ثقة‌الاسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «''ثقت الاسلام'' عنوانی عام برای احترام و تکریم عالمان شیعه اثنی عشری است، و در گذشته به عالمی اطلاق می‌شده‌است که تحصیلات دینی را در حد معینی به انجام رسانده، اما هنوز به بالاترین درجه روحانیت در سلسله مراتب دینی که به آیت‌...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
''ثقت الاسلام'' عنوانی عام برای احترام و تکریم عالمان [[شیعه اثنی‌عشری|شیعه اثنی عشری]] است، و در گذشته به عالمی اطلاق می‌شده‌است که تحصیلات دینی را در حد معینی به انجام رسانده، اما هنوز به بالاترین درجه روحانیت در سلسله مراتب دینی که به [[آیت‌الله|''آیت الله'']]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Definition of AYATOLLAH|نشانی=https://www.merriam-webster.com/dictionary/ayatollah|وبگاه=www.merriam-webster.com|تاریخ=2023-04-21|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=en}}</ref> معروف است، نرسیده باشد.
''ثقت الاسلام'' عنوانی عام برای احترام و تکریم عالمان [[شیعه اثنی‌عشری]] است، و در گذشته به عالمی اطلاق می‌شد که تحصیلات دینی را در حد معینی به انجام رسانده، اما هنوز به بالاترین درجه روحانیت در سلسله مراتب دینی که به [[آیت‌الله|''آیت الله'']] معروف است، نرسیده باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Definition of AYATOLLAH|نشانی=https://www.merriam-webster.com/dictionary/ayatollah|وبگاه=www.merriam-webster.com|تاریخ=2023-04-21|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=en}}</ref>


در گذشته نه چندان دور، این لقب معمولاً به کسانی اطلاق می‌شده‌است که تحصیلات خود را در سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به پایان رسانده و مدرک [[فقه اسلامی]] و [[الهیات]] ([[اصول دین]]) را کسب کرده بودند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=The Making of Shia Ayatollahs|عنوان کتاب=The Making of Shia Ayatollahs|تاریخ=15 May 2023|پیوند=https://books.google.co.uk/books?id=Ka-3EAAAQBAJ&redir_esc=y|نام=Sayed Hassan|نام خانوادگی=Akhlaq|ناشر=Rowman & Littlefield Publishing Group|صفحه=p. 38|شابک=978-1-7936-5516-5}}</ref> همچنین ''ثقت الاسلام'' یک [[لقب‌های مذهبی|لقب]] کلی برای اشخاص مورد اعتماد و مورد احترام مسلمانان است که نشان دهنده دارا بودن سطح معینی از دانش حوزوی است.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=حوزه علمیه (مراحل تحصیل) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/حوزه%20علمیه%20(مراحل%20تحصیل)#مرحله%20خارج|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-05-23}}</ref><ref name=":2">{{Cite journal|date=2023-03-17|title=حوزه علمیه (اسلام)|url=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حوزه_علمیه_(اسلام)&oldid=36759204|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa}}</ref>
درگذشته نه چندان دور، این لقب معمولاً به کسانی اطلاق می‌شد که تحصیلات خود را در سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به پایان رسانده و مدرک [[فقه اسلامی]] و [[الهیات]] ([[اصول دین]]) را کسب کرده بودند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=The Making of Shia Ayatollahs|عنوان کتاب=The Making of Shia Ayatollahs|تاریخ=15 May 2023|پیوند=https://books.google.co.uk/books?id=Ka-3EAAAQBAJ&redir_esc=y|نام=Sayed Hassan|نام خانوادگی=Akhlaq|ناشر=Rowman & Littlefield Publishing Group|صفحه=p. 38|شابک=978-1-7936-5516-5}}</ref> همچنین ''ثقت الاسلام'' یک [[لقب‌های مذهبی|لقب]] کلی برای اشخاص مورد اعتماد و مورد احترام مسلمانان است که نشان دهنده دارا بودن سطح معینی از دانش حوزوی است.<ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=حوزه علمیه (مراحل تحصیل) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/حوزه%20علمیه%20(مراحل%20تحصیل)#مرحله%20خارج|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-05-23}}</ref><ref name=":2">{{Cite journal|date=2023-03-17|title=حوزه علمیه (اسلام)|url=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حوزه_علمیه_(اسلام)&oldid=36759204|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa}}</ref>


== ریشه لغوی ==
== ریشه لغوی ==
لغت ''ثقت الاسلام'' [به [[زبان انگلیسی]]: [[wiktionary:Seghatoleslam|Seghatoleslam]]] [به [[زبان عربی]]: ثقة الاسلام] از دو کلمه عربی گرفته شده‌است: ''ثقه''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معنی ثقة|نشانی=https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/ثقة|وبگاه=موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa}}</ref> به معنای ''فرد امین و مورد اعتماد''، و ''[[اسلام]]'' که اشاره به دین اسلام دارد. از این رو می‌توان این لغت را ''فرد مورد اعتماد اسلام'' ترجمه کرد.<ref>{{Cite journal|date=2012-04-24|title=Lisān al-ʿArab|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/*-DUM_2430|journal=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|language=en|publisher=Brill}}</ref>
لغت ''ثقت الاسلام'' [به زبان انگلیسی: Seghatoleslam] [به [[زبان عربی]]: ثقة الاسلام] از دو کلمه عربی گرفته شده‌است: ''ثقه''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معنی ثقة|نشانی=https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/ثقة|وبگاه=موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa}}</ref> به معنای ''فرد امین و مورد اعتماد''، و ''[[اسلام]]'' که اشاره به دین اسلام دارد. از این رو می‌توان این لغت را ''فرد مورد اعتماد اسلام'' ترجمه کرد.<ref>{{Cite journal|date=2012-04-24|title=Lisān al-ʿArab|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/*-DUM_2430|journal=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|language=en|publisher=Brill}}</ref>


در [[علم رجال]]، از نظر [[اصولیان]]، برای [[افتاء]] راهی جز رجوع به اخبار ثقات نیست و ''ثقت الاسلام'' به [[راویان اخبار|راویانی]] اطلاق می‌گردد که عدالت و وثاقت آنها صریحاً احراز شده باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=درایه الحدیث – دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم|نشانی=https://en-eslami.ir/product/درایه-الحدیث/|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR|نویسنده=کاظم مدیر شانه چی|صفحات=112-113}}</ref>
در [[علم رجال]]، از نظر [[اصولیان]]، برای [[افتاء]] راهی جز رجوع به اخبار ثقات نیست و ''ثقت الاسلام'' به [[راویان حدیث|راویانی]] اطلاق می‌گردد که عدالت و وثاقت آنها صریحاً احراز شده باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=درایه الحدیث – دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم|نشانی=https://en-eslami.ir/product/درایه-الحدیث/|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR|نویسنده=کاظم مدیر شانه چی|صفحات=112-113}}</ref>


