شهربانو
شهربانو
درباره تاریخ تولد و مکان تولد شهربانو مادر سجاد بن الحسین گزارشی وجود ندارد؛ زیرا در زمان ساسانیان در ایران زندگینامه دختران و زنان مکتوب نمیشد مگر اینکه دارای مقام ویژه حکومتی می بودند. با این حال بر اساس یافته های تاریخی میتوان گفت که سال ۳۱ هجری به اسارت درآمد و وارد مدینه شد. به همسری حسین بن علی در آمد و در بین سالههای ۳۶ تا ۳۸ سجاد بن حسین به دنیا آورد. [۱] در کتاب های تاریخی نام پدر شهربانو را یزدجرد که بیشتر کتاب ها به این نام اشاره دارند. همچنین گروهی نوشجان و برخی دیگر شیرویه که بنا بر نقل ثعالبی قاتل پدر یزدگرد بوده است می شناسند. گروهی دیگر نیز سنجان یا سبحان نام پدر شهربانو معرفی کردهاند.[۲]
نظریات متعددی دربارهٔ شهربانو وجود دارد. یک نظر این است که چنین شخصیتی در میان اهل بیت پیامبر اسلام نبوده است. نظر دوم وجود شهربانو را قبول دارند ولی او را دختر یزدگرد پادشاه ساسانی و شاهزاده نمیدانند و او را تنها اشرافزادهای میدانند که در زمان عثمان به اسارت اعراب درآمده و به حسین بن علی بخشیده شد. نظریه سوم شهربانو را دختر شاه ایران میدانند که به اسارت اعراب درآمد و به حسین بن علی بخشیده شد. گروه سوم جایگاه وی را نه به دلیل شاهزاده بودن، بلکه به علت انتساب به خاندان پیامبر اسلام میدانند. [۳]
نام های شهربانو
در نقل های گوناگون نام های متفاوت ایرانی و عربی برای شهربانو ذکر شده است. از جمله شهرناز به معنای نازنین شهر، شهربانویه به معنای بانوی شهر، شهربان به معنای نگاه دارنده شهر، شاه زنان به معنای زنی متمایز از سایر زنان، شهرحاجون که احتمالاً شهر خاتون بوده به معنای بانو و خاتون شهر، جیهان شاه یا جهان شاه به معنای سلطان عالم، سُلافه به معنای افشره زلال، سَلامه به معنای سلامتی و تندرستی، خلوه به معنای خالی و گذشته، غزاله به معنای آهوی ماده، خوله یا خویله به معنای خواهر مادر یا خاله، حرار به معنای آزادی و آزادگی. همچنین نام های جُیده، فاطمه، مریم و سادره یا سارا نیز برای شهربانو در کتب تاریخی آمده است. [۴]
شهربانو در کتاب عیون الرضا
در روایات تاریخی دربارهٔ شهربانو اختلافات بسیار است اما روایت صدوق در عیون اخبار الرضا قابل قبولترین سند تاریخی است که شهربانو را فرزند یزدگرد سوم و مادر سجاد بن حسین و زمان اسارت او در زمان عمر بن خطاب معرفی میکند.[۵] در تاریخ یعقوبی شهربانو مادر سجاد معرفی کرده و مینویسد: و امه جرار بنت یزدجرد. روایت صدوق در کتاب عیون الرضا اسارت شهربانو مربوط به دوران عثمان دانسته که به درستی نزدیک تر است زیرا فتح خراسان در سال ۳۰ هجری سال ششم خلافت عثمان بن عفان بوده و در این سال یزدجرد در شهر مرو کشته شد. [۶]
شهربانو در کتاب الکافی
کلینی در کتاب کافی روایتی بیان میکند که هنگام ورود شهربانو به مسجد مدینه بر عمر وارد شد. شهربانو حجاب گرفت. علی بن ابیطالب به عمر گفت اجازه بده او همسری از مسلمانان برگزیند و به عنوان غنیمت برای او قرار بده. عمر پذیرفت و شهربانو حسین بن علی را انتخاب کرد. علی بن ابیطالب نام او پرسید. گفت: جهان شاه. علی گفت: شهربانویه.[۷]
شهربانو در کربلا
طیبی در کتاب بازکاوی درباره همسر حسین بن علی بر اساس لوح موجود در بقعه ای به نام چهل دختران در جنوب شرقی قم از زبان حسین قمی آورده است. شهربانو در کربلا در کنار حسین بن علی بود. اما در بحبوبه جنگ حسین به او گفت: زنان اینجا از اهل بیت هستند. پس هیچ دستی قدرت لمس آنها ندارد. شما از آنها نیستید. به شام نمی توانید بروید. پس از شهادت من ذوالجناح به خیمه گاه می آید با او به شهر ری بروید و آنجا بمانید. مدتی بعد فرزند برادرم حسن بن علی مجاور ری می شود. او را در ری می کشند. [۸]
طیبی در کتاب خود قول دیگری نیز آورده که شهربانو در جنگ ایران و اعراب به اسارت عرب ها در آمد. در سایه تدبیر علی بن ابیطالب حسین بن علی را به همسری انتخاب کرد. در سالهای 37 یا 38 هجری سجاد بن حسین را به دنیا آورد و در حال نفاس دار فانی را وداع گفت. بنا به نقل های معتبر قبر او در مدینه بوده و بقعه واقع در شهر ری ارتباطی با او ندارد.[۹]
منابع
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. ص. ۲۵.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۲۵۵.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). علم. ص. ۱۱.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. صص. ۲۹ تا ۳۲.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۱۰۰.
- ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق (۱۳۸۲). تاریخ یعقوبی. ج. ۲. ص. ۳۰۳.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. نشر علم. ص. ۵۸.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۲). شهربانو: بازکاوی و پژوهش دربارهٔ همسر امام حسین علیه السلام. علم. ص. ۵۱.
- ↑ طیبی، ناهید (۱۳۹۰). شهربانو علیها السلام، (همسر گرامی امام حسین علیه السلام). مشعر. ص. ۵۷.