بدیعالزمان همدانی: تفاوت میان نسخهها
(+ رده:شاعران سنی شافعی (هاتکت)) |
(+ رده:هجوسرایان (هاتکت)) |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
بدیعالزمان در ۱۳ جمادیالثانی ۳۵۸ در همدان زاده شد<ref>{{پک|معین|۱۳۵۸|ک=فرهنگ فارسی، جلد ششم|ص=۲۲۹۸}}</ref> و در همانجا تحصیل کرد. وی ادبیات عرب را نزد ابن [[ابوالحسین احمد بن فارس رازی|فارس رازی]] آموخت. در سال ۳۸۰ قمری در سن ۲۲ سالگی به [[ری]] و به نزد [[صاحب بن عباد]] شاگردی کرد.<ref>{{پک|صفا|۱۳۸۱|ک=تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)|ص=۱۵۵}}</ref> سپس به [[گرگان]] و بعد از آن در سال ۳۸۲ به [[نیشابور]] رفت و شهرتش بیشتر شد. در آنجا با [[ابوبکر خوارزمی]] دیدار کرد و منازعهٔ آنها به مفاخرت کشید و در این وقت شهرتش عالمگیر شد، و چون خوارزمی وفات یافت، یکهتاز میدان شد. در سال ۳۸۳ از نیشابور بیرون رفت و مدتی در شهرهای مختلف [[خراسان]] به مدح امیران و بزرگان آن ناحیه پرداخت.<ref>{{پک|اصفهانی|۱۳۷۱|ک=نوادر|ص=۴۷۳}}</ref> | بدیعالزمان در ۱۳ جمادیالثانی ۳۵۸ در همدان زاده شد<ref>{{پک|معین|۱۳۵۸|ک=فرهنگ فارسی، جلد ششم|ص=۲۲۹۸}}</ref> و در همانجا تحصیل کرد. وی ادبیات عرب را نزد ابن [[ابوالحسین احمد بن فارس رازی|فارس رازی]] آموخت. در سال ۳۸۰ قمری در سن ۲۲ سالگی به [[ری]] و به نزد [[صاحب بن عباد]] شاگردی کرد.<ref>{{پک|صفا|۱۳۸۱|ک=تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)|ص=۱۵۵}}</ref><ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرهالمعارف جامع اسلامی|ف=بدیع الزمان همدانی}}</ref> او ادبیات عرب را نزد احمد بن فارس قزوینی رازی آموخت.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرهالمعارف جامع اسلامی|ف=بدیع الزمان همدانی}}</ref> سپس به [[گرگان]] و بعد از آن در سال ۳۸۲ به [[نیشابور]] رفت و شهرتش بیشتر شد. در آنجا با [[ابوبکر خوارزمی]] دیدار کرد و منازعهٔ آنها به مفاخرت کشید و در این وقت شهرتش عالمگیر شد، و چون خوارزمی وفات یافت، یکهتاز میدان شد. در سال ۳۸۳ از نیشابور بیرون رفت و مدتی در شهرهای مختلف [[خراسان]] به مدح امیران و بزرگان آن ناحیه پرداخت.<ref>{{پک|اصفهانی|۱۳۷۱|ک=نوادر|ص=۴۷۳}}</ref> | ||
بدیعالزمان پس از خراسان به غزنه عزیمت کرد و در همه جا مورد لطف پادشاهان و امیران بود. او سرانجام به هرات رفت و با دختر حسین بن محمد خشنامی ازدواج کرد.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرهالمعارف جامع اسلامی|ف=بدیع الزمان همدانی}}</ref> | |||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
در کیفیت درگذشت وی پژوهشگران و دانشمندان از متقدمان و متأخران اختلاف نظر دارند، برخی بر این باورند که وی را مسموم کردند. این نظریه با توجه به اینکه وی به فحاشی و بیپروایی مشهور بود، و در سراسر عمر خود بسیاری از امیران و فاضلان و قاضیان را هجو میکرد، محتملتر در نظر گرفته شده است. با این وجود برخی منابع گزارش کردهاند که بدیعالزمان، سکته کرد و مردم او را به گمان اینکه مرده است، به دفن کردند، ولی چون شب فرا رسید، صدای او را از گور شنیدند اما هنگامیکه قبر را شکافتند، بدیعالزمان در حالی که ریشش را بر دست گرفته بود، درگذشته بود. تاریخ مرگ وی را سال ۳۹۸ هجری قمری در هرات گزارش کردهاند.