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|عنوان کتاب=تفسیر نمونه|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=6|صفحه=492}}</ref> | ||
| | |||
|این آیه به عنوان یک نمونه از عذاب الهی در اثر نافرمانی از دستورات الهی بیان میشود. این آیه در ادامه داستان یهودیانی است که فرمان خداوند را مبنی بر ترک صید ماهی در روز شنبه، سرپیچی کردند. خداوند نیز در پاسخ، آنان را به شکل بوزینگانی مسخ کرد. این در واقع نتیجه نافرمانی یهودیان از دستور خداوند است. | |این آیه به عنوان یک نمونه از عذاب الهی در اثر نافرمانی از دستورات الهی بیان میشود. این آیه در ادامه داستان یهودیانی است که فرمان خداوند را مبنی بر ترک صید ماهی در روز شنبه، سرپیچی کردند. خداوند نیز در پاسخ، آنان را به شکل بوزینگانی مسخ کرد. این در واقع نتیجه نافرمانی یهودیان از دستور خداوند است. | ||
|........................... | |........................... | ||
|- | |- | ||
|22 | |22 | ||
|بز | |بز | ||
|مَعز | |مَعز | ||
|1 | |1 | ||
|انعام/143 | |انعام/143 | ||
| | |||
|این آیه به هشت جفت از حیوانات حلالگوشت اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز و شتر و گاو). خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن کافران دربارۀ باورهای غلط آنان در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند. | |این آیه به هشت جفت از حیوانات حلالگوشت اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز و شتر و گاو). خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن کافران دربارۀ باورهای غلط آنان در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند. | ||
در واقع، خداوند به مردم میگوید که از چه چیزهایی میتوانند بخورند و از چه چیزهایی نخورند. خداوند در این آیات به آنها یاد می کند که او خالق همه چیز است و حق دارد که چه چیزی حلال و چه چیزی حرام است. | در واقع، خداوند به مردم میگوید که از چه چیزهایی میتوانند بخورند و از چه چیزهایی نخورند. خداوند در این آیات به آنها یاد می کند که او خالق همه چیز است و حق دارد که چه چیزی حلال و چه چیزی حرام است. | ||
|............................. | |............................. | ||
|- | |- | ||
|23 | |23 | ||
|میش | |میش | ||
|نَعجة و جمع آن (نِعاج) | |نَعجة و جمع آن (نِعاج) | ||
|4 | |4 | ||
|ص/23 (2بار نعجه) | |ص/23 (2بار نعجه) | ||
ص/24 ( نعجه و نعاج) | ص/24 ( نعجه و نعاج) | ||
| | |||
|این آیه به هشت جفت از حیوانات اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز) و خداوند از میان آنها برخی را حلال و برخی را حرام کرده است. خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن حیوانات باورهای غلط اعراب در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند. | |این آیه به هشت جفت از حیوانات اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز) و خداوند از میان آنها برخی را حلال و برخی را حرام کرده است. خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن حیوانات باورهای غلط اعراب در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند. | ||
| خط ۳۴۰: | خط ۲۹۲: | ||
به طور خلاصه، سیاق آیه 143 سوره انعام در مورد بیان حلال و حرام بودن حیوانات و به چالش کشیدن باورهای غلط اعراب در این زمینه است. | به طور خلاصه، سیاق آیه 143 سوره انعام در مورد بیان حلال و حرام بودن حیوانات و به چالش کشیدن باورهای غلط اعراب در این زمینه است. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|24 | |24 | ||
|استر | |استر | ||
|بَغل و جمع آن: بِغال | |بَغل و جمع آن: بِغال | ||
|1 | |1 | ||
|نحل/8 ( بغال) | |نحل/8 ( بغال) | ||
| | |||
|این آیه به طور خاص به خلقت اسبها، استرها و الاغها اشاره میکند و بیان میکند که این حیوانات، سواری و به عنوان زینت برای انسان آفریده شدهاند. | |این آیه به طور خاص به خلقت اسبها، استرها و الاغها اشاره میکند و بیان میکند که این حیوانات، سواری و به عنوان زینت برای انسان آفریده شدهاند. | ||
| خط ۳۵۷: | خط ۳۰۷: | ||
* | * | ||
|............................... | |............................... | ||
|- | |- | ||
|25 | |25 | ||
|الاغ | |الاغ | ||
|حِمار و جمع آن: حَمیر و حُمُر | |حِمار و جمع آن: حَمیر و حُمُر | ||
|4 | |4 | ||
|جمعه/5 (حمار) | |جمعه/5 (حمار) | ||
| خط ۳۷۱: | خط ۳۱۸: | ||
مدثر/50 (حُمر) | مدثر/50 (حُمر) | ||
| | |||
|جمعه: داستان كسانى كه مكلّف به تورات شدند، ولى حق آن را ادا نكردند، مانند داستان الاغی است كه كتابهايى حمل مىكند. | |جمعه: داستان كسانى كه مكلّف به تورات شدند، ولى حق آن را ادا نكردند، مانند داستان الاغی است كه كتابهايى حمل مىكند. | ||
نحل: یاد آوری نعمتهای خداوند از جمله اسب و الاغ و استر که برای سوارکاری و حمل بار از آنها استفاده میشود. | نحل: یاد آوری نعمتهای خداوند از جمله اسب و الاغ و استر که برای سوارکاری و حمل بار از آنها استفاده میشود. | ||
| خط ۳۷۶: | خط ۳۲۴: | ||
مدثر: به طور خلاصه، بیانگر حالت عناد و لجاجت گروهی از مردم در برابر حق است در این آیه خداوند به پیامبرش میگوید این افرادی که علنا از ایمان آوردن رویگردان هستند و به هیچ وجه حاضر به پذیرش حق نیستند، مانند خرانی هستند که از چیزی رمیده و پراکنده میشوند؛ گویا آنان نیز هنگام شنیدن سخنان چق، چنین گریزان میشوند و در نهایت به عذاب الهی میگیرند. | مدثر: به طور خلاصه، بیانگر حالت عناد و لجاجت گروهی از مردم در برابر حق است در این آیه خداوند به پیامبرش میگوید این افرادی که علنا از ایمان آوردن رویگردان هستند و به هیچ وجه حاضر به پذیرش حق نیستند، مانند خرانی هستند که از چیزی رمیده و پراکنده میشوند؛ گویا آنان نیز هنگام شنیدن سخنان چق، چنین گریزان میشوند و در نهایت به عذاب الهی میگیرند. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|26 | |26 | ||
|اسب | |اسب | ||
|خیل<ref>به معنای گروه اسبها است و از خود لفظ مفرد ندارد( تفسیرنور، ج4، ص496 به نقل از تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی)</ref> | |خیل<ref>به معنای گروه اسبها است و از خود لفظ مفرد ندارد( تفسیرنور، ج4، ص496 به نقل از تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی)</ref> | ||
|2 | |2 | ||
|انفال/60 | |انفال/60 | ||
نحل/8 | نحل/8 | ||
| | |||
