عقاید اسلامی: تفاوت میان نسخهها
(ابرابزار) |
(ابرابزار) |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''عقائد اسلامی''' به مواردی اشاره دارد که فرد [[مسلمان]]، باید به آنها باورمند باشد و جزئی جداییناپذیر از مسلمان بودن هر مسلمان به حساب میآید. در این میان برخی اصول عقیدتی، توسط گروهی از مسلمانان مورد پذیرش قرار نگرفته است که موجب ایجاد [[فهرست فرق و مذاهب کلامی اسلام|فرقههای کلامی]] در میان مسلمانان شده است. | '''عقائد اسلامی''' به مواردی اشاره دارد که فرد [[مسلمان]]، باید به آنها باورمند باشد و جزئی جداییناپذیر از مسلمان بودن هر مسلمان به حساب میآید. در این میان برخی اصول عقیدتی، توسط گروهی از مسلمانان مورد پذیرش قرار نگرفته است که موجب ایجاد [[فهرست فرق و مذاهب کلامی اسلام|فرقههای کلامی]] در میان مسلمانان شده است. مهمترین عقاید مسلمانان عبارتند از:<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=اعتقادات اسلامی}}</ref> | ||
# [[وجود خداوند]]: اعتقاد به وجود خداوند و صفات او، مانند اینکه خداوند هیچگونه شباهتی به مخلوقات ندارد، ضروری است. همچنین، خداوند برای انسانها نعمتها و امکاناتی را فراهم کرده که باید شکرگزار آن بود. | # [[وجود خداوند]]: اعتقاد به وجود خداوند و صفات او، مانند اینکه خداوند هیچگونه شباهتی به مخلوقات ندارد، ضروری است. همچنین، خداوند برای انسانها نعمتها و امکاناتی را فراهم کرده که باید شکرگزار آن بود. | ||
# [[توحید]] و یکتایی خداوند: مسلمانان باید به یکتایی خداوند اعتقاد داشته باشند و بدانند که خداوند آفریدگار تمامی موجودات است. او هیچگونه نقص و ضعف ندارد و از ازل تا ابد همیشه همانگونه خواهد بود. | # [[توحید]] و یکتایی خداوند: مسلمانان باید به یکتایی خداوند اعتقاد داشته باشند و بدانند که خداوند آفریدگار تمامی موجودات است. او هیچگونه نقص و ضعف ندارد و از ازل تا ابد همیشه همانگونه خواهد بود. | ||
# پیامبران و [[رسالت]]: اعتقاد به پیامبران الهی و رسالت آنها، به ویژه [[پیامبر اسلام]]، برای مسلمانان ضروری است. مسلمانان باید به پیامبر اسلام به عنوان [[خاتمیت|آخرین پیامبر]] ایمان داشته باشند و شریعت او را معتبر بدانند. | # پیامبران و [[رسالت]]: اعتقاد به پیامبران الهی و رسالت آنها، به ویژه [[پیامبر اسلام]]، برای مسلمانان ضروری است. مسلمانان باید به پیامبر اسلام به عنوان [[خاتمیت|آخرین پیامبر]] ایمان داشته باشند و شریعت او را معتبر بدانند. | ||
# [[فرشتگان]]: اعتقاد به فرشتگان به عنوان واسطههای انتقال [[وحی]] و حاملان پیامهای الهی ضروری است. | # [[فرشتگان]]: اعتقاد به فرشتگان به عنوان واسطههای انتقال [[وحی]] و حاملان پیامهای الهی ضروری است. | ||
== اصول عقیدتی در اسلام == | |||
اساسیترین مؤلفههای [[ایمان]] اسلامی را میتوان در یک [[آیه]] از [[قرآن]] یافت: «پیامبر به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان دارد، و مؤمنان نیز [چنیناند]؛ همگی به خدا، فرشتگان او، کتابهای او و پیامبران او ایمان دارند [و میگویند]: «ما میان هیچیک از پیامبران او فرق نمیگذاریم.» و میگویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و بازگشت [همگان] بهسوی توست.» ([[آیه ۲۸۵ سوره بقره|بقره: ۲۸۵]]) بر اساس این آیه و آیات مشابه، علمای کلام اسلامی ایمان را به پنج رکن اصلی تقسیم کردهاند:<ref>{{پک|Abdel Haleem|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
