شهربانو: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (Shahroudi صفحهٔ کاربر:Zeynabyar/صفحه تمرین را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به شهربانو منتقل کرد)
 
(۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
== رشد منفی جمعیت ==
دربارهٔ تاریخ تولد و مکان تولد '''شهربانو''' مادر [[صحیفه سجادیه|سجاد بن الحسین]] گزارشی وجود ندارد؛ زیرا در زمان ساسانیان در ایران زندگی‌نامه دختران و زنان مکتوب نمی‌شد مگر اینکه دارای مقام ویژه حکومتی می‌بودند. با این حال بر اساس یافته‌های تاریخی می‌توان گفت که سال ۳۱ هجری به اسارت درآمد و وارد مدینه شد. به همسری [[حسین بن علی]] درآمد و در بین ساله‌های ۳۶ تا ۳۸ سجاد بن حسین به دنیا آورد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام)|عنوان کتاب=شهربانو علیها سلام همسر امام حسین علیه السلام|سال=1390|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=مشعر|صفحه=25}}</ref> در کتاب‌های تاریخی نام پدر شهربانو را یزدجرد که بیشتر کتاب‌ها به این نام اشاره دارند. همچنین گروهی نوشجان و برخی دیگر شیرویه که بنا بر نقل ثعالبی قاتل پدر یزدگرد بوده است می‌شناسند. گروهی دیگر نیز سنجان یا سبحان نام پدر شهربانو معرفی کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام|عنوان کتاب=شهربانو|سال=1392|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=علم|صفحه=255}}</ref>
رشد منفی [[پراکندگی جمعیت شیعه و سنی در جهان|جمعیت]] عبارت است از کمتر از صفر شدن رشد منفی جمعیت که در این حالت میزان تولد کمتر از مرگ و میر می¬شود. اهمیت و ارزش فرزند¬آوری و تولید مثل آنقدر است که در ادبیات اسلامی و دینی، كاهش جمعيت مورد مذمت قرار گرفته¬است و درباره افزايش جمعيت از لحاظ کيفي تشويق به عمل آمده¬است. محمد باقر فرمودند: پیامبر فرمود: با دختر باکره¬ای که فرزند¬آور است ازدواج کنید و با زن نازای زیبا ازدواج نکنید زیرا من به فزونی جمعیت شما در روز قیامت مباهات می‌کنم. [1]تشويق به ازدواج با زن فرزند¬آور و بيان علتى كه براى آن ذكر نموده مباهات به فزونى جمعيت، دلالت برمطلوبيت فرزند زياد دارد.


رشد منفی جمعیت پیامد¬های زیادی دارد که می­توان به انقطاع نسل بشر، پیری و بی نشاطی جمعیت، آسیب‌های اخلاقی و تربیتی، ضعیف شدن نیروی دفاعی کشور و هزینه¬ی نگه¬داری سالمندان نام برد. مطالعات زیادی در این مورد توسط محققین زیادی به عمل آمده که نشان داده¬است، اجراي سياست¬هاي كنترل جمعيت در کشور­هاي توسعه¬يافته، پيامد¬هاي نا¬گواري بر سلامت فرد و خانواده دارد. در ايران نيز طبق نظر كارشناسان نتايج كاهش جمعيت از ابعاد مختلف دور¬نماي نگران¬كننده¬تري دارد. خانواده¬هاي كم¬جمعيت و فرزندان پرورش يافته در آن¬ها با آسيب¬هاي جدي از جنبه¬هاي گونا¬گون جسمي، روحی¬-¬روانی اخلاقي اجتماعي مواجه هستند.  
نظریات متعددی دربارهٔ شهربانو وجود دارد. یک نظر این است که چنین شخصیتی در میان [[اهل‌بیت|اهل بیت]] پیامبر اسلام نبوده است. نظر دوم وجود شهربانو را قبول دارند ولی او را دختر یزدگرد پادشاه ساسانی و شاهزاده نمی‌دانند و او را تنها اشراف‌زاده‌ای می‌دانند که در زمان عثمان به اسارت اعراب درآمده و به حسین بن علی بخشیده شد. نظریه سوم شهربانو را دختر شاه ایران می‌دانند که به اسارت اعراب درآمد و به حسین بن علی بخشیده شد. گروه سوم جایگاه وی را نه به دلیل شاهزاده بودن، بلکه به علت انتساب به خاندان [[پیامبر اسلام]] می‌دانند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام)|سال=1392|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=علم|صفحه=11}}</ref>