|انفال: این آیه به منظور مقابله با دشمن و ایجاد رعب در دل آنها مردم را به تجهیز شدن، تشویق و تحریص میکند و برای دفاع از خود و دینشان بر اساس اطلاعات نظامی و اقتصادی فرامیخواند، تا با این [نیرو]، دشمن خدا و دشمنی دیگر از غیر اینان را که نمیشناسند(و خدا آنها را میشناسد) بترسانند. | |انفال: این آیه به منظور مقابله با دشمن و ایجاد رعب در دل آنها مردم را به تجهیز شدن، تشویق و تحریص میکند و برای دفاع از خود و دینشان بر اساس اطلاعات نظامی و اقتصادی فرامیخواند، تا با این [نیرو]، دشمن خدا و دشمنی دیگر از غیر اینان را که نمیشناسند(و خدا آنها را میشناسد) بترسانند. | ||
نحل: بیان نعمتهای الهی( در شمارۀ 25 شرح داده شد) | نحل: بیان نعمتهای الهی( در شمارۀ 25 شرح داده شد) | ||
|............................... | |............................... | ||
|- | |- | ||
|27 | |27 | ||
|فیل | |فیل | ||
|فیل | |فیل | ||
|1 | |1 | ||
|فیل/1 | |فیل/1 | ||
| | |||
|سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | |سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | ||
|............................. | |............................. | ||
|- | |- | ||
|28 | |28 | ||
|شیر | |شیر | ||
|قَسورة | |قَسورة | ||
|1 | |1 | ||
|مدثر/51 | |مدثر/51 | ||
| | |||
|در واقع، این آیه در سیاق آیات قبل است که در وضعیت بد و گمراهی مشرکان سخن میگوید. در آیات قبل، به این موضوع اشاره شده است که مشرکان به جای تفکر و تدبر در آیات الهی و پذیرش حق، به انکار و استکبار روی آوردهاند و آیات قرآن را سحر و سخن بشری میخوانند. در ادامه این آیات، خداوند با این تشبیه، فرار آنها از حق و حقیقت را به فرار گورخری از شیر تشبیه میکند. | |در واقع، این آیه در سیاق آیات قبل است که در وضعیت بد و گمراهی مشرکان سخن میگوید. در آیات قبل، به این موضوع اشاره شده است که مشرکان به جای تفکر و تدبر در آیات الهی و پذیرش حق، به انکار و استکبار روی آوردهاند و آیات قرآن را سحر و سخن بشری میخوانند. در ادامه این آیات، خداوند با این تشبیه، فرار آنها از حق و حقیقت را به فرار گورخری از شیر تشبیه میکند. | ||
|.............................. | |.............................. | ||
|- | |- | ||
|29 | |29 | ||
|سگ | |سگ | ||
|کلب | |کلب | ||
|2 | |2 | ||
|کهف/18 | |کهف/18 | ||
اعراف/176 | اعراف/176 | ||
| | |||
|آیه ۱۸ سوره کهف: در ادامه آیات قبل و بعد از خود، وضعیت خاص و خوفناکی از اصحاب کهف را به تصویر میکشد و نشان میدهد که آنها با وجود ظاهر بیدار، در خواب عمیقی رفته بودند و جابجایی آنها در غار، نشان از عدم ابتلا به بیماری در طول این مدت طولانی است. همچنین حضور سگشان بر سر در غار، با پنجههای گشوده، موجب رعب و دور شدن هر بینندهای میشد. | |آیه ۱۸ سوره کهف: در ادامه آیات قبل و بعد از خود، وضعیت خاص و خوفناکی از اصحاب کهف را به تصویر میکشد و نشان میدهد که آنها با وجود ظاهر بیدار، در خواب عمیقی رفته بودند و جابجایی آنها در غار، نشان از عدم ابتلا به بیماری در طول این مدت طولانی است. همچنین حضور سگشان بر سر در غار، با پنجههای گشوده، موجب رعب و دور شدن هر بینندهای میشد. | ||
بنابراین، سیاق آیه ۱۸ سوره کهف، توصیف وضعیت ظاهری و باطنی اصحاب کهف در غار و همچنین ترس و وحشت بینندگان است. | بنابراین، سیاق آیه ۱۸ سوره کهف، توصیف وضعیت ظاهری و باطنی اصحاب کهف در غار و همچنین ترس و وحشت بینندگان است. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|30 | |30 | ||
|گرگ | |گرگ | ||
|ذِئب | |ذِئب | ||
|3 | |3 | ||
|یوسف/13-14-17 | |یوسف/13-14-17 | ||
| | |||
|در این آیات که بخشی از ماجرای کودکی یوسف پیامبر هست، برادران حسود یوسف که قصد هلاکت و آزار او را داشتند، از محضر پدر اجازه خواستند تا یوسف را با خود به بیرون از آبادی ببرند؛ اما پدر یعنی یعقوب پیامبر اظهار نگرانی کرد که مبادا یوسف را گرگ بخورد اما آنان با اشاره به قدرت و عده و عُدۀ خود پدر را راضی کردند و سرانجام پس از اینکه برادر خود را در چاه انداختند به منزل بازگشته و گفتند: گرگی او را خورد. | |در این آیات که بخشی از ماجرای کودکی یوسف پیامبر هست، برادران حسود یوسف که قصد هلاکت و آزار او را داشتند، از محضر پدر اجازه خواستند تا یوسف را با خود به بیرون از آبادی ببرند؛ اما پدر یعنی یعقوب پیامبر اظهار نگرانی کرد که مبادا یوسف را گرگ بخورد اما آنان با اشاره به قدرت و عده و عُدۀ خود پدر را راضی کردند و سرانجام پس از اینکه برادر خود را در چاه انداختند به منزل بازگشته و گفتند: گرگی او را خورد. | ||
|............................. | |............................. | ||
|- | |- | ||
|31 | |31 | ||
|گوسفند | |گوسفند | ||
|غنم | |غنم | ||
|4 | |4 | ||
|طه/17 | |طه/17 | ||
| خط ۴۴۹: | خط ۳۸۴: | ||
انبیا/78 | انبیا/78 | ||
| | |||
|آیۀ 18 طه: اشاره به ماجرای اولین صحبت خداوند با موسی از وراء درخت در بیابان است. برای شروع صحبت خداوند فرمود: آن چیست در دست تو؟ و موسی که عاشقانه با معبود سخن میگوید: ای عصای من است؛ با آن گوسفندانم را هی میکنم، برایشان از درختان برگ میریزم، بر آن تکیه می کنم و... | |آیۀ 18 طه: اشاره به ماجرای اولین صحبت خداوند با موسی از وراء درخت در بیابان است. برای شروع صحبت خداوند فرمود: آن چیست در دست تو؟ و موسی که عاشقانه با معبود سخن میگوید: ای عصای من است؛ با آن گوسفندانم را هی میکنم، برایشان از درختان برگ میریزم، بر آن تکیه می کنم و... | ||
علمای علم بلاغت، اطناب موجود در این سخنان موسی را، از نکات زیبای ادبی و بلاغی و هدفمند دانستهاند. | علمای علم بلاغت، اطناب موجود در این سخنان موسی را، از نکات زیبای ادبی و بلاغی و هدفمند دانستهاند. | ||
| خط ۴۵۵: | خط ۳۹۰: | ||
آیۀ 78 انبیا: خداوند د رمورد داوری کردن سلیمان و داوود (دو تا از پیامبران الهی) سخن می گوید که در مورد کشتزاری داوری مرکردند که گوسفندان در ان چریده و آن را تباه کرده بودند. خداوند در انتهای ایه خود را ناظر بر داوری آنان معرفی میکند. | آیۀ 78 انبیا: خداوند د رمورد داوری کردن سلیمان و داوود (دو تا از پیامبران الهی) سخن می گوید که در مورد کشتزاری داوری مرکردند که گوسفندان در ان چریده و آن را تباه کرده بودند. خداوند در انتهای ایه خود را ناظر بر داوری آنان معرفی میکند. | ||
|................................ | |................................ | ||
|- | |- | ||
|32 | |32 | ||
|سگ شکاری | |سگ شکاری | ||
|جوارح | |جوارح | ||
|1 | |1 | ||