* ایمان به [[خدا|خدای]] یگانه ([[توحید]]) | |||
* ایمان به [[پیامبران در اسلام|پیامبران]] ([[نبوت]]) | |||
* ایمان به [[کتب آسمانی|کتابهای آسمانی]] ([[وحی]]) | |||
* ایمان به فرشتگان ([[ملائکه]]) | |||
* ایمان به [[روز قیامت]] ([[معاد]]) | |||
== مبنای اعتقادات در اسلام == | |||
در [[علم کلام|کلام]] سنتی اسلامی، هر اصل اعتقادی که به اندازهای بنیادی باشد که مرز میان [[ایمان]] و [[کفر]] را تعیین کند، باید بر اساس نصوص قطعی (نصوص قطعیالثبوت و قطعیالدلالة) باشد. به همین دلیل، مسائل اساسی اعتقادی (عقیده) فقط بر پایه آیات قرآن بنا میشوند، زیرا قرآن از نظر مسلمانان معتبرترین منبع دینی است. همچنین، تنها آیاتی که دارای معنای بیچونوچرا و قطعی (قطعیالدلالة) هستند، میتوانند بهعنوان مبنای اعتقادات در نظر گرفته شوند.<ref>{{پک|Abdel Haleem|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
== مسائل مورد اختلاف در کلام اسلامی == | |||
تعداد محدودی از اعتقادات بهعنوان اصول غیرقابلتردید شناخته شدهاند. این اصول از سایر مسائل کلامی متمایز میشوند؛ مسائلی مانند:<ref>{{پک|Abdel Haleem|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
* آیا خداوند با چشم قابل دیدن است؟ | |||
* آیا [[صفات الهی]] جدای از ذات او هستند؟ | |||
* آیا گناهکار [[گناه کبیره|کبیرهکار]] برای همیشه در [[جهنم]] خواهد ماند؟ | |||
* آیا در [[آخرالزمان]]، [[مهدی موعود|مهدی]] [[عصر ظهور|ظهور]] خواهد کرد؟ | |||
* آیا [[عیسی]] به [[زمین]] بازخواهد گشت؟ | |||
* آیا بر خداوند واجب است که همواره مصلحت بندگانش را رعایت کند؟ | |||
* آیا انسان خود آفریننده اعمال خویش است یا همه چیز تحت [[اراده خدا|اراده خداست]]؟ | |||
* آیا [[گناه|گناهان]] انسانها به خواست خداوند رخ میدهد؟ | |||
این مسائل مورد اختلاف متکلمان بوده است و بر اساس دیدگاه [[اشعریه]]، که مهمترین مکتب کلامی [[اهلسنت]] است، پذیرش یا انکار این مسائل کسی را از دایره اسلام خارج نمیکند، زیرا این موضوعات بر نصوص قطعی استوار نیستند.<ref>{{پک|Abdel Haleem|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
== جایگاه اصول اعتقادی در قرآن و حدیث == | |||
یکی از ویژگیهای قرآن این است که آموزههای عقیدتی را بهصورت پراکنده و در کنار تعالیم عملی بیان کرده است. [[فخر رازی]]، مفسر برجسته قرون میانه، در تحلیل سبک قرآنی به این نتیجه میرسد که آموزههای اعتقادی در قرآن همواره در ارتباط با مسائل عملی مطرح شدهاند. حتی در مباحث حقوقی و فقهی، پیش و پس از احکام شرعی، یادآوریهایی دربارهٔ قدرت و عظمت خداوند و سرنوشت امتهای پیشین یا [[آخرت]] دیده میشود. این شیوه قرآنی سبب شده است که آموزههای کلامی از مجموعهای از آیات مختلف استخراج شوند.<ref>{{پک|Abdel Haleem|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