== ثقت الاسلام به عنوان لقب ==
== ثقت الاسلام به عنوان لقب ==
در مذهب [[شیعه]]، لقب ''ثقت الاسلام''<ref name=":0">{{Cite journal|date=2023-05-21|title=القاب حوزوی|url=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=القاب_حوزوی&oldid=37181868|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa}}</ref> اغلب به عنوان پله ای به سوی لقب عالی [[آیت‌الله|''آیت الله'']] تلقی می‌شده‌است؛ زیرا فرایند آیت الله شدن مستلزم سال‌ها مطالعه و تحقیق، فراتر از آنچه برای لقب ''ثقت الاسلام'' لازم بود، می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پژوهشی در نظام طلبگی (مهدی ضوابطی) - کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد|نشانی=http://www.lib.ir/fa/book/71905818/پژوهشی-در-نظام-طلبگی/|وبگاه=www.lib.ir|بازبینی=2023-05-23}}</ref>
در مذهب [[شیعه]]، لقب ''ثقت الاسلام''<ref name=":0">{{Cite journal|date=2023-05-21|title=القاب حوزوی|url=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=القاب_حوزوی&oldid=37181868|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa}}</ref> اغلب به عنوان پله‌ای به سوی لقب عالی ''آیت الله'' تلقی می‌شد؛ زیرا فرایند آیت الله شدن مستلزم سال‌ها مطالعه و تحقیق، فراتر از آنچه برای لقب ''ثقت الاسلام'' لازم بود، می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پژوهشی در نظام طلبگی (مهدی ضوابطی) - کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد|نشانی=http://www.lib.ir/fa/book/71905818/پژوهشی-در-نظام-طلبگی/|وبگاه=www.lib.ir|بازبینی=2023-05-23}}</ref> استفاده از ''ثقت الاسلام'' به عنوان لقب، در [[ایران]]، علیرغم دارا بودن اکثریت [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه]]، زیاد رایج نیست. اگر چه در گذشته، در کشورهای دیگر با جمعیت قابل توجه شیعه، مانند [[عراق]]، نیز از این لقب استفاده می‌شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Shia Muslims Population|نشانی=http://shianumbers.com/shia-muslims-population.html|وبگاه=World Shia Muslims Population|بازبینی=2023-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Shia (Shi'a) Muslim Countries|نشانی=https://www.worldatlas.com/articles/shia-shi-a-muslim-countries.html|وبگاه=WorldAtlas|تاریخ=2018-05-23|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=en-US}}</ref> ''ثقت الاسلام'' نخستین بار به عنوان لقب، برای [[محمد بن یعقوب کلینی]] (۲۵۸–۳۲۹ [[گاه‌شماری هجری قمری|ه‍. ق]])،<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=Rayhanat al-adab (book)|نشانی=https://en.wikishia.net/view/Rayhanat_al-adab_(book)|وبگاه=wikishia|بازبینی=2023-05-23|زبان=Persian}}</ref><ref name=":4">{{Cite journal|date=2023-05-13|title=Encyclopaedia Islamica|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Encyclopaedia_Islamica&oldid=1154648023|journal=Wikipedia|language=en}}صفحهٔ ۲۶۰.</ref> گردآورنده کتاب [[کتاب کافی|الکافی]] به کار رفت. به گفته [[کاظم مدیر شانه‌چی|کاظم مدیر شانه چی]] در کتاب [[علم الحدیث|''علم الحدیث'']]، [[شیخ کلینی|کلینی]] در زمان خود به ''ثقت الاسلام'' معروف بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=علم الحدیث|نشانی=https://www.adinehbook.com/gp/product/9644701976|وبگاه=www.adinehbook.com|بازبینی=2023-05-23|نویسنده=کاظم مدیرشانه چی|تاریخ=1397|صفحه=صفحه ۷۵}}</ref>
 
استفاده از ''ثقت الاسلام'' به عنوان لقب، در [[ایران]]، علیرغم دارا بودن اکثریت [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه]]، زیاد رایج نیست. اگر چه در گذشته، در کشورهای دیگر با جمعیت قابل توجه شیعه، مانند [[عراق]]، نیز از این لقب استفاده می‌شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Shia Muslims Population|نشانی=http://shianumbers.com/shia-muslims-population.html|وبگاه=World Shia Muslims Population|بازبینی=2023-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Shia (Shi'a) Muslim Countries|نشانی=https://www.worldatlas.com/articles/shia-shi-a-muslim-countries.html|وبگاه=WorldAtlas|تاریخ=2018-05-23|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=en-US}}</ref>
 
شایان ذکر است که استفاده از [[القاب مذهبی]] در مذهب شیعه یکسان نیست و می‌تواند در نحوه استفاده و درک القاب در زمینه‌های مختلف تفاوت‌هایی وجود داشته باشد.
 
''ثقت الاسلام'' نخستین بار به عنوان لقب، برای [[محمد بن یعقوب کلینی]] (۲۵۸–۳۲۹ [[گاه‌شماری هجری قمری|ه‍. ق]])،<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=Rayhanat al-adab (book)|نشانی=https://en.wikishia.net/view/Rayhanat_al-adab_(book)|وبگاه=wikishia|بازبینی=2023-05-23|زبان=Persian}}</ref><ref name=":4">{{Cite journal|date=2023-05-13|title=Encyclopaedia Islamica|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Encyclopaedia_Islamica&oldid=1154648023|journal=Wikipedia|language=en}}صفحهٔ ۲۶۰.</ref> گردآورنده کتاب [[کتاب کافی|الکافی]] به کار رفت. به گفته [[کاظم مدیر شانه‌چی|کاظم مدیر شانه چی]] در کتاب [[علم الحدیث]]، [[شیخ کلینی|کلینی]] در زمان خود به ''ثقت الاسلام'' معروف بود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=علم الحدیث|نشانی=https://www.adinehbook.com/gp/product/9644701976|وبگاه=www.adinehbook.com|بازبینی=2023-05-23|نویسنده=کاظم مدیرشانه چی|تاریخ=1397|صفحه=صفحه ۷۵}}</ref>