|مائده/4 | |مائده/4 | ||
| | |||
|این آیه در صدد ارائۀ حکم حلیّت برای شکار کردن سگهای شکاری است که البته باید این شکار، واجد شروطی باشد؛ مثل آنکه سگ شکاری آموزش دیده باشد و هنگام فرستادن او برای آوردن شکار، لفظ بسمله گفته شود. مفسران از عبارت مکلِّبین (آموزشدهندگان سگ) شکار با دیگر حیوانات(مانند باز شکاری) را مشمول آیه ندانستهاند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|نام=محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|جلد=5|صفحه=202}}</ref> | |این آیه در صدد ارائۀ حکم حلیّت برای شکار کردن سگهای شکاری است که البته باید این شکار، واجد شروطی باشد؛ مثل آنکه سگ شکاری آموزش دیده باشد و هنگام فرستادن او برای آوردن شکار، لفظ بسمله گفته شود. مفسران از عبارت مکلِّبین (آموزشدهندگان سگ) شکار با دیگر حیوانات(مانند باز شکاری) را مشمول آیه ندانستهاند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|نام=محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|جلد=5|صفحه=202}}</ref> | ||
|.............................. | |.............................. | ||
|- | |- | ||
|33 | |33 | ||
|شتر ماده | |شتر ماده | ||
|بحیره | |بحیره | ||
|1 | |1 | ||
|مائده/103 | |مائده/103 | ||
| | |||
|آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | ||
|............................. | |............................. | ||
|- | |- | ||
|34 | |34 | ||
|شتر نذر شده | |شتر نذر شده | ||
|سائبه | |سائبه | ||
|1 | |1 | ||
|مائده/103 | |مائده/103 | ||
| | |||
|آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|35 | |35 | ||
|گوسفند ماده | |گوسفند ماده | ||
|وصیله | |وصیله | ||
|1 | |1 | ||
|مائده/103 | |مائده/103 | ||
| | |||
|آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|36 | |36 | ||
|شتر ان آزاد | |شتر ان آزاد | ||
|حام | |حام | ||
|1 | |1 | ||
|مائده/103 | |مائده/103 | ||
| | |||
|آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|37 | |37 | ||
| خط ۵۱۶: | خط ۴۴۰: | ||
|حَموله | |حَموله | ||
مفرد ندارد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر مجمع البیان|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|جلد=8|صفحه=354}}</ref> | مفرد ندارد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر مجمع البیان|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|جلد=8|صفحه=354}}</ref> | ||
|1 | |1 | ||
|انعام/142 | |انعام/142 | ||
| | |||
|در ادامۀ ایۀ قبل که خداوند نعمتهای خود اعم از محصولات باغی و کشتزاری را یادآوری فرمود، در این آیه نعمت حیوانات بارکش و نیز حیوانات غیر بارکش که دارای کرک و پشم هستند (مانند گوسفند) را یادآوری فرموده و همه انسانها را از پیروی شیطان برحذر داشته است. | |در ادامۀ ایۀ قبل که خداوند نعمتهای خود اعم از محصولات باغی و کشتزاری را یادآوری فرمود، در این آیه نعمت حیوانات بارکش و نیز حیوانات غیر بارکش که دارای کرک و پشم هستند (مانند گوسفند) را یادآوری فرموده و همه انسانها را از پیروی شیطان برحذر داشته است. | ||
|............................ | |............................ | ||
|- | |- | ||
|38 | |38 | ||
|چهارپایان | |چهارپایان | ||
|اَنعام و مفرد آن:نَعَم | |اَنعام و مفرد آن:نَعَم | ||
|32 | |32 | ||
| | | | ||
| خط ۵۶۶: | خط ۴۸۶: | ||
| | |||
|آیات مربوط به چهاپایان در سرتاسر قرآن در چهار معنا و سیاق کاربرد دارد: | |آیات مربوط به چهاپایان در سرتاسر قرآن در چهار معنا و سیاق کاربرد دارد: | ||
1- نقش چهارپایان دامی در زندگی انسان | 1- نقش چهارپایان دامی در زندگی انسان | ||
| خط ۵۷۵: | خط ۴۹۶: | ||
آیۀ 138: نشان دادن بدعتهای مشرکان: خوردن گوشت برخی از چهاپایان یا سواری گرفتن از آنها حرام است و خوردن از کشتزارهایی که سهم خدا و بتان بود هم بر خود حرام کرده بودند. | آیۀ 138: نشان دادن بدعتهای مشرکان: خوردن گوشت برخی از چهاپایان یا سواری گرفتن از آنها حرام است و خوردن از کشتزارهایی که سهم خدا و بتان بود هم بر خود حرام کرده بودند. | ||
|........................ | |........................ | ||
|- | |- | ||
|39 | |39 | ||
|اسبان نیکو | |اسبان نیکو | ||
|جیاد و مفرد آن: جواد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر مجمع البیان|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|جلد=8|صفحه=357}}</ref> | |جیاد و مفرد آن: جواد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر مجمع البیان|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|جلد=8|صفحه=357}}</ref> | ||
|1 | |1 | ||
|ص/31 | |ص/31 | ||
| | |||
|در این آیه و آیات بعد از آن به اسبهایی اشاره کرده که عصرگاه برا ی سلیمان آوردند و او از دیدن آنان و به خاطر استفادهای که در راه خدا از آنان میکرد، بسیار مسرور شد. | |در این آیه و آیات بعد از آن به اسبهایی اشاره کرده که عصرگاه برا ی سلیمان آوردند و او از دیدن آنان و به خاطر استفادهای که در راه خدا از آنان میکرد، بسیار مسرور شد. | ||
|.............................. | |.............................. | ||
|- | |- | ||
|40 | |40 | ||
|شتر قربانی در حج | |شتر قربانی در حج | ||
|بَدَنه و جمع آن: بُدنه | |بَدَنه و جمع آن: بُدنه | ||
|1( به صورت جمع) | |1( به صورت جمع) | ||
|حج/36 | |حج/36 | ||
| | |||
|مراد از بدنه در اصطلاح فقهی، شتر<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مدارک الاحکام|نام=سید محمد|نام خانوادگی=موسوی عاملی|جلد=8|صفحه=321}}</ref> یا گاوی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بدائع الصنائع|نام=علاء الدین|نام خانوادگی=کاسانی|جلد=2|صفحه=224}}</ref> است که قربانی میشود، خواه به سبب وجوب یا استحباب در مناسک حج یا غیر آن و خواه برای کفاره شماری از کارهای شخصی حجگزار یا غیر حجگزار. | |مراد از بدنه در اصطلاح فقهی، شتر<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مدارک الاحکام|نام=سید محمد|نام خانوادگی=موسوی عاملی|جلد=8|صفحه=321}}</ref> یا گاوی<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بدائع الصنائع|نام=علاء الدین|نام خانوادگی=کاسانی|جلد=2|صفحه=224}}</ref> است که قربانی میشود، خواه به سبب وجوب یا استحباب در مناسک حج یا غیر آن و خواه برای کفاره شماری از کارهای شخصی حجگزار یا غیر حجگزار. | ||