=== کاهش جمعیت از دیدگاه رهبر ایران ===
== نام‌های شهربانو ==
سياست كاهش جمعيت نه تنها بر سلامت فرد و خانواده و در مفهوم وسيع¬تر بر جامعه تأثیر دارد علاوه بر آن كشور¬هاي مجري اين سياست با مشكلات بزرگ امنيتي، اقتصادي، اجتماعي و مذهبي مواجه خواهند¬شد كه اگر اقدامات مناسب و به هنگامي صورت نگيرد در آينده تأثيرات آن قابل جبران نخواهد¬بود. [2] رهبر جمهوری اسلامی ایران پیگیر به آسیب¬های رشد منفی جمعیت بار¬ها در سخنان خود اشاره داشته و بیان کرده¬است: «مسأله جمعیّت را جدّی بگیرید! جمعیّت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌‌کند. یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست؛ یعنی مسأله جمعیّت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا 10 سال دیگر فکر می‌‌کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل‌‌‌‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست.»؛ [3][[زنان اسوه در اسلام|زنان]] به عنوان قشری مؤثر در افزایش جمعیت و رکن مهم فرزند¬آوری مسئولیت¬های مهمی بر¬عهده دارند که از جمله آن¬ها ایثار، از خود¬گذشتگی، صبر، آموزش دیدن برای تربیت صحیح فرزندان و تلاش برای رهایی از تهاجمات فرهنگی که مادر بودن آن¬ها هدف گرفته¬است؛ می¬باشد. رهبری بیان کرد: فرزند¬آوری یکی از مهم¬ترین مجاهدت¬های زنان و وظائف زنان است؛ چون فرزند¬آوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش را تحمل می‌کند، اوست که رنج­هایش را می‌برد، اوست که خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به او داده است. خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به مردها نداده، در اختیار بانوان قرار داده؛ صبرش را به آنها داده، عاطفه‌اش را به آنها داده، احساساتش را به آنها داده، اندام‌های جسمانی‌اش را به آنها داده؛ در واقع این هنر زنها است. اگر چنانچه ما اینها را در جامعه به دست فراموشی نسپریم، آن وقت پیشرفت خواهیم کرد. [4]
در نقل‌های گوناگون نام‌های متفاوت ایرانی و عربی برای شهربانو ذکر شده است. از جمله شهرناز به معنای نازنین شهر، شهربانویه به معنای بانوی شهر، شهربان به معنای نگاه دارنده شهر، شاه زنان به معنای زنی متمایز از سایر زنان، شهرحاجون که احتمالاً شهر خاتون بوده به معنای بانو و خاتون شهر، جیهان شاه یا جهان شاه به معنای سلطان عالم، سُلافه به معنای افشره زلال، سَلامه به معنای سلامتی و تندرستی، خلوه به معنای خالی و گذشته، غزاله به معنای آهوی ماده، خوله یا خویله به معنای خواهر مادر یا خاله، حرار به معنای آزادی و آزادگی. همچنین نام‌های جُیده، فاطمه، مریم و سادره یا سارا نیز برای شهربانو در کتب تاریخی آمده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام)|سال=1390|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=مشعر|صفحه‌ها=29 تا 32}}</ref>
----[1] كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، '''الكافي'''، محقق­/­مصحح: على اكبر غفارى، محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، ج ۵، 1407 هـ ق.


[2] محمدی­لائيني، محمد­باقر؛ افضلی، محمد­علي؛ غلامي، شيرزاد، كاهش جمعيت و تأثير آن بر سلامت فرد و خانواده از ديدگاه اسلام، '''دین و سلامت'''، دوره دوم، شماره دوم، سال ۱۳۹۳.
== شهربانو در منابع شیعی ==


[3]بیانات رهبر جمهوری اسلامی ایران در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۹/۰۲/۱۳۹۲.
=== شهربانو در کتاب عیون الرضا ===
در روایات تاریخی دربارهٔ شهربانو اختلافات بسیار است اما روایت صدوق در [[عیون اخبار الرضا]] قابل قبول‌ترین سند تاریخی است که شهربانو را فرزند یزدگرد سوم و مادر سجاد بن حسین و زمان اسارت او در زمان [[عمر بن خطاب]] معرفی می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام|سال=1392|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=علم|صفحه=100}}</ref> در تاریخ یعقوبی شهربانو مادر سجاد معرفی کرده و می‌نویسد: و امه جرار بنت یزدجرد. روایت صدوق در کتاب عیون الرضا اسارت شهربانو مربوط به دوران عثمان دانسته که به درستی نزدیک تر است زیرا فتح خراسان در سال ۳۰ هجری سال ششم خلافت [[عثمان بن عفان]] بوده و در این سال یزدجرد در شهر مرو کشته شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ یعقوبی|سال=1382|نام=احمد بن اسحاق|نام خانوادگی=یعقوبی|جلد=2|صفحه=303}}</ref>