== تفاوت القاب آیت الله، حجت الاسلام و ثقت الاسلام ==
== تفاوت القاب آیت الله، حجت الاسلام و ثقت الاسلام ==
القاب روحانیون [[شیعه]] در ایران از نظر مفهومی در طول تاریخ تغییر کرده‌است؛ مثلاً لقب ''ثقت الاسلام'' که برای طلاب سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به کار می‌رفته‌است، در گذشته لقب علمای بزرگ بوده‌است. علاوه بر این، برخی از القاب در قرن اخیر در بین روحانیون رایج شده‌است، به عنوان مثال، لقب [[آیت الله العظمی|''آیت الله العظمی'']] به [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] اطلاق می‌گردد یا در مقطعی از زمان، لقب ''[[آخوند]]'' برای علمای بزرگی چون [[آخوند خراسانی|ملا محمد کاظم خراسانی]] یا [[محمدباقر مجلسی|ملا محمد باقر مجلسی]] استفاده می‌شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=القاب «آیت الله»، «حجت الاسلام» و «ثقه الاسلام» چه تفاوتی دارند؟ {{!}} پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز|نشانی=http://www.ensafnews.com/339081/القاب-آیت-الله،-حجت-الاسلام-و-ثقه/|وبگاه=انصاف نیوز|تاریخ=2022-04-09|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=بحثی دربارهٔ سابقهٔ تاریخی القاب و عناوین علما در مذهب شیعه|نشانی=https://www.irannamag.com/article/بحثی-دربارهء-سابقهء-تاریخی-القاب-و-عنا/|وبگاه=IranNamag|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR|نام=جلال|نام خانوادگی=متینی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=نظر مراجع تقلید دربارهٔ القاب علمی روحانیون|نشانی=https://web.archive.org/web/20140715002548/http://noorportal.net/news/ShowNews.aspx?ID=14374|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2014-07-15|بازبینی=2023-05-23}}</ref>
القاب روحانیون [[شیعه]] در ایران از نظر مفهومی در طول تاریخ تغییر کرده‌است؛ مثلاً لقب ''ثقت الاسلام'' که برای طلاب سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به کار می‌رفته‌است، در گذشته لقب علمای بزرگ بوده‌است. علاوه بر این، برخی از القاب در قرن اخیر در بین روحانیون رایج شده‌است، به عنوان مثال، لقب [[آیت الله العظمی|''آیت الله العظمی'']] به [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] اطلاق می‌گردد یا در مقطعی از زمان، لقب ''[[آخوند]]'' برای علمای بزرگی چون [[آخوند خراسانی|ملا محمد کاظم خراسانی]] یا [[محمدباقر مجلسی|ملا محمد باقر مجلسی]] استفاده می‌شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=القاب «آیت الله»، «حجت الاسلام» و «ثقه الاسلام» چه تفاوتی دارند؟ {{!}} پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز|نشانی=http://www.ensafnews.com/339081/القاب-آیت-الله،-حجت-الاسلام-و-ثقه/|وبگاه=انصاف نیوز|تاریخ=2022-04-09|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=بحثی دربارهٔ سابقهٔ تاریخی القاب و عناوین علما در مذهب شیعه|نشانی=https://www.irannamag.com/article/بحثی-دربارهء-سابقهء-تاریخی-القاب-و-عنا/|وبگاه=IranNamag|بازبینی=2023-05-23|کد زبان=fa-IR|نام=جلال|نام خانوادگی=متینی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=نظر مراجع تقلید دربارهٔ القاب علمی روحانیون|نشانی=https://web.archive.org/web/20140715002548/http://noorportal.net/news/ShowNews.aspx?ID=14374|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2014-07-15|بازبینی=2023-05-23}}</ref>
 
لازم است ذکر شود که این القاب در محیط حوزه‌های علمیه کاملاً عرفی است و توسط نهاد خاصی اعطاء نمی‌گردد.
 
در گذشته نه چندان دور، ''ثقت الاسلام'' به طلاب سطح ۱ و ۲ (اصطلاحاً طلاب مقدمات‌خوان) اطلاق می‌شده‌است. هم‌اکنون، در حوزه‌های علمیه ایران، هدف اصلی در دوره مقدمات، آموزش [[ادبیات عربی|ادبیات عرب]] ([[صرف]]، [[نحو]]، [[معانی]] و [[علم بیان|بیان]]) و آشنایی طلاب با دروس پایه، مثل [[منطق]] و [[فقه]] است، که به‌طور معمول از کتاب‌های [[جامع المقدمات]]، [[سیوطی]]، [[المغنی]] و غیره استفاده می‌شود.<ref name=":1"/>
 
مدت زمان تدریس، معمولاً برای آموزش [[ادبیات عربی|ادبیات عرب]] سه سال، و برای دروس [[منطق]] و [[فقه]] هم سه سال طول می‌کشد.<ref name=":2"/>
 
لقب ''ثقت الاسلام'' در گذشته، لقب علمای بزرگی مانند شیخ [[محمد بن یعقوب کلینی]] و [[شیخ صدوق]] بوده‌است.<ref name=":3"/><ref name=":4"/> لازم است ذکر شود که در حال حاضر در حوزه‌های علمیه ایران از این لقب استفاده نمی‌گردد.<ref name=":0" />
 
[[حجت الاسلام|''حجت الاسلام'']] به طلاب سطح ۳ اطلاق می‌شود. در این دوره به‌طور معمول در علم اصول، کتاب‌هایی نظیر: معالم الاصول<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معالم الدین و ملاذ المجتهدین - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=جمال الدین حسن بن زین‌الدین عاملی|ناشر=مؤسسۀ نشر اسلامی|شهر=قم}}</ref> یا اصول استنباط<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصول الاستنباط - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B7|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=سید علی نقی حیدری|ناشر=انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه|مکان انتشارات=قم|کد زبان=زبان عربی}}</ref>، [[الموجز فی اصول الفقه|الموجز]]، اصول الفقه مظفر<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصول الفقه‌ (مظفر) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%82%D9%87%E2%80%8C_(%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=محمد رضا مظفر|کد زبان=زبان عربی}}</ref>، [[فرائدالاصول|رسائل]] و [[کفایة الاصول]] تدریس می‌شود. در علم فقه نیز کتاب‌هایی نظیر [[شرح لمعه]] و [[مکاسب]] تدریس می‌شود.<ref name=":1"/> معمولاً مدت زمان این دوره آموزشی، چهار سال بطول می‌انجامد.<ref name=":2"/>
 