<ref>{{پک|حریرچی|۱۳۴۵|ک=ماهنامه وحید|ص=۸۴۳}}</ref> | در کیفیت درگذشت وی پژوهشگران و دانشمندان از متقدمان و متأخران اختلاف نظر دارند، برخی بر این باورند که وی را مسموم کردند. این نظریه با توجه به اینکه وی به فحاشی و بیپروایی مشهور بود، و در سراسر عمر خود بسیاری از امیران و فاضلان و قاضیان را هجو میکرد، محتملتر در نظر گرفته شده است. با این وجود برخی منابع گزارش کردهاند که بدیعالزمان، سکته کرد و مردم او را به گمان اینکه مرده است، به دفن کردند، ولی چون شب فرا رسید، صدای او را از گور شنیدند اما هنگامیکه قبر را شکافتند، بدیعالزمان در حالی که ریشش را بر دست گرفته بود، درگذشته بود. تاریخ مرگ وی را سال ۳۹۸ هجری قمری در هرات گزارش کردهاند.<ref>{{پک|حریرچی|۱۳۴۵|ک=ماهنامه وحید|ص=۸۴۳}}</ref> | ||
== دین و مذهب == | |||
گفتهاند که بدیعالزمان سنی مذهب بود و گرایش ضد [[شعوبیه|شعوبی]] داشت.<ref>{{پک|شریفی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ ادبیات فارسی|ص=۲۷۷}}</ref> با این حال میرزا عبدالله افندی او را شیعه گزارش میکند که در مرثیه حسین بن علی، شعر سروده است. در دایرةالمعارف تشیع نیز آمده است که او سنی بوده اما نسبت به اهلبیت محمد، علاقه نشان میداده است. در مقابل این دیدگاه، خوارزمی وی را به تعصب سنیگری متهم کرده و او را ناصبی میداند. خود او در بیتی چنین سروده است که من در عقاید سنی رافضی هستم.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرهالمعارف جامع اسلامی|ف=بدیع الزمان همدانی}}</ref> | |||
== آثار بدیع == | == آثار بدیع == | ||
بدیعالزمان مبتکر مقامهنویسی است و در این فن در زبانهای عربی و فارسی و ترکی و عبری مقلدان بسیار داشت که از بهنامترین آنان [[قاسم بن علی حریری|حریری]]، صاحب [[مقامات حریری|''مقامات حریری'']] است. در کتاب مقامات او که آمیزهای از طنزپردازی و بدیههسازی و تمثیلآفرینی است، قهرمان حکایتها که مردی فاضل و جهاندیده و فهمیده است به سبب قدرنشناسی مردم و نادرستی نظام اجتماعی، به کلاشی و اخاذی و حیلهگری روزگار میگذراند.<ref>{{پک|شریفی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ ادبیات فارسی|ص=۲۷۷}}</ref> از بدیع الزمان سه اثر باقی مانده است:<ref>{{پک|حریرچی|۱۳۴۵|ک=ماهنامه وحید|ص=۸۴۷}}</ref> | بدیعالزمان تألیفات خود را به زبان عربی مینوشت و مبتکر مقامهنویسی است و در این فن در زبانهای عربی و فارسی و ترکی و عبری مقلدان بسیار داشت که از بهنامترین آنان [[قاسم بن علی حریری|حریری]]، صاحب [[مقامات حریری|''مقامات حریری'']] است. در کتاب مقامات او که آمیزهای از طنزپردازی و بدیههسازی و تمثیلآفرینی است، قهرمان حکایتها که مردی فاضل و جهاندیده و فهمیده است به سبب قدرنشناسی مردم و نادرستی نظام اجتماعی، به کلاشی و اخاذی و حیلهگری روزگار میگذراند.<ref>{{پک|شریفی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ ادبیات فارسی|ص=۲۷۷}}</ref> از بدیع الزمان سه اثر باقی مانده است:<ref>{{پک|حریرچی|۱۳۴۵|ک=ماهنامه وحید|ص=۸۴۷}}</ref> | ||