در این آیه، خداوند قربانی کردن شتران فربه را در حج از شعائر الهی میداند و فرمان میدهد که هنگام قربانی کردن این شتران، نام خدا را بر زبان جاری کنند و پس از ذبح، از گوشت آنها بخورند و به فقرای قانع و فقرایی که اظهار فقر میکنند نیز انفاق کنند. هدف از این کار، شکرگزاری از خداوند به خاطر نعمتهایی است که به انسانها ارزانی داشته است. | در این آیه، خداوند قربانی کردن شتران فربه را در حج از شعائر الهی میداند و فرمان میدهد که هنگام قربانی کردن این شتران، نام خدا را بر زبان جاری کنند و پس از ذبح، از گوشت آنها بخورند و به فقرای قانع و فقرایی که اظهار فقر میکنند نیز انفاق کنند. هدف از این کار، شکرگزاری از خداوند به خاطر نعمتهایی است که به انسانها ارزانی داشته است. | ||
|.............................. | |.............................. | ||
|- | |- | ||
|41 | |41 | ||
|اسبان دونده | |اسبان دونده | ||
|عادیات | |عادیات | ||
|1 | |1 | ||
|عادیات/1 | |عادیات/1 | ||
| | |||
|در آیۀ اول این سوره خداوند به اسبان تیزتک که نفسزنان در حال تاخت و تاز هستند، سوگند یاد میکند و این سوگند، مقدمهای است برای بیان موضوع اصلی سوره یعنی موضوع قیامت و رستاخیز . | |در آیۀ اول این سوره خداوند به اسبان تیزتک که نفسزنان در حال تاخت و تاز هستند، سوگند یاد میکند و این سوگند، مقدمهای است برای بیان موضوع اصلی سوره یعنی موضوع قیامت و رستاخیز . | ||
|.............................. | |.............................. | ||
|- | |- | ||
|42 | |42 | ||
|گوساله | |گوساله | ||
|عِجل | |عِجل | ||
|10 | |10 | ||
|اعراف/152 | |اعراف/152 | ||
| خط ۶۲۸: | خط ۵۴۰: | ||
(هشت مورد اول در نکوهش گوسالهپرستی یهود و دو مورد اخیر دربارۀ مهماننوازی ابراهیم پیامبر) | (هشت مورد اول در نکوهش گوسالهپرستی یهود و دو مورد اخیر دربارۀ مهماننوازی ابراهیم پیامبر) | ||
| | |||
|آیۀ 152 اعراف: د رمورد نکوهش گوسالهپرستی یهودیان و وعدۀ عذاب و خواری در دنیا و اخرت | |آیۀ 152 اعراف: د رمورد نکوهش گوسالهپرستی یهودیان و وعدۀ عذاب و خواری در دنیا و اخرت | ||
آیۀ 51 اعراف: نکوهش گوسالهپرستی و اینکه این عمل از مصادیق ظلم است. | آیۀ 51 اعراف: نکوهش گوسالهپرستی و اینکه این عمل از مصادیق ظلم است. | ||
| خط ۶۳۸: | خط ۵۵۱: | ||
آیۀ 69 هود: در مورد مهماننوازی ابراهیم و آوردن گوسالۀ چاق بریان شده برای دو فرشتۀ مهمان که به صورت دو انسان بر او وارد شدند. | آیۀ 69 هود: در مورد مهماننوازی ابراهیم و آوردن گوسالۀ چاق بریان شده برای دو فرشتۀ مهمان که به صورت دو انسان بر او وارد شدند. | ||
|.......................... | |.......................... | ||
|- | |- | ||
|43 | |43 | ||
|شتر دهماهۀ آبستن | |شتر دهماهۀ آبستن | ||
|عِشار و مفرد آن: عشراء | |عِشار و مفرد آن: عشراء | ||
|4 | |4 | ||
|تکویر/4 | |تکویر/4 | ||
| | |||
|«عشار» به معنی شتران ماده بارداری است که ده ماه از حملشان گذشته و در آستانه زایمان هستند و در زمان قیامت، این شترها که از با ارزش ترین اموال عرب محسوب میشدند، رها و بی صاحب می شوند. این رها شدن به دلیل وحشت و اضطراب ناشی از قیامت است که مردم را به فراموشی اموالشان وا می دارد. | |«عشار» به معنی شتران ماده بارداری است که ده ماه از حملشان گذشته و در آستانه زایمان هستند و در زمان قیامت، این شترها که از با ارزش ترین اموال عرب محسوب میشدند، رها و بی صاحب می شوند. این رها شدن به دلیل وحشت و اضطراب ناشی از قیامت است که مردم را به فراموشی اموالشان وا می دارد. | ||
به عبارت دیگر، آیه 4 سوره تکویر به عنوان یکی از نشانههای قیامت، به وضعیت شتران بارداری اشاره دارد که در روز قیامت، به دلیل وحشت و هراس، رها و بیصاحب میمانند. این تصویر به خوبی عمق هول و وحشت آن روز را نشان می دهد، به گونه ای که انسانها باارزشترین داراییهایشان را فراموش میکنند. | به عبارت دیگر، آیه 4 سوره تکویر به عنوان یکی از نشانههای قیامت، به وضعیت شتران بارداری اشاره دارد که در روز قیامت، به دلیل وحشت و هراس، رها و بیصاحب میمانند. این تصویر به خوبی عمق هول و وحشت آن روز را نشان می دهد، به گونه ای که انسانها باارزشترین داراییهایشان را فراموش میکنند. | ||
|.................................. | |.................................. | ||
|} | |} | ||
== <sub>منابع</sub> == | == <sub>منابع</sub> == | ||
نسخهٔ ۷ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۱۹:۱۰
در مورد حیوانات مطالب متنوعی در قرآن آمده و حتی نام برخی از سورههای قرآن به نام حیوانات است.
نامشناسی حیوان در قرآن
حیوان، واژهای عربی است که بر موجود جاندار اطلاق میشود و انسان را نیز -که او را حیوان ناطق میخوانند- در بر میگیرد.[۱] در منابع دینی و متون فقهی این واژه غالباً به موجود جاندار و فاقد خرد اطلاق میشود که معادل آن در زبان فارسی کنونی جانور است؛ واژه حیوان در قرآن تنها یکبار (حَیَوان) و به معنای زندگی حقیقی به کار رفته که ناظر بر جهان آخرت است.[۲]
سورههایی به نام حیوانات
از میان صد و چهارده سورهٔ قرآن، پنج سوره با نام حیوانات نامگذاری شده که عبارتند از: بقره (گاو)، نحل (زنبور عسل)، نمل (مورچه)، عنکبوت و فیل.[۳] و دو سورۀ قرآن به نام عادیات و انعام به ترتیب به معنای (اسبان دونده) و (چهارپایان) است.
هدف از آوردن نام حیوانات در قرآن
برخی از سورهها به نام حیواناتی نامگذاری شدهاند که دارای ویژگیهای بارز و برجستهای هستند؛ به عنوان مثال، سورۀ «نحل» به دلیل اشاره به نظم و صنعت زنبورها و نیز تولید عسل، نامگذاری شده است.[۴] برخی از سورهها به دلیل ارتباط با رویدادی که در آن حیوانی نقش داشته است، به نام آن حیوان نامیده شده؛ مانند سورۀ «نمل» (مورچه) به دلیل اشاره به داستان سلیمان پیامبر و مورچهها، به این نام خوانده شده است.[۵] برخی از نامهای حیوانی در قرآن، به عنوان نماد و تمثیلی برای مفاهیم اخلاقی و تربیتی به کار رفتهاند. به عنوان مثال، سورۀ «عنکبوت» به دلیل اشاره کردن به بیبنیادی خانۀ عنکبوت، به عنوان نمادی برای کارهای بیهوده و بیاساس، به این نام نامگذاری شده است.[۶]
ملاک کاربرد نام حیوانات در قرآن
برخی از معیارهای ذکر حیوانات در قرآن عیارتاند از:[۷]
- نوع راه رفتن: گروهی بر شکم میروند، گروهی روی دو پا و گروهی روی چهار پا راه میروند.
- محل زندگی: گروهی در دریا و گروهی در خشکی زندگی میکنند.
- جنسیت: گروهی نر و گروهی ماده هستند
- نوع زیست: گروهی پرنده، گروهی آبزی و گروهی خشکیزی هستند.