اصول پنجگانه ایمان که در قرآن بیان شدهاند، در حدیث نیز تأیید شدهاند. برای نمونه، در حدیث معروفی که از خلیفه دوم، [[عمر بن خطاب]]، نقل شده است، [[پیامبر اسلام]] هنگام پاسخ به این پرسش که «ایمان چیست؟» همان اصول ذکرشده در [[آیه ۲۸۵ سوره بقره]] را بیان میکند و میافزاید: «ایمان یعنی ایمان به خدا، فرشتگان او، کتابهای او، پیامبران او، روز قیامت، و ایمان به [[قضا و قدر]]، چه [[خیر و شر|خیر]] باشد چه شر.» این حدیث همان اطلاعات مندرج در قرآن را تکرار میکند و تنها ایمان به قضا و قدر را به آن میافزاید، که در آیاتی مانند آیه [[آیه ۲۲ سوره حدید|۲۲]] و [[آیه ۲۳ سوره حدید|۲۳ سوره حدید]] و [[آیه ۱۱ سوره تغابن]] تأیید شده است.<ref>{{پک|1=Abdel Haleem|2=2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=scriptural dogmas|زبان=en}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | === ارجاعات === | ||
| خط ۱۱: | خط ۴۰: | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اعتقادات اسلامی|دانشنامه=[[دایرةالمعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} | * {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اعتقادات اسلامی|دانشنامه=[[دایرةالمعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Abdel Haleem|نام=M. A. S.|پیوند نویسنده=محمد عبدالحلیم سعید|مقاله=scriptural dogmas|دانشنامه=[[راهنمای کمبریج در الهیات اسلامی کلاسیک|The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology]]|سال=2008|ناشر=Cambridge University Press|مکان=Cambridge|شابک=9780521785495|زبان=en}} | |||
{{درجهبندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامهها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | {{درجهبندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامهها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | ||
[[رده:عقاید اسلامی| ]] | |||
[[رده:اسلام]] | |||
[[رده:باورها]] | |||
[[رده:عقاید مذهبی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۲۳
عقائد اسلامی به مواردی اشاره دارد که فرد مسلمان، باید به آنها باورمند باشد و جزئی جداییناپذیر از مسلمان بودن هر مسلمان به حساب میآید. در این میان برخی اصول عقیدتی، توسط گروهی از مسلمانان مورد پذیرش قرار نگرفته است که موجب ایجاد فرقههای کلامی در میان مسلمانان شده است. مهمترین عقاید مسلمانان عبارتند از:[۱]
- وجود خداوند: اعتقاد به وجود خداوند و صفات او، مانند اینکه خداوند هیچگونه شباهتی به مخلوقات ندارد، ضروری است. همچنین، خداوند برای انسانها نعمتها و امکاناتی را فراهم کرده که باید شکرگزار آن بود.
- توحید و یکتایی خداوند: مسلمانان باید به یکتایی خداوند اعتقاد داشته باشند و بدانند که خداوند آفریدگار تمامی موجودات است. او هیچگونه نقص و ضعف ندارد و از ازل تا ابد همیشه همانگونه خواهد بود.
- پیامبران و رسالت: اعتقاد به پیامبران الهی و رسالت آنها، به ویژه پیامبر اسلام، برای مسلمانان ضروری است. مسلمانان باید به پیامبر اسلام به عنوان آخرین پیامبر ایمان داشته باشند و شریعت او را معتبر بدانند.
- فرشتگان: اعتقاد به فرشتگان به عنوان واسطههای انتقال وحی و حاملان پیامهای الهی ضروری است.