# [[دیوان شعر بدیعالزمان|''دیوان شعر بدیعالزمان'']] مشتمل بر اشعار عربی و ملمعات که در [[قاهره]] به سال ۱۳۲۱ هجری (۱۹۰۳ میلادی) به چاپ رسیده است. | # [[دیوان شعر بدیعالزمان|''دیوان شعر بدیعالزمان'']] مشتمل بر اشعار عربی و ملمعات که در [[قاهره]] به سال ۱۳۲۱ هجری (۱۹۰۳ میلادی) به چاپ رسیده است. | ||
# [[رسائل بدیعالزمان|''رسائل بدیعالزمان'']] که شمار آنها ۲۳۳ رساله است و از مجموع آنها نسخ خطی متعدد باقی مانده است. ''رسائل بدیعالزمان'' چندین بار چاپ شده از جمله در [[بیروت]] بهسال ۱۹۲۱ میلادی و در سال ۱۲۹۸ قمری در [[استانبول]]. | # [[رسائل بدیعالزمان|''رسائل بدیعالزمان'']] که شمار آنها ۲۳۳ رساله است و از مجموع آنها نسخ خطی متعدد باقی مانده است. ''رسائل بدیعالزمان'' چندین بار چاپ شده از جمله در [[بیروت]] بهسال ۱۹۲۱ میلادی و در سال ۱۲۹۸ قمری در [[استانبول]]. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۷: | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=بدیع الزمان همدانی|دانشنامه=[[دایرهالمعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایرهالمعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} | |||
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=شریفی |نام=محمد|ویراستار= محمدرضا جعفری |کتاب=فرهنگ ادبیات فارسی|سال=۱۳۸۷ |ناشر=فرهنگ نشر نو و انتشارات معین|شهر=تهران |شابک=978-964-7443-41-8}} | * {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=شریفی |نام=محمد|ویراستار= محمدرضا جعفری |کتاب=فرهنگ ادبیات فارسی|سال=۱۳۸۷ |ناشر=فرهنگ نشر نو و انتشارات معین|شهر=تهران |شابک=978-964-7443-41-8}} | ||
* {{یادکرد|کتاب=نوادر|نام خانوادگی=اصفهانی|نام=راغب|ناشر=سروش|شهر=تهران|سال=۱۳۷۱}} | * {{یادکرد|کتاب=نوادر|نام خانوادگی=اصفهانی|نام=راغب|ناشر=سروش|شهر=تهران|سال=۱۳۷۱}} | ||
| خط ۴۵: | خط ۵۱: | ||
[[رده:شاعران مرد اهل ایران]] | [[رده:شاعران مرد اهل ایران]] | ||
[[رده:عربهای سده ۱۰ (میلادی)]] | [[رده:عربهای سده ۱۰ (میلادی)]] | ||
[[رده: | [[رده:کشتگان در اثر مسمومیت]] | ||
[[رده:نویسندگان عربی سده ۱۰ (میلادی)]] | [[رده:نویسندگان عربی سده ۱۰ (میلادی)]] | ||
[[رده:نویسندگان عربزبان اهل ایران]] | [[رده:نویسندگان عربزبان اهل ایران]] | ||
[[رده:نویسندگان مرد اهل ایران]] | [[رده:نویسندگان مرد اهل ایران]] | ||
[[رده:شاعران سنی شافعی]] | [[رده:شاعران سنی شافعی]] | ||
[[رده:هجوسرایان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۳:۴۸
احمد بن حسین همدانی شهرتیافته و لقبگرفته به بَدیعُالزَّمان همدانی (۱۳ جمادیالثانی ۳۵۸ در همدان- ۱۱ جمادیالثانی ۳۹۸ در هرات) کاتب عربی برجستهٔ ایرانی در نیمهٔ دوم سدهٔ چهارم قمری بود که بهویژه از برای مقاماتش شناخته میشود و شعر عربی نیز میسُرود.[۱]
نام و نسب
نام او احمد بن حسین همدانی و لقب او بَدیعُالزَّمان همدانی است. نسب او را به صورت «ابوالفضل احمد بن حسین بن یحیی بن سعید بن بشر» گزارش کردهاند.[۲]
زندگی
بدیعالزمان در ۱۳ جمادیالثانی ۳۵۸ در همدان زاده شد[۳] و در همانجا تحصیل کرد. وی ادبیات عرب را نزد ابن فارس رازی آموخت. در سال ۳۸۰ قمری در سن ۲۲ سالگی به ری و به نزد صاحب بن عباد شاگردی کرد.[۴][۵] او ادبیات عرب را نزد احمد بن فارس قزوینی رازی آموخت.[۶] سپس به گرگان و بعد از آن در سال ۳۸۲ به نیشابور رفت و شهرتش بیشتر شد. در آنجا با ابوبکر خوارزمی دیدار کرد و منازعهٔ آنها به مفاخرت کشید و در این وقت شهرتش عالمگیر شد، و چون خوارزمی وفات یافت، یکهتاز میدان شد. در سال ۳۸۳ از نیشابور بیرون رفت و مدتی در شهرهای مختلف خراسان به مدح امیران و بزرگان آن ناحیه پرداخت.[۷]