پس از ورود طلاب به مرحله بعد (سطح ۴) و رسیدن به دوره تحصیلی [[درس خارج]] (دروس عالی حوزه) لقب [[حجت‌الاسلام‌والمسلمین|''حجت الاسلام والمسلمین'']] بر روی آنان گذاشته می‌شود. این مرحله بالاترین دوره دروس [[حوزوی]] به‌شمار می‌رود که با هدف [[مجتهد]] شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و یافتن توان استنباط احکام، از منابع اصیل کتاب (علوم قرآنی)<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کتاب (علوم قرآنی) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref> ، سنت<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سنت (اصول) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D9%86%D8%AA_(%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref>، عقل<ref>{{یادکرد وب|عنوان=عقل - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B9%D9%82%D9%84|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref> و [[اجماع (فقه)|اجماع]]] برپا می‌شود و معمولاً متنِ درسیِ خاصی ندارد؛ ولی برای نظم بخشیدن به مطالب، مباحث براساس [[کفایة الاصول]] در اصول فقه و [[جواهرالکلام|جواهر الکلام]]، [[تحریرالوسیله|تحریر الوسیله]] و [[عروة الوثقی]] در فقه طرح می‌شود و در حقیقت دوره تحقیقاتی حوزه محسوب می‌شود.<ref name=":1"/> مدت زمان تدریس، به‌طور معمول حداقل چهار سال طول می‌کشد.<ref name=":2"/>
 
در زمان‌های گذشته، لقب [[حجت‌الاسلام‌والمسلمین|''حجت الاسلام والمسلمین'']] برای [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] به کار برده می‌شد، چنانچه رساله‌های مرحوم [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت الله سید حسین طباطبایی بروجردی]] با عنوان ''حجت الاسلام والمسلمین بروجردی'' چاپ شده، یا در گذشته [[ابوحامد محمد غزالی|محمد غزالی]] دارای این لقب بوده‌است،<ref name=":4"/> اما امروزه این القاب معنای دیگری دارد.


''آیت الله'' به کسی اطلاق می‌شود که دوره درس خارج (دروس عالی حوزه) را با موفقیت به پایان رسانده و به درجه [[مجتهد|اجتهاد]] رسیده باشد. [[مجتهد|اجتهاد]] به این معناست که شخص مورد نظر، با استفاده از ادله و مبانی فقهی و اصولی، خود توانایی استنباط احکام را داشته باشد.<ref name=":2"/>
در گذشته نه چندان دور، ''ثقت الاسلام'' به طلاب سطح ۱ و ۲ (اصطلاحاً طلاب مقدمات‌خوان) اطلاق می‌شد. هم‌اکنون، در حوزه‌های علمیه ایران، هدف اصلی در دوره مقدمات، آموزش [[ادبیات عربی|ادبیات عرب]] ([[صرف]]، [[نحو]]، [[معانی]] و [[علم بیان|بیان]]) و آشنایی طلاب با دروس پایه، مثل [[منطق]] و [[فقه]] است، که به‌طور معمول از کتاب‌های [[جامع المقدمات]]، [[سیوطی]]، [[المغنی]] و غیره استفاده می‌شود.<ref name=":1" /> مدت زمان تدریس، معمولاً برای آموزش ادبیات عرب سه سال، و برای دروس [[منطق]] و [[فقه]] هم سه سال طول می‌کشد.<ref name=":2" /> لقب ''ثقت الاسلام'' در گذشته، لقب علمای بزرگی مانند شیخ [[محمد بن یعقوب کلینی]] و [[شیخ صدوق]] بوده‌است.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> لازم است ذکر شود که در حال حاضر در حوزه‌های علمیه ایران از این لقب استفاده نمی‌گردد.<ref name=":0" />


[[مجتهد]] خود بر دو قسم است: گونه اول کسی است که در برخی از ابواب فقه مجتهد است، که وی را ''مجتهد متجزی'' می‌نامند، و گونه دوم کسی است که در تمام ابواب فقه مجتهد است، که وی را ''مجتهد مطلق'' می‌نامند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Institutionalization of Marjae Taqlid in the Nineteenth Century Shiite Community|نشانی=https://atharebartar.com/en/institutionalization-marjae-taqlid-nineteenth-century-shiite-community/|وبگاه=AthareBartar|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=en-US|نویسنده=Ahmad Kazemi Moussavi|سال=1994|صفحات=279-299|ناشر=The Muslim World, 83}}</ref>
[[حجت الاسلام|''حجت الاسلام'']] به طلاب سطح ۳ اطلاق می‌شود. در این دوره به‌طور معمول در علم اصول، کتاب‌هایی نظیر: معالم الاصول<ref>{{یادکرد وب|عنوان=معالم الدین و ملاذ المجتهدین - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=جمال الدین حسن بن زین‌الدین عاملی|ناشر=مؤسسۀ نشر اسلامی|شهر=قم}}</ref> یا اصول استنباط<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصول الاستنباط - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B7|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=سید علی نقی حیدری|ناشر=انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه|مکان انتشارات=قم|کد زبان=زبان عربی}}</ref>، [[الموجز فی اصول الفقه|الموجز]]، اصول الفقه مظفر<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصول الفقه‌ (مظفر) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%82%D9%87%E2%80%8C_(%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03|نویسنده=محمد رضا مظفر|کد زبان=زبان عربی}}</ref>، [[فرائدالاصول|رسائل]] و [[کفایة الاصول]] تدریس می‌شود. در علم فقه نیز کتاب‌هایی نظیر [[شرح لمعه]] و [[مکاسب]] تدریس می‌شود.<ref name=":1" /> معمولاً مدت زمان این دوره آموزشی، چهار سال بطول می‌انجامد.<ref name=":2" /> پس از ورود طلاب به مرحله بعد (سطح ۴) و رسیدن به دوره تحصیلی [[درس خارج]] (دروس عالی حوزه) لقب [[حجت‌الاسلام‌والمسلمین|''حجت الاسلام والمسلمین'']] بر روی آنان گذاشته می‌شود. این مرحله بالاترین دوره دروس [[حوزوی]] به‌شمار می‌رود که با هدف [[مجتهد]] شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و یافتن توان استنباط احکام، از منابع اصیل کتاب (علوم قرآنی)<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کتاب (علوم قرآنی) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref> ، سنت<ref>{{یادکرد وب|عنوان=سنت (اصول) - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D9%86%D8%AA_(%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84)|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref>، عقل<ref>{{یادکرد وب|عنوان=عقل - ویکی فقه|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B9%D9%82%D9%84|وبگاه=fa.wikifeqh.ir|بازبینی=2023-06-03}}</ref> و [[اجماع (فقه)|اجماع]]] برپا می‌شود و معمولاً متنِ درسیِ خاصی ندارد؛ ولی برای نظم بخشیدن به مطالب، مباحث براساس [[کفایة الاصول]] در اصول فقه و [[جواهرالکلام|جواهر الکلام]]، [[تحریرالوسیله|تحریر الوسیله]] و [[عروة الوثقی]] در فقه طرح می‌شود و در حقیقت دوره تحقیقاتی حوزه محسوب می‌شود.<ref name=":1" /> مدت زمان تدریس، به‌طور معمول حداقل چهار سال طول می‌کشد.<ref name=":2" />


علاوه بر گذراندن تحصیلات عالی فوق الاشاره، شخص باید چندین سال نیز [[درس خارج]] [[فقه اسلامی]] یا [[اصول فقه|اصول]] را نیز تدریس کند تا بر وی عنوان [[آیت‌الله|''آیت الله'']] اطلاق شود.<ref name=":2"/>
''آیت الله'' به کسی اطلاق می‌شود که دوره درس خارج (دروس عالی حوزه) را با موفقیت به پایان رسانده و به درجه [[مجتهد|اجتهاد]] رسیده باشد. [[مجتهد|اجتهاد]] به این معناست که شخص مورد نظر، با استفاده از ادله و مبانی فقهی و اصولی، خود توانایی استنباط احکام را داشته باشد.<ref name=":2" /> [[مجتهد]] خود بر دو قسم است: گونه اول کسی است که در برخی از ابواب فقه مجتهد است، که وی را ''مجتهد متجزی'' می‌نامند، و گونه دوم کسی است که در تمام ابواب فقه مجتهد است، که وی را ''مجتهد مطلق'' می‌نامند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Institutionalization of Marjae Taqlid in the Nineteenth Century Shiite Community|نشانی=https://atharebartar.com/en/institutionalization-marjae-taqlid-nineteenth-century-shiite-community/|وبگاه=AthareBartar|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=en-US|نویسنده=Ahmad Kazemi Moussavi|سال=1994|صفحات=279-299|ناشر=The Muslim World, 83}}</ref> علاوه بر گذراندن تحصیلات عالی فوق الاشاره، شخص باید چندین سال نیز [[درس خارج]] [[فقه اسلامی]] یا [[اصول فقه|اصول]] را نیز تدریس کند تا بر وی عنوان [[آیت‌الله|''آیت الله'']] اطلاق شود.<ref name=":2" />


== ثقت الاسلام به عنوان نام خانوادگی در ایران ==
== ثقت الاسلام به عنوان نام خانوادگی در ایران ==
در حالی که ''ثقت الاسلام'' اساساً بعنوان [[لقب‌های مذهبی|''لقب'']] در [[اسلام شیعی]] مطرح بوده‌است، در برخی از خانواده‌های ایرانی به عنوان [[نام خانوادگی|''نام خانوادگی'']] استفاده شده‌است. این امر به این دلیل است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، استفاده از القاب مذهبی به عنوان نام خانوادگی، یا استفاده از اصطلاحات مذهبی یا فرهنگی، که هویت آنها را به عنوان نام خانوادگی آنها منعکس می‌کند، رایج است.
در حالی که ''ثقت الاسلام'' اساساً بعنوان [[لقب‌های مذهبی|''لقب'']] در [[اسلام شیعی]] مطرح بوده‌است، در برخی از خانواده‌های ایرانی به عنوان [[نام خانوادگی|''نام خانوادگی'']] استفاده شده‌است. این امر به این دلیل است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، استفاده از القاب مذهبی به عنوان نام خانوادگی، یا استفاده از اصطلاحات مذهبی یا فرهنگی، که هویت آنها را به عنوان نام خانوادگی آنها منعکس می‌کند، رایج است.


خط ۴۶: خط ۲۶:


=== خانواده‌های معروف ثقت الاسلام در ایران ===
=== خانواده‌های معروف ثقت الاسلام در ایران ===
ممکن است افرادی با این ''نام خانوادگی'' در [[شیراز]]، [[تبریز]] یا سایر نقاط ایران زندگی کنند، زیرا این یک نام خانوادگی خاص در ایران است. خانواده‌های معروف ''ثقت الاسلام'' در ایران، خانواده‌های زیر را شامل می‌گردند، اگرچه فقط محدود به موارد زیر نمی‌گردند:
ممکن است افرادی با این ''نام خانوادگی'' در [[شیراز]]، [[تبریز]] یا سایر نقاط ایران زندگی کنند، زیرا این یک نام خانوادگی خاص در ایران است. خانواده‌های معروف ''ثقت الاسلام'' در ایران، خانواده‌های زیر را شامل می‌گردند، اگرچه فقط محدود به موارد زیر نمی‌گردند:


۱. میرزا علی آقا ثقت الاسلام تبریزی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Ali Thiqat al-Islam Tabrizi|نشانی=https://www.wikidata.org/wiki/Q8215989|وبگاه=www.wikidata.org|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=en}}</ref> (۲۹ دی ۱۲۳۹–۹ دی ۱۲۹۰ خورشیدی) ملی‌گرای ایرانی بود که در جریان [[انقلاب مشروطه]] ایران در [[تبریز]] زندگی می‌کرده‌است. او یکی از روحانیون اصلاح‌طلب [[شیعه]] بود.<ref>{{Cite journal|date=2023-02-07|title=Mirza Ali Aqa Tabrizi|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirza_Ali_Aqa_Tabrizi&oldid=1138034077|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
۱. میرزا علی آقا ثقت الاسلام تبریزی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Ali Thiqat al-Islam Tabrizi|نشانی=https://www.wikidata.org/wiki/Q8215989|وبگاه=www.wikidata.org|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=en}}</ref> (۲۹ دی ۱۲۳۹–۹ دی ۱۲۹۰ خورشیدی) ملی‌گرای ایرانی بود که در جریان [[انقلاب مشروطه]] ایران در [[تبریز]] زندگی می‌کرده‌است. او یکی از روحانیون اصلاح‌طلب [[شیعه]] بود.<ref>{{Cite journal|date=2023-02-07|title=Mirza Ali Aqa Tabrizi|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirza_Ali_Aqa_Tabrizi&oldid=1138034077|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
خط ۵۶: خط ۳۶:
۴. سید عبدالله ثقت الاسلام<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیت اللّه ثقة الاسلام {{!}} سایت رسمی سادات میرمحمدصادقی|نشانی=https://sadatsite.ir/2020/06/09/776/|وبگاه=sadatsite.ir|تاریخ=2020-06-09|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=fa-IR}}</ref> (۱۱ مرداد ۱۲۴۷–۱۷ تیر ۱۳۴۱ خورشیدی) یک روحانی [[شیعه]] دوازده امامی ایرانی بود که در [[اصفهان]] و [[نجف]] ([[عراق]]) زندگی می‌کرده‌است. وی در نجف به تدریس و تألیف کتب اشتغال داشت و آثار ارزشمندی در [[علوم اسلامی]] از خود به جای گذاشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rasekhoon.net/mashahir/show/580688/عبدالله-ثقة-الاسلام|وبگاه=rasekhoon.net|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=fa|تاریخ=2011|عنوان=عبدالله ثقة الاسلام}}</ref>
۴. سید عبدالله ثقت الاسلام<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیت اللّه ثقة الاسلام {{!}} سایت رسمی سادات میرمحمدصادقی|نشانی=https://sadatsite.ir/2020/06/09/776/|وبگاه=sadatsite.ir|تاریخ=2020-06-09|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=fa-IR}}</ref> (۱۱ مرداد ۱۲۴۷–۱۷ تیر ۱۳۴۱ خورشیدی) یک روحانی [[شیعه]] دوازده امامی ایرانی بود که در [[اصفهان]] و [[نجف]] ([[عراق]]) زندگی می‌کرده‌است. وی در نجف به تدریس و تألیف کتب اشتغال داشت و آثار ارزشمندی در [[علوم اسلامی]] از خود به جای گذاشته‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rasekhoon.net/mashahir/show/580688/عبدالله-ثقة-الاسلام|وبگاه=rasekhoon.net|بازبینی=2023-05-24|کد زبان=fa|تاریخ=2011|عنوان=عبدالله ثقة الاسلام}}</ref>


== جستارهای وابسته ==
== پانویس ==
* [[آخوند]]
* [[درس خارج]]
* [[مجتهد]]
* [[شیعه اثنی‌عشری|شیعه اثنی عشری]]


== پانویس ==
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}


== منابع ==
=== منابع ===
* دهخدا، علی‌اکبر. (۱۳۷۳ش). ''[[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامه]]''. تهران: انتشارت دانشگاه تهران، چاپ اول.
* دهخدا، علی‌اکبر. (۱۳۷۳ش). ''[[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامه]]''. تهران: انتشارت دانشگاه تهران، چاپ اول.
* ضوابطی، مهدی. (۱۳۵۹ش). ''[http://www.lib.ir/booknotfound/?title=پژوهشی-در-نظام-طلبگی پژوهشی در نظام طلبگی]''. تهران.
* ضوابطی، مهدی. (۱۳۵۹ش). ''[http://www.lib.ir/booknotfound/?title=پژوهشی-در-نظام-طلبگی پژوهشی در نظام طلبگی]''. تهران.
خط ۱۰۷: خط ۸۳:
[[رده:روحانیان شیعه]]
[[رده:روحانیان شیعه]]
[[رده:عنوان‌های مذهبی]]
[[رده:عنوان‌های مذهبی]]
[[رده:نام خانوادگی]]

نسخهٔ ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۴

ثقت الاسلام عنوانی عام برای احترام و تکریم عالمان شیعه اثنی‌عشری است، و در گذشته به عالمی اطلاق می‌شد که تحصیلات دینی را در حد معینی به انجام رسانده، اما هنوز به بالاترین درجه روحانیت در سلسله مراتب دینی که به آیت الله معروف است، نرسیده باشد.[۱]

درگذشته نه چندان دور، این لقب معمولاً به کسانی اطلاق می‌شد که تحصیلات خود را در سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به پایان رسانده و مدرک فقه اسلامی و الهیات (اصول دین) را کسب کرده بودند.[۲] همچنین ثقت الاسلام یک لقب کلی برای اشخاص مورد اعتماد و مورد احترام مسلمانان است که نشان دهنده دارا بودن سطح معینی از دانش حوزوی است.[۳][۴]

ریشه لغوی

لغت ثقت الاسلام [به زبان انگلیسی: Seghatoleslam] [به زبان عربی: ثقة الاسلام] از دو کلمه عربی گرفته شده‌است: ثقه[۵] به معنای فرد امین و مورد اعتماد، و اسلام که اشاره به دین اسلام دارد. از این رو می‌توان این لغت را فرد مورد اعتماد اسلام ترجمه کرد.[۶]

در علم رجال، از نظر اصولیان، برای افتاء راهی جز رجوع به اخبار ثقات نیست و ثقت الاسلام به راویانی اطلاق می‌گردد که عدالت و وثاقت آنها صریحاً احراز شده باشد.[۷]

ثقت الاسلام به عنوان لقب

در مذهب شیعه، لقب ثقت الاسلام[۸] اغلب به عنوان پله‌ای به سوی لقب عالی آیت الله تلقی می‌شد؛ زیرا فرایند آیت الله شدن مستلزم سال‌ها مطالعه و تحقیق، فراتر از آنچه برای لقب ثقت الاسلام لازم بود، می‌باشد.[۹] استفاده از ثقت الاسلام به عنوان لقب، در ایران، علیرغم دارا بودن اکثریت شیعه، زیاد رایج نیست. اگر چه در گذشته، در کشورهای دیگر با جمعیت قابل توجه شیعه، مانند عراق، نیز از این لقب استفاده می‌شد.[۱۰][۱۱] ثقت الاسلام نخستین بار به عنوان لقب، برای محمد بن یعقوب کلینی (۲۵۸–۳۲۹ ه‍. ق)،[۱۲][۱۳] گردآورنده کتاب الکافی به کار رفت. به گفته کاظم مدیر شانه چی در کتاب علم الحدیث، کلینی در زمان خود به ثقت الاسلام معروف بود.[۱۴]

تفاوت القاب آیت الله، حجت الاسلام و ثقت الاسلام

القاب روحانیون شیعه در ایران از نظر مفهومی در طول تاریخ تغییر کرده‌است؛ مثلاً لقب ثقت الاسلام که برای طلاب سطوح ۱ و ۲ حوزه‌های علمیه به کار می‌رفته‌است، در گذشته لقب علمای بزرگ بوده‌است. علاوه بر این، برخی از القاب در قرن اخیر در بین روحانیون رایج شده‌است، به عنوان مثال، لقب آیت الله العظمی به مراجع تقلید اطلاق می‌گردد یا در مقطعی از زمان، لقب آخوند برای علمای بزرگی چون ملا محمد کاظم خراسانی یا ملا محمد باقر مجلسی استفاده می‌شد.[۱۵][۱۶][۱۷]

در گذشته نه چندان دور، ثقت الاسلام به طلاب سطح ۱ و ۲ (اصطلاحاً طلاب مقدمات‌خوان) اطلاق می‌شد. هم‌اکنون، در حوزه‌های علمیه ایران، هدف اصلی در دوره مقدمات، آموزش ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی و بیان) و آشنایی طلاب با دروس پایه، مثل منطق و فقه است، که به‌طور معمول از کتاب‌های جامع المقدمات، سیوطی، المغنی و غیره استفاده می‌شود.[۳] مدت زمان تدریس، معمولاً برای آموزش ادبیات عرب سه سال، و برای دروس منطق و فقه هم سه سال طول می‌کشد.[۴] لقب ثقت الاسلام در گذشته، لقب علمای بزرگی مانند شیخ محمد بن یعقوب کلینی و شیخ صدوق بوده‌است.[۱۲][۱۳] لازم است ذکر شود که در حال حاضر در حوزه‌های علمیه ایران از این لقب استفاده نمی‌گردد.[۸]