اسامی حیوانات در قرآن
| خانواده | ردیف | نام | بسامد تکرار | منبع در قرآن | سیاق آیه | اشارههای علمی | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| فارسی | عربی | نام سوره | عدد آیه | |||||
| بندپایان | 1 | زنبور | نحل | 1 | نحل/68 | نزول رحمتهای الهی از طریق باران، شیر خالص حیوانات و عسل مصفی که از طریق الهام خداوند(اعطای غریزه) به زنبور عسل به انسانها اعطا شده است. | عسل مهمترین منبع مواد قندی دارای برخی از انواع مواد تخمیری، ویتامینهای بسیار، دارای انواع پروتئین و اسیدهای آمینه و اسیدهای عالی، املاح معدنی و عامل بسیار قویِ ضد میکروب است و در درمان بیماریهای پوستی، گوارشی، تنفسی، بیماریهای چشم، زنان و زایمان، بماریهای گوش و حلق و بینی، قلبی و کلیوی و بیماریهای مربوط به دستگاه عصبی به طرز شگفت آوری موثر است.[۸] | |
| 2 | ملخ | جرادة | 1 | اعراف/133 | اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ......................... | ||
| 3 | مگس | ذباب | 2 | حج/73 | این آیه در واقع، مثالی برای نفی شرک و اثبات یگانگی خداوند متعال و بیانگر ناتوانی بتها و معبودان دروغین در برابر آفرینش خداوند است و اینکه آنها حتی نمیتوانند از خود در برابر موجودات کوچکی چون مگس دفاع کنند. | ........................ | ||
| 4 | پشه | بعوضة | 1 | بقره/26 |
|
سیاق منطقي آیه نشان ميدهد آن چیزي که بر روي پشه قرار دارد، باید خودش هم موجودي زنده باشد، چون مثال ابتدایي (همان پشه) یک موجود زنده است؛ پس مثال دوم هم باید همین ویژگي را داشته باشد. علم در عصر حاضر کشف کرده است موجوداتي به نام «مایتها» بر روي بدن پشه زندگي مي کنند. آنها بصورت انگلی بر روی حشرات از جمله پشهها زندگی میکنند.[۹] | ||
| 5 | مورچه | نمل | 1 | نمل/18 | این آیه در داستان سفر حضرت سلیمان و لشکرش به سرزمین مورچگان آمده است. مورچهای به سایر مورچگان هشدار میدهد که به لانههای خود بروند تا توسط سلیمان ولشکریانش که از وجود آنها بیخبرند، پایمال نشوند و این آیه نشانهای بر قدرت تکلم، هوش و درایت و حق زندگی مورچهها است. |
| ||
| 6 | موریانه | نمل أبیض | 1 | سبأ/14[۱۰] | طبق سیاق آیات، جنیان ادعا میکردند علم غیب میدانند، اما زمانی که سلیمان از دنیا رفت، هیچ کدام از آنان متوجه نشد و همچنان مشغول به تحمل سختیهایی بودند که توسط سلیمان بر آنان تحمیل شده بود و فقط زمانی از مرگ او مطلع شدند که موریانهای چوب عصای او را خورد و او از حالت ایستاده بر زمین افتاد. | ............................ | ||
| 7 | عنکبوت | عنکبوت | 1 | عنکبوت/41 | خداوند برای کسانی که به جای او، اولیای دیگری برمیگزینند، مثالی زده و میفرماید: مثل این افراد، عنکبوتی است که خانهای برای خود میسازد، در حالی که سستترین خانهها، خانۀ عنکبوت است. | سالها شبهۀ رایج منکران قرآن این بود که چرا قرآن در آیۀ عنکبوت، ضمیر مونث برای عنکبوت آورده (اتّخَذَت) در حالی که لفظ عنکبوت مذکر است و از طرفی تارهای عنکبوت محکمترین مادۀ بیولوژیکی است که تاکنون شناخته شده؛ ولی امروزه علم ثابت کرده است که فقط عنکبوت ماده میتواند از تارهای خود لانه بسازد و عنکبوت مذکر از تارهای خود فقط برای جابجایی استفاده میکند. به علاوه مشخص شده که سستی خانۀ عنکبوت نه به خاطر تارهای نازک آن، بلکه به خاطر سست بودن بنیاد خانوادگی آنهاست به عبارتی آنها معمولا تنها زندگی میکنند و عنکبوت ماده بعد مدتی عنکبوت نر را کشته و میخورد و فرزندان هم بعد از بزرگ شدن، مادر خود را میکشند و از خانه بیرون میاندازند[۱۱] | ||
| 8 | پروانه | فراشة | 1 | قارعه/4[۱۲] | به ترسیم فضای کلی روز قیامت و وضعیت اضطراب و پراکندگی مردم در آن روز میپردازد و با استفاده از یک تشبیه گویا، این حالت را برای خواننده ملموستر میکند. این آیه در ادامه آیات قبل که به توصیف «قارعه» (رویداد کوبنده و قیامت) میپردازد، قرار دارد و مردم را در آن روز به پروانههای پراکنده و بیهدف تشبیه میکند که در اثر یک حادثۀ غیرمنتظره، به این سو و آن سو میروند.
. |
............................ | ||
| 9 | شپش | قمّلة و جمع آن «قُمَّل» | 1 | اعراف/133 | این واژه در کنار طوفان، ملخ، قورباغه و خون به عنوان یکی از بلاهایی که بر قوم فرعون نازل شد؛ اما آنان متنبه نشدند، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ................................ | ||
| دوزیستان | 10 | قورباغه | ضَفدع و جمع آن «ضَفادِع» | 1 | اعراف/133 | اشاره به عذابهای الهی است که بر قوم فرعون نازل شده است و شامل طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون بودهه است. این عذابها به عنوان نشانههایی از سوی خداوند فرستاده شدند، اما قوم فرعون با وجود این نشانهها، همچنان تکبر ورزیدند و گناهکار باقی ماندند. | ................................ | |
| ماهیان | 11 | ماهی | حوت | 4 | صافات/142
قلم/48 کهف/61 و 63 |
سورۀ صافات: به طور خلاصه، آیه ۱۴۲ به داستان حضرت یونس(ع) و بلعیده شدن او توسط ماهی اشاره دارد و از این واقعه به عنوان یک نمونه از رهایی و نجات یاد میکند. سورۀ قلم: در این آیه نیز «حوت» به معنای ماهی بزرگی است که یونس (ع) در شکم آن گرفتار شد و به درگاه خداوند دعا کرد. خداوند نیز دعای او را اجابت کرد و او را نجات داد.
سورۀ کهف: این آیه در داستان سفر حضرت موسی (ع) و یوشع بن نون، به یک ماهی اشاره دارد که این ماهی در اثر تماس با آب، زنده شده و به دریا باز میگردد و این اتفاق باعث تعجب یوشع بن نون میشود. ماهی به عنوان یک نشانه و همراه در این سفر ذکر شده است و زنده شدن و حرکت آن در آب، اتفاقی غیرمنتظره و تعجبآور بوده است. |
............................ | |
| خزندگان | 12 | مار | حیة | 2 | طه/20
اعراف/107 |
طه: به معجزۀ موسی اشاره دارد که برای نشان دادن معجزۀ خود عصایش را میافکند و ناگهان به ماری سریع تبدیل میشود.
اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود |
.................................. | |
| 13 | اژدها | ثُعبان | 2 | اعراف/107
شعرا/32 |
اعراف: به دنیال آیۀ 106 که فرعون درخواست معجزهای از موسی (ع) میکند، موسی به اذن خداوند عصای خود را افکنده و به اژدهایی سریع و خوفناک تبدیل میشود
شعرا: به امر و دستور الهی، موسای پیامبر، عصای خود را به زمین انداخته و عصا به اژدهایی تبدیل میشود. این آیه در ادامه آیات قبل قرار دارد که در آن فرعون از موسی میخواهد تا معجزهای نشان دهد. |
.................................. | ||
| پرندگان | 14 | کلاغ | غراب | 2 | مائده/31 | این آیه به قتل هابیل توسط برادرش قابیل اشاره دارد که به علت حسادت به او انجام شد و پس ا ز آن، با جسد برادرش حیران ماند و نمیدانست با آن چه کند... تا سرانجام خداوند کلاغی را فرستاد که چیزی را در خاک پنهان کرد و با آموزش کلاغ، قابیل توانست برادر خود را به خاک بسپارد و به ناتوانی و عجز خود (حتی در برابر علم یک کلاغ) پی برد و سرانجام از عمل خود پشیمان شد. | ............................. | |
| 15 | هدهد | هدهد | 1 | نمل/20 | حضرت سلیمان که به اذن خدا به زبان حیوانات آشنا بود، روزی مشغول بررسی لشکریان پرندۀ خود بود که متوجه غیبت هدهد شد؛ سپس علت غیبت او را جویا شد و به همه اعلام کرد که اگر هدهد عذر موجهی برای غیبت خود نیاورد، تنبیه سختی در انتظار اوست؛ ادامۀ آیات، خبر از حضور هدهد به محضر سلیمان داده، از وجود مردمانی سخن میگوید که خدا را نمیپرستند و تحت فرمانروایی زنی هستند و همین خبر صحیح، موجب روابطی میان سلیمان و بلقیس فرمانروای آن سرزمین شده و نهایتا همگی خداپرست میشوند | ................................... | ||
| 16 | ابابیل | ابابیل | 1 | فیل/3 | سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | ................................. | ||
| 17 | بلدرچین | سلوی | 3 | بقره/57
اعراف/160 طه/80 |
ای آیه در صدد بیان ین نکته است که خداوند، به واسطۀ رحمت خود، نعمتهای فراوانی را به بنیاسرائیل عطا نمود؛ از جمله ایکه ابرها را در بیابان بر سرشان گسترانید و منّ و سلوی(خوراکیهای لذیذ) برایشان نازل فرمود، اما آنان باز راه ناشکری و عصیان در پیش گرفتند و ظلم کردند | .................................. | ||
| پستانداران | 18 | گاو | بقره | 4 | بقره/67
بقره/68 بقره/69 بقره/71 |
در آیات قبل خبر از قتلی داده شده که قاتل آن در میان مردم نامعلوم است؛ لذا خداوند به موسی (ع) فرمان میدهد تا بنیاسرائیل باید گاوی را ذبح کرده و بخشی از بدن آن را به میت بزنند تا زنده شده و قاتل خویش را معرفی کند. آنان د رجواب این فرمان به موسی میگویند: «آیا ما را مسخره میکنی؟» و سپس از او میخواهند که از پروردگارش بخواهد تا برایشان روشن کند که آن گاو چگونه است و چه سنی دارد، چه رنگی دارد؟ و...