بدیعالزمان پس از خراسان به غزنه عزیمت کرد و در همه جا مورد لطف پادشاهان و امیران بود. او سرانجام به هرات رفت و با دختر حسین بن محمد خشنامی ازدواج کرد.[۸]
درگذشت
در کیفیت درگذشت وی پژوهشگران و دانشمندان از متقدمان و متأخران اختلاف نظر دارند، برخی بر این باورند که وی را مسموم کردند. این نظریه با توجه به اینکه وی به فحاشی و بیپروایی مشهور بود، و در سراسر عمر خود بسیاری از امیران و فاضلان و قاضیان را هجو میکرد، محتملتر در نظر گرفته شده است. با این وجود برخی منابع گزارش کردهاند که بدیعالزمان، سکته کرد و مردم او را به گمان اینکه مرده است، به دفن کردند، ولی چون شب فرا رسید، صدای او را از گور شنیدند اما هنگامیکه قبر را شکافتند، بدیعالزمان در حالی که ریشش را بر دست گرفته بود، درگذشته بود. تاریخ مرگ وی را سال ۳۹۸ هجری قمری در هرات گزارش کردهاند.[۹]
دین و مذهب
گفتهاند که بدیعالزمان سنی مذهب بود و گرایش ضد شعوبی داشت.[۱۰] با این حال میرزا عبدالله افندی او را شیعه گزارش میکند که در مرثیه حسین بن علی، شعر سروده است. در دایرةالمعارف تشیع نیز آمده است که او سنی بوده اما نسبت به اهلبیت محمد، علاقه نشان میداده است. در مقابل این دیدگاه، خوارزمی وی را به تعصب سنیگری متهم کرده و او را ناصبی میداند. خود او در بیتی چنین سروده است که من در عقاید سنی رافضی هستم.[۱۱]
آثار بدیع
بدیعالزمان تألیفات خود را به زبان عربی مینوشت و مبتکر مقامهنویسی است و در این فن در زبانهای عربی و فارسی و ترکی و عبری مقلدان بسیار داشت که از بهنامترین آنان حریری، صاحب مقامات حریری است. در کتاب مقامات او که آمیزهای از طنزپردازی و بدیههسازی و تمثیلآفرینی است، قهرمان حکایتها که مردی فاضل و جهاندیده و فهمیده است به سبب قدرنشناسی مردم و نادرستی نظام اجتماعی، به کلاشی و اخاذی و حیلهگری روزگار میگذراند.[۱۲] از بدیع الزمان سه اثر باقی مانده است:[۱۳]
- دیوان شعر بدیعالزمان مشتمل بر اشعار عربی و ملمعات که در قاهره به سال ۱۳۲۱ هجری (۱۹۰۳ میلادی) به چاپ رسیده است.
- رسائل بدیعالزمان که شمار آنها ۲۳۳ رساله است و از مجموع آنها نسخ خطی متعدد باقی مانده است. رسائل بدیعالزمان چندین بار چاپ شده از جمله در بیروت بهسال ۱۹۲۱ میلادی و در سال ۱۲۹۸ قمری در استانبول.
- مهمترین اثرش به عربی مقامات است که نخستین بار به همراه شرح آن، در سال ۱۸۸۹ میلادی در بیروت به طبع رسید. شمار آنها ۵۱ مقامه است. از مقامات بدیعالزمان نسخ خطی متعدد در کتابخانههای مختلف دنیا مانند فرانسه، آلمان، ترکیه باقی مانده است و آن چندین بار در نقاط مختلف جهان چاپ شده است، از جمله در سال ۱۸۸۹ در بیروت با شرح شیخ محمد عبده و یکبار هم در ایران به سال ۱۲۹۵ قمری با چاپ سنگی به چاپ رسیده است.
پانویس
ارجاعات
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، جلد ششم، ۲۲۹۸.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، جلد ششم، ۲۲۹۸.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، جلد ششم، ