حاکم بامرالله

حاکم بأمرالله
عبدالله وولیه الإمام الحاکم بأمر الله أمیر المؤمنین
پرونده:Seated drinker, from a bath complex in Fustat.jpg
خلیفه فاطمی
خلافت	۹۹۶–۱۰۲۱
پیشین	ابومنصور نزار العزیزبالله
جانشین	علی ظاهر
متولد	اوت ۹۸۵ قاهره، خلافت فاطمی
درگذشته	فوریه ۱۰۲۱ المقطم، خلافت فاطمی
فرزند(ان)	علی ظاهر
دودمان	فاطمیان
پدر	ابومنصور نزار العزیزبالله
مادر	السیده العزیزیه
دین و مذهب	شیعه اسماعیلی

حاکم بامرالله، با نام اصلی ابوعلی منصور بن عزیز بن معز، ششمین خلیفه فاطمی مصر، شخصیتی با سیاست‌های متغیر و رفتارهای متناقض توصیف شده است. او در دوره خلافت خود احکام سخت‌گیرانه و گاه متضادی صادر کرد که بر زندگی دینی، اجتماعی و اقتصادی مردم تأثیر گذاشت. اقدامات او شامل محدودیت‌های مذهبی، اجتماعی و اقتصادی، تخریب و مرمت اماکن دینی، و صدور فرمان‌هایی بود که گاه به‌سرعت نقض می‌شدند. سرانجام، ناپدید شدن او در سال ۴۱۱ قمری به گمان کشته شدنش انجامید، هرچند برخی پیروانش به بازگشت او باور داشتند.

زندگی

حاکم بامرالله، منصور بن عزیز بن معز بن منصور بن قاسم بن مهدی، با کنیه ابوعلی، ششمین خلیفه فاطمی مصر بود. ولادت او در شب پنجشنبه ۲۳ ربیع‌الاول ۳۷۵ قمری در قاهره گزارش شده است. او در ماه شعبان سال ۳۸۳ قمری در زمان حیات پدرش به ولایت رسید و پس از مرگ پدر، به‌طور مستقل خلافت را در دست گرفت. منابع، او را فردی بخشنده اما در عین حال خونریز معرفی می‌کنند که شمار زیادی از رجال دولت خود را بازداشت یا اعدام کرد و در اداره امور، روشی ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی داشت.

در دوره خلافت او، فرمان‌های متعددی در زمینه‌های دینی و اجتماعی صادر شد که برخی از آن‌ها در فاصله‌ای کوتاه لغو یا معکوس گردید. از جمله، در سال ۳۹۵ دستور داده شد لعن صحابه بر دیوارهای مساجد و اماکن عمومی نوشته شود، اما دو سال بعد از این کار جلوگیری شد و سپس مجازات‌هایی برای انجام آن تعیین گردید. همچنین محدودیت‌هایی بر برخی خوراکی‌ها و کالاها اعمال شد و با متخلفان برخوردهای شدید صورت گرفت. در همین سال‌ها، دستورهایی دربارهٔ کشتن سگ‌ها، منع فروش برخی مواد غذایی و نابودی محصولات صادر شد که پیامدهای گسترده‌ای داشت.

او در سال‌های بعد، مقرراتی سخت‌گیرانه علیه مسیحیان و یهودیان وضع کرد که شامل الزام به پوشش و نشانه‌های خاص، محدودیت دررفت‌وآمد و استفاده از خدمات عمومی بود. گرمابه‌های آنان از مسلمانان جدا شد و نشانه‌هایی بر بالای این بناها نصب گردید. در سال ۴۰۸، برخی کنیسه‌ها تخریب و اموال آن‌ها میان مسلمانان تقسیم شد، اما در سال ۴۱۱ دستور مرمت آن‌ها و بازگرداندن اموال صادر گردید. این تغییرات مکرر، نمونه‌ای از نقض پی‌درپی تصمیم‌های او به‌شمار می‌آید. در حوزه عمران و فرهنگ، او ساخت جامع بزرگ قاهره را که پدرش آغاز کرده بود ادامه داد و بناهای مذهبی دیگری نیز در قاهره و پیرامون آن ایجاد کرد.

مفقود شدن

در شب دوشنبه ۲۷ شوال ۴۱۱ قمری، او از قاهره خارج شد و دیگر بازنگشت. پس از جست‌وجو، تنها مرکب و جامه‌های او یافت شد و کشته شدنش محتمل دانسته شد، هرچند گروهی از پیروانش به زنده بودن و بازگشت او باور داشتند.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «حاکم بامرالله». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.