[4] بیانات  رهبر جمهوری اسلامی ایران در دیدار جمعی از مداحان، ۱۱/۰۲/۱۳۹۲.
=== شهربانو در کتاب الکافی ===
[[رده:جمعیت جهان]]
[[شیخ کلینی|کلینی]] در کتاب کافی روایتی بیان می‌کند که هنگام ورود شهربانو به مسجد مدینه بر عمر وارد شد. شهربانو حجاب گرفت. [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابیطالب]] به عمر گفت اجازه بده او همسری از مسلمانان برگزیند و به عنوان غنیمت برای او قرار بده. عمر پذیرفت و شهربانو [[حسین بن علی]] را انتخاب کرد. علی بن ابیطالب نام او پرسید. گفت: جهان شاه. علی گفت: شهربانویه.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام|سال=1392|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=نشر علم|صفحه=58}}</ref>
[[رده:فرزند آوری]]
 
[[رده:افزایش نسل]]
=== شهربانو در کربلا ===
طیبی در کتاب بازکاوی دربارهٔ همسر حسین بن علی بر اساس لوح موجود در بقعه ای به نام چهل دختران در جنوب شرقی قم از زبان حسین قمی آورده است. شهربانو در [[کربلا]] در کنار حسین بن علی بود. اما در بحبوبه جنگ حسین به او گفت: زنان اینجا از اهل بیت هستند. پس هیچ دستی قدرت لمس آنها ندارد. شما از آنها نیستید. به شام نمی‌توانید بروید. پس از شهادت من ذوالجناح به خیمه گاه می‌آید با او به شهر ری بروید و آنجا بمانید. مدتی بعد فرزند برادرم [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] مجاور ری می‌شود. او را در ری می‌کشند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام|سال=1392|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=علم|صفحه=51}}</ref>
 
طیبی در کتاب خود قول دیگری نیز آورده که شهربانو در جنگ ایران و اعراب به اسارت عرب‌ها درآمد. در سایه تدبیر علی بن ابیطالب حسین بن علی را به همسری انتخاب کرد. در سالهای ۳۷ یا ۳۸ هجری سجاد بن حسین را به دنیا آورد و در حال نفاس دار فانی را وداع گفت. بنا به نقل‌های معتبر قبر او در مدینه بوده و بقعه واقع در شهر ری ارتباطی با او ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام)|سال=1390|نام=ناهید|نام خانوادگی=طیبی|ناشر=مشعر|صفحه=57}}</ref>
 
== منابع ==
[[رده:اسیران جنگی]]
[[رده:شاهزادگان ساسانی]]
[[رده:مادران امامان شیعه دوازده‌امامی]]
[[رده:همسران امامان شیعه]]
[[رده:همسران حسین بن علی]]
 
{{پانویس|۲}}{{زنان نمونه در تشیع}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۰:۲۰

دربارهٔ تاریخ تولد و مکان تولد شهربانو مادر سجاد بن الحسین گزارشی وجود ندارد؛ زیرا در زمان ساسانیان در ایران زندگی‌نامه دختران و زنان مکتوب نمی‌شد مگر اینکه دارای مقام ویژه حکومتی می‌بودند. با این حال بر اساس یافته‌های تاریخی می‌توان گفت که سال ۳۱ هجری به اسارت درآمد و وارد مدینه شد. به همسری حسین بن علی درآمد و در بین ساله‌های ۳۶ تا ۳۸ سجاد بن حسین به دنیا آورد.[۱] در کتاب‌های تاریخی نام پدر شهربانو را یزدجرد که بیشتر کتاب‌ها به این نام اشاره دارند. همچنین گروهی نوشجان و برخی دیگر شیرویه که بنا بر نقل ثعالبی قاتل پدر یزدگرد بوده است می‌شناسند. گروهی دیگر نیز سنجان یا سبحان نام پدر شهربانو معرفی کرده‌اند.[۲]

نظریات متعددی دربارهٔ شهربانو وجود دارد. یک نظر این است که چنین شخصیتی در میان اهل بیت پیامبر اسلام نبوده است. نظر دوم وجود شهربانو را قبول دارند ولی او را دختر یزدگرد پادشاه ساسانی و شاهزاده نمی‌دانند و او را تنها اشراف‌زاده‌ای می‌دانند که در زمان عثمان به اسارت اعراب درآمده و به حسین بن علی بخشیده شد. نظریه سوم شهربانو را دختر شاه ایران می‌دانند که به اسارت اعراب درآمد و به حسین بن علی بخشیده شد. گروه سوم جایگاه وی را نه به دلیل شاهزاده بودن، بلکه به علت انتساب به خاندان پیامبر اسلام می‌دانند.[۳]