حجت الاسلام به طلاب سطح ۳ اطلاق می‌شود. در این دوره به‌طور معمول در علم اصول، کتاب‌هایی نظیر: معالم الاصول[۱۸] یا اصول استنباط[۱۹]، الموجز، اصول الفقه مظفر[۲۰]، رسائل و کفایة الاصول تدریس می‌شود. در علم فقه نیز کتاب‌هایی نظیر شرح لمعه و مکاسب تدریس می‌شود.[۳] معمولاً مدت زمان این دوره آموزشی، چهار سال بطول می‌انجامد.[۴] پس از ورود طلاب به مرحله بعد (سطح ۴) و رسیدن به دوره تحصیلی درس خارج (دروس عالی حوزه) لقب حجت الاسلام والمسلمین بر روی آنان گذاشته می‌شود. این مرحله بالاترین دوره دروس حوزوی به‌شمار می‌رود که با هدف مجتهد شدن طلاب در دو رشته فقه و اصول و یافتن توان استنباط احکام، از منابع اصیل کتاب (علوم قرآنی)[۲۱] ، سنت[۲۲]، عقل[۲۳] و اجماع] برپا می‌شود و معمولاً متنِ درسیِ خاصی ندارد؛ ولی برای نظم بخشیدن به مطالب، مباحث براساس کفایة الاصول در اصول فقه و جواهر الکلام، تحریر الوسیله و عروة الوثقی در فقه طرح می‌شود و در حقیقت دوره تحقیقاتی حوزه محسوب می‌شود.[۳] مدت زمان تدریس، به‌طور معمول حداقل چهار سال طول می‌کشد.[۴]

آیت الله به کسی اطلاق می‌شود که دوره درس خارج (دروس عالی حوزه) را با موفقیت به پایان رسانده و به درجه اجتهاد رسیده باشد. اجتهاد به این معناست که شخص مورد نظر، با استفاده از ادله و مبانی فقهی و اصولی، خود توانایی استنباط احکام را داشته باشد.[۴] مجتهد خود بر دو قسم است: گونه اول کسی است که در برخی از ابواب فقه مجتهد است، که وی را مجتهد متجزی می‌نامند، و گونه دوم کسی است که در تمام ابواب فقه مجتهد است، که وی را مجتهد مطلق می‌نامند.[۲۴] علاوه بر گذراندن تحصیلات عالی فوق الاشاره، شخص باید چندین سال نیز درس خارج فقه اسلامی یا اصول را نیز تدریس کند تا بر وی عنوان آیت الله اطلاق شود.[۴]

ثقت الاسلام به عنوان نام خانوادگی در ایران

در حالی که ثقت الاسلام اساساً بعنوان لقب در اسلام شیعی مطرح بوده‌است، در برخی از خانواده‌های ایرانی به عنوان نام خانوادگی استفاده شده‌است. این امر به این دلیل است که در بسیاری از فرهنگ‌ها، استفاده از القاب مذهبی به عنوان نام خانوادگی، یا استفاده از اصطلاحات مذهبی یا فرهنگی، که هویت آنها را به عنوان نام خانوادگی آنها منعکس می‌کند، رایج است.

با این حال، شایان ذکر است که استفاده از ثقت الاسلام به عنوان نام خانوادگی در جهان اسلام نسبتاً غیر معمول است و بیشتر به برخی از کشورها مانند ایران محدود می‌شود. در کشورهای دیگر، حتی کشورهایی که جمعیت مسلمان شیعه قابل توجهی دارند، استفاده از نام‌های خانوادگی دیگری که نشان‌دهنده هویت فرهنگی یا قومی آن‌ها است، رایج‌تر است.[۲۵][۲۶]

خانواده‌های معروف ثقت الاسلام در ایران

ممکن است افرادی با این نام خانوادگی در شیراز، تبریز یا سایر نقاط ایران زندگی کنند، زیرا این یک نام خانوادگی خاص در ایران است. خانواده‌های معروف ثقت الاسلام در ایران، خانواده‌های زیر را شامل می‌گردند، اگرچه فقط محدود به موارد زیر نمی‌گردند:

۱. میرزا علی آقا ثقت الاسلام تبریزی[۲۷] (۲۹ دی ۱۲۳۹–۹ دی ۱۲۹۰ خورشیدی) ملی‌گرای ایرانی بود که در جریان انقلاب مشروطه ایران در تبریز زندگی می‌کرده‌است. او یکی از روحانیون اصلاح‌طلب شیعه بود.[۲۸]

۲. سید زین العابدین ثقت الاسلام[۲۹] (معروف به سیدعلی ثقت الاسلام ارسنجانی) (آذر ۱۳۰۲ - خرداد ۱۳۷۹ خورشیدی) روحانی شیعه ایرانی بود که در شهر ارسنجان (استان فارس) و شیراز زندگی می‌کرد. وی یکی از تأثیرگذارترین و با نفوذترین عالم دینی در بین مردم ساکن در شهرستان ارسنجان، بخصوص شهر ارسنجان بوده‌است.[۳۰] وی در حین مدیریت حوزه علمیه ارسنجان، به تدریس فقه و علوم اسلامی مشغول بود.[۳۱]

۳. شیخ محمدعلی ثقت الاسلام اصفهانی[۳۲] (۱۲۳۳–۱۲۷۹ خورشیدی) روحانی شیعه ایرانی ساکن اصفهان بود. وی از علما و فقهای بزرگ عصر خود در شهر اصفهان (استان اصفهان) بوده‌است و دانش و تخصص کاملی در تمامی حوزه‌های فقه اسلامی داشت.[۳۳]