به عبارت دیگر، بنیاسرائیل به جای اطاعت از دستور الهی، با پرسشهای بیمورد، سعی در پیچیدهتر کردن موضوع و فرار از انجام وظیفه دارند.[۱۳] |
................................ | |
| 19 | شتر | اِبِل | 2 | انعام/144
غاشه/17 |
انعام: در مورد تحریمهای دروغین و بیاساسی است که مشرکان برای حیوانات حلالگوشت اعمال میکردند و در این آیات، خداوند با ذکر چند سؤال از آنان، بیاساسی و دروغ بودن این سخنان را آشکار کرده و در نهایت، کسانی که به خداوند دروغ ببندند را سرزنش نموده است.
غاشیه: آیه در صدد بیان نمونههایی از خلقت خداوند بوده و به طور خاص به خلقت شتر و شگفتیهای آفرینش او پرداخته است و به این وسیله به مردن توجه داده است که این خلقت کامل و عجیب، چگونه میتواند نشاندهندۀ قدرت خالق آن باشد |
............................... | ||
| 20 | خوک | خنزیر و جمع آن «خَنازیر» | 5 | مائده/3(خنزیر)
مائده/60(خنازیر) بقره/173(خنزیر) نحل/115(خنزیر) انعام/145(خنزیر) |
سیاق آیه ۳ سوره مائده آن است که ابتدا به بیان برخی از محرمات الهی مانند خوردن مردار و گوشت خوک و غیره پرداخته و در ادامه، جملۀ معترضهای وجود دارد با عنوان این نکته که کافران از دین اسلام مایوس شدهاند و از این بابت نباید از آنها ترسید. در ادامه، به کمال دین اسلام در روز عید غدیر و تکمیل نعمت الهی بر مردم اشاره دارد و در نهایت، به حکم اضطرار در استفاده از محرّمات اشاره می کند.
در سایر موارد، قرآن انسانها را از خوردن گوشت خوک به شدت نهی کرده و آن را عملی پلید میشمرد. |
به کمک پیشرفتهای علوم و علم پزشکی، امروزه امروزه بر هیچکس پوشیده نیست که بیماریهایی توسط مصرف خوک به انسان منتقل میشود
از جمله این بیماریها بوتولیسم، تریشینوز (نوعی کرم ریز به طول ۳ تا ۵ میلیمتر) و کرم کدوی خوک، یراقان عفونی، اسهال خونی و غیره است؛ زیرا خوک از خوردن چیزهای پلید و کثافات، حتی مدفوع خود باکی ندارد و لذا معدۀ خود را در معرض انواع میکروبها و امراض قرار داده و از آنجا به گوشت، خون و شیر او هم سرایت میکند[۱۴] از سوئی خوک را حیوانی بیغیرت میدانند که خوردن گوشت او موجب تاثیر پذیری از این صفت او میشود؛ این در حالیست که غیرت، از صفات کمال الهی و غیرت نسبت به دین و ناموس از صفات انبیا و مومنین است.[۱۵] | ||
| 21 | بوزینه | قِرد و جمع آن قِرَدَة | 3 | اعراف/166(قردة)
بقره/65 (قردة) مائدة/60(قردة) دو بار صراحتا در مورد اصحاب سبت(یهود) وارد شده و بار سوم را هم از طریق قرائن متوجه میشویم مربوط به اصحاب سبت است[۱۶] |
این آیه به عنوان یک نمونه از عذاب الهی در اثر نافرمانی از دستورات الهی بیان میشود. این آیه در ادامه داستان یهودیانی است که فرمان خداوند را مبنی بر ترک صید ماهی در روز شنبه، سرپیچی کردند. خداوند نیز در پاسخ، آنان را به شکل بوزینگانی مسخ کرد. این در واقع نتیجه نافرمانی یهودیان از دستور خداوند است. | ........................... | ||
| 22 | بز | مَعز | 1 | انعام/143 | این آیه به هشت جفت از حیوانات حلالگوشت اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز و شتر و گاو). خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن کافران دربارۀ باورهای غلط آنان در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند.
در واقع، خداوند به مردم میگوید که از چه چیزهایی میتوانند بخورند و از چه چیزهایی نخورند. خداوند در این آیات به آنها یاد می کند که او خالق همه چیز است و حق دارد که چه چیزی حلال و چه چیزی حرام است. |
............................. | ||
| 23 | میش | نَعجة و جمع آن (نِعاج) | 4 | ص/23 (2بار نعجه)
ص/24 ( نعجه و نعاج) |
این آیه به هشت جفت از حیوانات اشاره دارد که از چهارپایان هستند (میش و بز) و خداوند از میان آنها برخی را حلال و برخی را حرام کرده است. خداوند در این آیه با بیان اینکه آیا نرها حرام هستند یا مادهها، یا آنچه در رحم مادههاست، با لحنی پرسشی و برای چالش کشیدن حیوانات باورهای غلط اعراب در مورد حلال و حرام بودن، این موضوع را مطرح میکند.
در واقع، این آیه از یک بحث بزرگتر در مورد حلال و حرام در سوره انعام است که در آن خداوند به مردم میگوید که از چه چیزهایی میتوانند بخورند و از چه چیزهایی نخورند. خداوند در این آیات به آنها یاد می کند که او خالق همه چیز است و حق دارد که چه چیزی حلال و چه چیزی حرام است. به طور خلاصه، سیاق آیه 143 سوره انعام در مورد بیان حلال و حرام بودن حیوانات و به چالش کشیدن باورهای غلط اعراب در این زمینه است. |
............................ | ||
| 24 | استر | بَغل و جمع آن: بِغال | 1 | نحل/8 ( بغال) | این آیه به طور خاص به خلقت اسبها، استرها و الاغها اشاره میکند و بیان میکند که این حیوانات، سواری و به عنوان زینت برای انسان آفریده شدهاند.
در واقع، در مورد فواید و چهارپایان و حیوانات برای انسان است که آچگونه بارها و سختیهای انسان را تحمل میکنند و به آنها کمک میکنند تا به مقاصد خود برسند. در نهایت، آیه با جمله «و یَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُونَ» به خلقت چیزهایی اشاره میکند که انسانها در آینده بر آنها سوار خواهند شد و این میتوانند شامل اختراعات و اکتشافات جدید باشند. |
............................... | ||
| 25 | الاغ | حِمار و جمع آن: حَمیر و حُمُر | 4 | جمعه/5 (حمار)
نحل/8 (حمیر) لقمان/19 (حمیر) مدثر/50 (حُمر) |
جمعه: داستان كسانى كه مكلّف به تورات شدند، ولى حق آن را ادا نكردند، مانند داستان الاغی است كه كتابهايى حمل مىكند.
نحل: یاد آوری نعمتهای خداوند از جمله اسب و الاغ و استر که برای سوارکاری و حمل بار از آنها استفاده میشود. لقمان:در مورد سفارش لقمان به پسرش در مورد به رعایت ادب و نزاکت هنگام راه رفتن و سخن گفتن و یادآوری این نکته که زشتترین صداها صدای خران مدثر: به طور خلاصه، بیانگر حالت عناد و لجاجت گروهی از مردم در برابر حق است در این آیه خداوند به پیامبرش میگوید این افرادی که علنا از ایمان آوردن رویگردان هستند و به هیچ وجه حاضر به پذیرش حق نیستند، مانند خرانی هستند که از چیزی رمیده و پراکنده میشوند؛ گویا آنان نیز هنگام شنیدن سخنان چق، چنین گریزان میشوند و در نهایت به عذاب الهی میگیرند. |
............................ | ||
| 26 | اسب | خیل[۱۷] | 2 | انفال/60
نحل/8 |
انفال: این آیه به منظور مقابله با دشمن و ایجاد رعب در دل آنها مردم را به تجهیز شدن، تشویق و تحریص میکند و برای دفاع از خود و دینشان بر اساس اطلاعات نظامی و اقتصادی فرامیخواند، تا با این [نیرو]، دشمن خدا و دشمنی دیگر از غیر اینان را که نمیشناسند(و خدا آنها را میشناسد) بترسانند.