اصول عقیدتی در اسلام
اساسیترین مؤلفههای ایمان اسلامی را میتوان در یک آیه از قرآن یافت: «پیامبر به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان دارد، و مؤمنان نیز [چنیناند]؛ همگی به خدا، فرشتگان او، کتابهای او و پیامبران او ایمان دارند [و میگویند]: «ما میان هیچیک از پیامبران او فرق نمیگذاریم.» و میگویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا، آمرزش تو را [خواستاریم] و بازگشت [همگان] بهسوی توست.» (بقره: ۲۸۵) بر اساس این آیه و آیات مشابه، علمای کلام اسلامی ایمان را به پنج رکن اصلی تقسیم کردهاند:[۲]
- ایمان به خدای یگانه (توحید)
- ایمان به پیامبران (نبوت)
- ایمان به کتابهای آسمانی (وحی)
- ایمان به فرشتگان (ملائکه)
- ایمان به روز قیامت (معاد)
مبنای اعتقادات در اسلام
در کلام سنتی اسلامی، هر اصل اعتقادی که به اندازهای بنیادی باشد که مرز میان ایمان و کفر را تعیین کند، باید بر اساس نصوص قطعی (نصوص قطعیالثبوت و قطعیالدلالة) باشد. به همین دلیل، مسائل اساسی اعتقادی (عقیده) فقط بر پایه آیات قرآن بنا میشوند، زیرا قرآن از نظر مسلمانان معتبرترین منبع دینی است. همچنین، تنها آیاتی که دارای معنای بیچونوچرا و قطعی (قطعیالدلالة) هستند، میتوانند بهعنوان مبنای اعتقادات در نظر گرفته شوند.[۳]
مسائل مورد اختلاف در کلام اسلامی
تعداد محدودی از اعتقادات بهعنوان اصول غیرقابلتردید شناخته شدهاند. این اصول از سایر مسائل کلامی متمایز میشوند؛ مسائلی مانند:[۴]
- آیا خداوند با چشم قابل دیدن است؟
- آیا صفات الهی جدای از ذات او هستند؟
- آیا گناهکار کبیرهکار برای همیشه در جهنم خواهد ماند؟
- آیا در آخرالزمان، مهدی ظهور خواهد کرد؟
- آیا عیسی به زمین بازخواهد گشت؟
- آیا بر خداوند واجب است که همواره مصلحت بندگانش را رعایت کند؟
- آیا انسان خود آفریننده اعمال خویش است یا همه چیز تحت اراده خداست؟
- آیا گناهان انسانها به خواست خداوند رخ میدهد؟
این مسائل مورد اختلاف متکلمان بوده است و بر اساس دیدگاه اشعریه، که مهمترین مکتب کلامی اهلسنت است، پذیرش یا انکار این مسائل کسی را از دایره اسلام خارج نمیکند، زیرا این موضوعات بر نصوص قطعی استوار نیستند.[۵]
جایگاه اصول اعتقادی در قرآن و حدیث
یکی از ویژگیهای قرآن این است که آموزههای عقیدتی را بهصورت پراکنده و در کنار تعالیم عملی بیان کرده است. فخر رازی، مفسر برجسته قرون میانه، در تحلیل سبک قرآنی به این نتیجه میرسد که آموزههای اعتقادی در قرآن همواره در ارتباط با مسائل عملی مطرح شدهاند. حتی در مباحث حقوقی و فقهی، پیش و پس از احکام شرعی، یادآوریهایی دربارهٔ قدرت و عظمت خداوند و سرنوشت امتهای پیشین یا آخرت دیده میشود. این شیوه قرآنی سبب شده است که آموزههای کلامی از مجموعهای از آیات مختلف استخراج شوند.[۶]
اصول پنجگانه ایمان که در قرآن بیان شدهاند، در حدیث نیز تأیید شدهاند. برای نمونه، در حدیث معروفی که از خلیفه دوم، عمر بن خطاب، نقل شده است، پیامبر اسلام هنگام پاسخ به این پرسش که «ایمان چیست؟» همان اصول ذکرشده در آیه ۲۸۵ سوره بقره را بیان میکند و میافزاید: «ایمان یعنی ایمان به خدا، فرشتگان او، کتابهای او، پیامبران او، روز قیامت، و ایمان به قضا و قدر، چه خیر باشد چه شر.» این حدیث همان اطلاعات مندرج در قرآن را تکرار میکند و تنها ایمان به قضا و قدر را به آن میافزاید، که در آیاتی مانند آیه ۲۲ و ۲۳ سوره حدید و آیه ۱۱ سوره تغابن تأیید شده است.[۷]
پانویس
ارجاعات
- ↑ اختری، «اعتقادات اسلامی»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
- ↑ Abdel Haleem, “scriptural dogmas”, Classical Islamic Theology.
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اعتقادات اسلامی». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- Abdel Haleem, M. A. S. (2008). "scriptural dogmas". The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.