نام‌های شهربانو

در نقل‌های گوناگون نام‌های متفاوت ایرانی و عربی برای شهربانو ذکر شده است. از جمله شهرناز به معنای نازنین شهر، شهربانویه به معنای بانوی شهر، شهربان به معنای نگاه دارنده شهر، شاه زنان به معنای زنی متمایز از سایر زنان، شهرحاجون که احتمالاً شهر خاتون بوده به معنای بانو و خاتون شهر، جیهان شاه یا جهان شاه به معنای سلطان عالم، سُلافه به معنای افشره زلال، سَلامه به معنای سلامتی و تندرستی، خلوه به معنای خالی و گذشته، غزاله به معنای آهوی ماده، خوله یا خویله به معنای خواهر مادر یا خاله، حرار به معنای آزادی و آزادگی. همچنین نام‌های جُیده، فاطمه، مریم و سادره یا سارا نیز برای شهربانو در کتب تاریخی آمده است.[۴]

شهربانو در منابع شیعی

شهربانو در کتاب عیون الرضا

در روایات تاریخی دربارهٔ شهربانو اختلافات بسیار است اما روایت صدوق در عیون اخبار الرضا قابل قبول‌ترین سند تاریخی است که شهربانو را فرزند یزدگرد سوم و مادر سجاد بن حسین و زمان اسارت او در زمان عمر بن خطاب معرفی می‌کند.[۵] در تاریخ یعقوبی شهربانو مادر سجاد معرفی کرده و می‌نویسد: و امه جرار بنت یزدجرد. روایت صدوق در کتاب عیون الرضا اسارت شهربانو مربوط به دوران عثمان دانسته که به درستی نزدیک تر است زیرا فتح خراسان در سال ۳۰ هجری سال ششم خلافت عثمان بن عفان بوده و در این سال یزدجرد در شهر مرو کشته شد.[۶]

شهربانو در کتاب الکافی

کلینی در کتاب کافی روایتی بیان می‌کند که هنگام ورود شهربانو به مسجد مدینه بر عمر وارد شد. شهربانو حجاب گرفت. علی بن ابیطالب به عمر گفت اجازه بده او همسری از مسلمانان برگزیند و به عنوان غنیمت برای او قرار بده. عمر پذیرفت و شهربانو حسین بن علی را انتخاب کرد. علی بن ابیطالب نام او پرسید. گفت: جهان شاه. علی گفت: شهربانویه.[۷]

شهربانو در کربلا

طیبی در کتاب بازکاوی دربارهٔ همسر حسین بن علی بر اساس لوح موجود در بقعه ای به نام چهل دختران در جنوب شرقی قم از زبان حسین قمی آورده است. شهربانو در کربلا در کنار حسین بن علی بود. اما در بحبوبه جنگ حسین به او گفت: زنان اینجا از اهل بیت هستند. پس هیچ دستی قدرت لمس آنها ندارد. شما از آنها نیستید. به شام نمی‌توانید بروید. پس از شهادت من ذوالجناح به خیمه گاه می‌آید با او به شهر ری بروید و آنجا بمانید. مدتی بعد فرزند برادرم حسن بن علی مجاور ری می‌شود. او را در ری می‌کشند.[۸]

طیبی در کتاب خود قول دیگری نیز آورده که شهربانو در جنگ ایران و اعراب به اسارت عرب‌ها درآمد. در سایه تدبیر علی بن ابیطالب حسین بن علی را به همسری انتخاب کرد. در سالهای ۳۷ یا ۳۸ هجری سجاد بن حسین را به دنیا آورد و در حال نفاس دار فانی را وداع گفت. بنا به نقل‌های معتبر قبر او در مدینه بوده و بقعه واقع در شهر ری ارتباطی با او ندارد.[۹]

منابع

  1. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. ص. ۲۵.
  2. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۲۵۵.
  3. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). علم. ص. ۱۱.
  4. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. صص. ۲۹ تا ۳۲.
  5. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۱۰۰.
  6. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق (۱۳۸۲). تاریخ یعقوبی. ج. ۲. ص. ۳۰۳.
  7. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. نشر علم. ص. ۵۸.
  8. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۵۱.
  9. ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. ص. ۵۷.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=شهربانو&oldid=158739»