نحل: بیان نعمتهای الهی( در شمارۀ 25 شرح داده شد) |
............................... | ||
| 27 | فیل | فیل | 1 | فیل/1 | سوره فیل درباره واقعۀ لشکریان فیلسواری است که قصد تخریب کعبه را داشتند و خداوند در آیه ۱ این سوره از پیامبر سوال میکند: آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ این آیه در مورد فرستادن پرندگان ابابیل به سوی لشکر فیلسواران است و ادامه آیۀ قبل را بیان میکند به این ترتیب که نشان میدهد خداوند چگونه با فرستادن پرندگان ابابیل، لشکر فیلسواران را نابود کرد. | ............................. | ||
| 28 | شیر | قَسورة | 1 | مدثر/51 | در واقع، این آیه در سیاق آیات قبل است که در وضعیت بد و گمراهی مشرکان سخن میگوید. در آیات قبل، به این موضوع اشاره شده است که مشرکان به جای تفکر و تدبر در آیات الهی و پذیرش حق، به انکار و استکبار روی آوردهاند و آیات قرآن را سحر و سخن بشری میخوانند. در ادامه این آیات، خداوند با این تشبیه، فرار آنها از حق و حقیقت را به فرار گورخری از شیر تشبیه میکند. | .............................. | ||
| 29 | سگ | کلب | 2 | کهف/18
اعراف/176 |
آیه ۱۸ سوره کهف: در ادامه آیات قبل و بعد از خود، وضعیت خاص و خوفناکی از اصحاب کهف را به تصویر میکشد و نشان میدهد که آنها با وجود ظاهر بیدار، در خواب عمیقی رفته بودند و جابجایی آنها در غار، نشان از عدم ابتلا به بیماری در طول این مدت طولانی است. همچنین حضور سگشان بر سر در غار، با پنجههای گشوده، موجب رعب و دور شدن هر بینندهای میشد.
بنابراین، سیاق آیه ۱۸ سوره کهف، توصیف وضعیت ظاهری و باطنی اصحاب کهف در غار و همچنین ترس و وحشت بینندگان است. |
............................ | ||
| 30 | گرگ | ذِئب | 3 | یوسف/13-14-17 | در این آیات که بخشی از ماجرای کودکی یوسف پیامبر هست، برادران حسود یوسف که قصد هلاکت و آزار او را داشتند، از محضر پدر اجازه خواستند تا یوسف را با خود به بیرون از آبادی ببرند؛ اما پدر یعنی یعقوب پیامبر اظهار نگرانی کرد که مبادا یوسف را گرگ بخورد اما آنان با اشاره به قدرت و عده و عُدۀ خود پدر را راضی کردند و سرانجام پس از اینکه برادر خود را در چاه انداختند به منزل بازگشته و گفتند: گرگی او را خورد. | ............................. | ||
| 31 | گوسفند | غنم | 4 | طه/17
انعام/146 انبیا/78 |
آیۀ 18 طه: اشاره به ماجرای اولین صحبت خداوند با موسی از وراء درخت در بیابان است. برای شروع صحبت خداوند فرمود: آن چیست در دست تو؟ و موسی که عاشقانه با معبود سخن میگوید: ای عصای من است؛ با آن گوسفندانم را هی میکنم، برایشان از درختان برگ میریزم، بر آن تکیه می کنم و...
علمای علم بلاغت، اطناب موجود در این سخنان موسی را، از نکات زیبای ادبی و بلاغی و هدفمند دانستهاند. آیۀ 146 انعام: عذاب الهی برای یهودیانی که با سرکشی، خود را مستحق عذاب نمودند. در این آیه خداوند هر حیوان ناخندار و پیه و چربی گاو و گوسفندان را بر آنان حرام نمود؛ مگر مقداری که بر پشت حیوان یا متصل به رودهها و استخوان است. آیۀ 78 انبیا: خداوند د رمورد داوری کردن سلیمان و داوود (دو تا از پیامبران الهی) سخن می گوید که در مورد کشتزاری داوری مرکردند که گوسفندان در ان چریده و آن را تباه کرده بودند. خداوند در انتهای ایه خود را ناظر بر داوری آنان معرفی میکند. |
................................ | ||
| 32 | سگ شکاری | جوارح | 1 | مائده/4 | این آیه در صدد ارائۀ حکم حلیّت برای شکار کردن سگهای شکاری است که البته باید این شکار، واجد شروطی باشد؛ مثل آنکه سگ شکاری آموزش دیده باشد و هنگام فرستادن او برای آوردن شکار، لفظ بسمله گفته شود. مفسران از عبارت مکلِّبین (آموزشدهندگان سگ) شکار با دیگر حیوانات(مانند باز شکاری) را مشمول آیه ندانستهاند.[۱۸] | .............................. | ||
| 33 | شتر ماده | بحیره | 1 | مائده/103 | آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | ............................. | ||
| 34 | شتر نذر شده | سائبه | 1 | مائده/103 | آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |||
| 35 | گوسفند ماده | وصیله | 1 | مائده/103 | آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |||
| 36 | شتر ان آزاد | حام | 1 | مائده/103 | آیۀ 103 مائده: در زمان جاهلیت اعراب بدعتگونه برخی از حیوانات حلالگوشت ر بر خود حرام کرده بودند: از جمله شتری که 5 شکم زاییده بود(بحیره)، شتری که 10 بچه آورده بود(حام)، شتری که برای نذر بیمار آزاد شده بود(سائبه) و گوسفندی که اگر ماده میزایید، برای خود نگه میداشتند؛ اگر نر میزایید، برای بتها قربانی کیکردند و اگر دوقلو نر و ماده میزایید، قربانی نمیکردند. خداوند در این آیه ضمن نکوهش این افراد صریحا اعلام میکند که خدا هیچ کدام از این حیوانات را مقدس و غیر قابل تصرف قرار نداده است و بدعت گذاران و دروغگویان را افرادی میداند که تعقل نمیکنند. | |||
| 37 | شتران بارکش | حَموله
مفرد ندارد[۱۹] |
1 | انعام/142 | در ادامۀ ایۀ قبل که خداوند نعمتهای خود اعم از محصولات باغی و کشتزاری را یادآوری فرمود، در این آیه نعمت حیوانات بارکش و نیز حیوانات غیر بارکش که دارای کرک و پشم هستند (مانند گوسفند) را یادآوری فرموده و همه انسانها را از پیروی شیطان برحذر داشته است. | ............................ | ||
| 38 | چهارپایان | اَنعام و مفرد آن:نَعَم | 32 |
شعرا/133 زخرف/12 مومنون/21 انعام/136 انعام/138(سه مرتبه) شوری/11 نازعات/33 عبس/32) نقش چهاپایان دامی در زندگی انسان
انعام/136-138-139 نسا/119 مائده/103) گوشت چهارپایان دامی و مبارزه با عقاید انحرافی
اعراف/179 فرقان/44) تشبیه کافران به چهارپایان
|
آیات مربوط به چهاپایان در سرتاسر قرآن در چهار معنا و سیاق کاربرد دارد:
1- نقش چهارپایان دامی در زندگی انسان 2- گوشت چهارپایان دامی و مبارزه با عقاید انحرافی 3- تشبیه کافران به چهارپایان 4- حکم زکات چهارپایان دامی[۲۰] آیۀ 136 انعام: خداوند در صدد نکوهش مشرکان مبنی بر تقسیم اموال خود میان خدا و بتها است؛ مشركان مىپنداشتند سهم بتها غير قابل تغيير است و آن را خرج بتكدهها و خدمه آنها مىكردند، و سهم خدا را نيز به اين بهانه كه خداى آسمانها بىنياز است، هنگام كم و كسر آمدنها خرج بتخانهها مىكردند؛ نه خرج كودكان، فقرا و مهمانان. آیۀ 138: نشان دادن بدعتهای مشرکان: خوردن گوشت برخی از چهاپایان یا سواری گرفتن از آنها حرام است و خوردن از کشتزارهایی که سهم خدا و بتان بود هم بر خود حرام کرده بودند. |
........................ | ||
| 39 | اسبان نیکو | جیاد و مفرد آن: جواد[۲۱] | 1 | ص/31 | در این آیه و آیات بعد از آن به اسبهایی اشاره کرده که عصرگاه برا ی سلیمان آوردند و او از دیدن آنان و به خاطر استفادهای که در راه خدا از آنان میکرد، بسیار مسرور شد. | .............................. | ||
| 40 | شتر قربانی در حج | بَدَنه و جمع آن: بُدنه | 1( به صورت جمع) | حج/36 | مراد از بدنه در اصطلاح فقهی، شتر[۲۲] یا گاوی[۲۳] است که قربانی میشود، خواه به سبب وجوب یا استحباب در مناسک حج یا غیر آن و خواه برای کفاره شماری از کارهای شخصی حجگزار یا غیر حجگزار.