۴. سید عبدالله ثقت الاسلام[۳۴] (۱۱ مرداد ۱۲۴۷–۱۷ تیر ۱۳۴۱ خورشیدی) یک روحانی شیعه دوازده امامی ایرانی بود که در اصفهان و نجف (عراق) زندگی می‌کرده‌است. وی در نجف به تدریس و تألیف کتب اشتغال داشت و آثار ارزشمندی در علوم اسلامی از خود به جای گذاشته‌است.[۳۵]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ "Definition of AYATOLLAH". www.merriam-webster.com (به انگلیسی). 2023-04-21. Retrieved 2023-05-23.
  2. ↑ Akhlaq، Sayed Hassan (۱۵ مه ۲۰۲۳). The Making of Shia Ayatollahs. Rowman & Littlefield Publishing Group. ص. p٫ ۳۸. شابک ۹۷۸-۱-۷۹۳۶-۵۵۱۶-۵.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ «حوزه علمیه (مراحل تحصیل) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ "حوزه علمیه (اسلام)". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-03-17.
  5. ↑ «معنی ثقة». موسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  6. ↑ "Lisān al-ʿArab". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (به انگلیسی). Brill. 2012-04-24.
  7. ↑ کاظم مدیر شانه چی. «درایه الحدیث – دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم». صص. ۱۱۲–۱۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "القاب حوزوی". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2023-05-21.
  9. ↑ «پژوهشی در نظام طلبگی (مهدی ضوابطی) - کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد». www.lib.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  10. ↑ «Shia Muslims Population». World Shia Muslims Population. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  11. ↑ «Shia (Shi'a) Muslim Countries». WorldAtlas (به English). ۲۰۱۸-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «Rayhanat al-adab (book)». wikishia (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ "Encyclopaedia Islamica". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-05-13.صفحهٔ ۲۶۰.
  14. ↑ کاظم مدیرشانه چی (۱۳۹۷). «علم الحدیث». www.adinehbook.com. ص. صفحه ۷۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  15. ↑ «القاب «آیت الله»، «حجت الاسلام» و «ثقه الاسلام» چه تفاوتی دارند؟ | پایگاه خبری تحلیلی انصاف نیوز». انصاف نیوز. ۲۰۲۲-۰۴-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  16. ↑ متینی، جلال. «بحثی دربارهٔ سابقهٔ تاریخی القاب و عناوین علما در مذهب شیعه». IranNamag. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  17. ↑ «نظر مراجع تقلید دربارهٔ القاب علمی روحانیون». web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۷-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۳.
  18. ↑ جمال الدین حسن بن زین‌الدین عاملی. «معالم الدین و ملاذ المجتهدین - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  19. ↑ سید علی نقی حیدری. «اصول الاستنباط - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir (به زبان عربی). قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  20. ↑ محمد رضا مظفر. «اصول الفقه‌ (مظفر) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir (به زبان عربی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  21. ↑ «کتاب (علوم قرآنی) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  22. ↑ «سنت (اصول) - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  23. ↑ «عقل - ویکی فقه». fa.wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۰۳.
  24. ↑ Ahmad Kazemi Moussavi (۱۹۹۴). «The Institutionalization of Marjae Taqlid in the Nineteenth Century Shiite Community». AthareBartar (به English). The Muslim World, 83. صص. ۲۷۹–۲۹۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  25. ↑ "A Complete List of Muslim Last Names + Meanings - FamilyEducation". www.familyeducation.com (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  26. ↑ "Arabic name". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-05-06.
  27. ↑ "Ali Thiqat al-Islam Tabrizi". www.wikidata.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  28. ↑ "Mirza Ali Aqa Tabrizi". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-02-07.
  29. ↑ "Seyed Zeinolabedin Seghatoleslam". AncientFaces (به انگلیسی). Retrieved 2023-05-24.
  30. ↑ حسینی، سید محمدحسین (۱۳۹۳-۱۰-۱۷). «بزرگداشت مرحوم آیت‌الله حاج سیّد علی ثقةالاسلام - ارسنجان». www.arsanjan.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  31. ↑ ابراهیمی، محمد حسین؛ حسینی، سید محمد هادی؛ خادمی، روح‌الله (۲۰۲۰). مجموعه مقالات مدرسه سعیدیه ارسنجان. شرح حال و زندگی خاندان ثقه الاسلام ارسنجانی. ج. ۱. قم: مجمع ذخائر اسلامی. صص. ۳۵–۴۰. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۷۴۳۵-۵۳-۵.
  32. ↑ «تولد مرحوم ثقة الاسلام حاجی شیخ محمدعلی اصفهانی | فرهیختگان تمدن شیعه». nbo.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  33. ↑ «محمدعلی ثقه الاسلام اصفهانی». rasekhoon.net. ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  34. ↑ «آیت اللّه ثقة الاسلام | سایت رسمی سادات میرمحمدصادقی». sadatsite.ir. ۲۰۲۰-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.
  35. ↑ «عبدالله ثقة الاسلام». rasekhoon.net. ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۲۴.

منابع

  • Calmard, Jean. (2009). "Ayatollah". In Esposito, John L. (ed.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (Online ed.). Oxford University Press. Doi:10.1093/acref/9780195305135.001.0001.
  • Glassé, C. (2013). The new encyclopedia of Islam. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. p. 71. ISBN 978-0-7591-0189-0
  • Nasr, Seyyed Hossein. Dabashi, Hamid. and Vali, S. (1989). Expectation of the Millennium. SUNY Press. ISBN 978-0-88706-844-7
  • Golkar, S. (2017). Clerical militia and securitization of seminary schools in Iran. Contemporary Islam, 11(3), pp.215–235. Doi: 10.1007/s11562-017-0384-8. S2CID 151998952.
  • AncientFaces. (n.d.). Seyed Zeinolabedin Seghatoleslam biography. [online] Available at: Seyed-Zeinolabedin-Seghatoleslam-192886125 [Accessed 08 Apr. 2023].
  • Momen, M. (2015). Shi’i Islam. Simon and Schuster. ISBN 978-1-78074-788-0
  • Wikishia. (n.d.). Thiqat al-Islam. [online] Available at: https://en.wikishia.net/view/Thiqat_al-Islam [Accessed 08 Apr. 2023].
  • Momen, M. (1985). An Introduction to Shi’i Islam: the history and doctrines Twelver Shi’ism. New Haven; London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-03499-8
  • Hermann, Denis. (1 May 2013). "Akhund Khurasani and the Iranian Constitutional Movement". Middle Eastern Studies. 49 (3): 430–453. Doi:10.1080/00263206.2013.783828. ISSN 0026-3206. JSTOR 23471080. S2CID 143672216.
  • Akhlaq, Sayed Hassan. (2023). The Making of Shia Ayatollahs. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-79365-516-5
  • www.merriam-webster.com. (n.d.). Definition of AYATOLLAH. [online] Available at: https://www.merriam-webster.com/dictionary/ayatollah [Accessed 22 May 2023].
  • Bearman, P.J. , International Union of Academies and Al, E. (1986). The encyclopaedia of Islam, new edition. Leiden E.J. Brill -≪&Gt. ISBN 9789004161214
  • World Shia Muslims Population. (n.d.). Shia Muslims Population. [online] Available at: http://shianumbers.com/shia-muslims-population [Accessed 22 May 2023].
  • Ibn Durayd, Abūbakr Muḥammad b. Ḥasan (24 April 2012). Baʿlbakī, Ramzī Munīr (ed.). Lisān al-ʿArab. Beirut: Brill. ISBN 9789004161214
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=ثقة‌الاسلام&oldid=32116»