در این آیه، خداوند قربانی کردن شتران فربه را در حج از شعائر الهی میداند و فرمان میدهد که هنگام قربانی کردن این شتران، نام خدا را بر زبان جاری کنند و پس از ذبح، از گوشت آنها بخورند و به فقرای قانع و فقرایی که اظهار فقر میکنند نیز انفاق کنند. هدف از این کار، شکرگزاری از خداوند به خاطر نعمتهایی است که به انسانها ارزانی داشته است. |
.............................. | ||
| 41 | اسبان دونده | عادیات | 1 | عادیات/1 | در آیۀ اول این سوره خداوند به اسبان تیزتک که نفسزنان در حال تاخت و تاز هستند، سوگند یاد میکند و این سوگند، مقدمهای است برای بیان موضوع اصلی سوره یعنی موضوع قیامت و رستاخیز . | .............................. | ||
| 42 | گوساله | عِجل | 10 | اعراف/152
بقره/51-54-92-93 طه/88 ذاریات/26 هود/69 (هشت مورد اول در نکوهش گوسالهپرستی یهود و دو مورد اخیر دربارۀ مهماننوازی ابراهیم پیامبر) |
آیۀ 152 اعراف: د رمورد نکوهش گوسالهپرستی یهودیان و وعدۀ عذاب و خواری در دنیا و اخرت
آیۀ 51 اعراف: نکوهش گوسالهپرستی و اینکه این عمل از مصادیق ظلم است. آیۀ 54 بقره: پس از بازگشت موسی از کوه طور و ملاحظۀ رواج گوسالهپرستی در میان قومش، ازجانب خداوند فرمان توبه صادر شد و به عنوان جریمه میبایست به دستور خداوند همدیگر را بکشند. آنان این کار ار انجام دادند و بالاخره توبۀ آنان پذیرفته شد.[۲۴] آیۀ88 طه: پس از سرزنش و توبیخ بنیاسرائیل توسط موسای پیامبر، آنان برای توجیه عمل زشت خود، سیر ساختن گوساله توسط فردی به نام سامری (با ذوب کردن طلاها و زیور آلات قوم و زیورآلات خودش) را تعریف کردند. آیۀ 26 ذاریات: بخشی از داستان مهماننوازی ابراهیم با فرشتگانی است که به گونۀ انسان، بر او وارد شدند و به سرعت برای پذیرایی از آنها دست به کار شد. در این آیه آمده است که ابراهیم به سرعت و پنهانی به سوی خانواده خود رفت و یک گوسالۀ فربه برای پذیرایی از مهمانانش آورد. این عمل او نشان دهنده سخاوت و مهمان نوازی اوست و اینکه چگونه به بهترین شکل از مهمانان خود پذیرایی میشود. آیۀ 69 هود: در مورد مهماننوازی ابراهیم و آوردن گوسالۀ چاق بریان شده برای دو فرشتۀ مهمان که به صورت دو انسان بر او وارد شدند. |
.......................... | ||
| 43 | شتر دهماهۀ آبستن | عِشار و مفرد آن: عشراء | 4 | تکویر/4 | «عشار» به معنی شتران ماده بارداری است که ده ماه از حملشان گذشته و در آستانه زایمان هستند و در زمان قیامت، این شترها که از با ارزش ترین اموال عرب محسوب میشدند، رها و بی صاحب می شوند. این رها شدن به دلیل وحشت و اضطراب ناشی از قیامت است که مردم را به فراموشی اموالشان وا می دارد.
به عبارت دیگر، آیه 4 سوره تکویر به عنوان یکی از نشانههای قیامت، به وضعیت شتران بارداری اشاره دارد که در روز قیامت، به دلیل وحشت و هراس، رها و بیصاحب میمانند. این تصویر به خوبی عمق هول و وحشت آن روز را نشان می دهد، به گونه ای که انسانها باارزشترین داراییهایشان را فراموش میکنند. |
.................................. | ||
منابع
- ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب (به عربی). ج. ۲. دار صار - بیروت. ص. ۲۱۴.
- ↑ وارمیلی، نادیا (۱۳۹۸). «نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه». فصلنامه پازند. ۱۵ (۵۶-۵۷): ۱۰۰.
- ↑ حسینی، میرزا باقر. آشنایی و انس با قرآن. انتشارات حرم. ص. ۴۳.
- ↑ معرفت، محمد هادی. «۲». علوم قرآنی. التمهید. ص. ۹۹.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ وارمیلی، نادیا (۱۳۹۸). «نام شناسی حیوانات در قرآن کریم کاربرد واژههای شتر و خوک در آیات مکرمه». فصلنامه پازند. ۱۵ (۵۶ - ۵۷): ۱۰۲.
- ↑ دیاب، عبدالحمید؛ قرقوز، احمد (۱۳۹۳). طب در قرآن [کمال روحانی]. آراس. صص. ۱۹۵–۲۱۰.
- ↑ تقوی اهرمی، سید محمد (9/خرداد/1404). «پشه در قرآن». علوم طبیعی و قرآن. دریافتشده در 7/آبان/1400. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ انتشار=را بررسی کنید (کمک) - ↑ زمخشری در کتاب کشاف، ج3، ص573 گفته است مراد از دابة الأرض در این آیه، موریانه است.
- ↑ خبرگزاری حوزه. 28/مرداد/1397 https://www.hawzahnews.com/news/458683/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%DB%B4%DB%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA. تاریخ وارد شده در
|تاریخ انتشار=را بررسی کنید (کمک); پارامتر|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ علی اکبرقرشی بنایی در کتاب قاموس قرآن، ج۵، ص۱۶۰ فَراش در این آیه را جمع فراشه (پروانه) معرفی کرده است
- ↑ قرائتی1، محسن. تفسیر نور. ص. ۱۳۴.
- ↑ قرقوز، احمد؛ دیاب، حمید (۱۳۹۳). طب در قرآن. ص. ۱۴۶-۱۴۷.
- ↑ اهتمام، احمد. فلسفه احکام. ص. ۱۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر. تفسیر نمونه. ج. ۶. ص. ۴۹۲.
- ↑ به معنای گروه اسبها است و از خود لفظ مفرد ندارد( تفسیرنور، ج4، ص496 به نقل از تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی)
- ↑ طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن. ج. ۵. ص. ۲۰۲.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن. تفسیر مجمع البیان. ج. ۸. ص. ۳۵۴.
- ↑ خراسانی، محمد (۱۳۸۸). «حیوانات». دائرة المعارف قرآن. ۴ جلد.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن. تفسیر مجمع البیان. ج. ۸. ص. ۳۵۷.
- ↑ موسوی عاملی، سید محمد. مدارک الاحکام. ج. ۸. ص. ۳۲۱.
- ↑ کاسانی، علاء الدین. بدائع الصنائع. ج. ۲. ص. ۲۲۴.
- ↑ «تفسیر آیه ۵۴ بقره». دانشنامۀ اسلامی.
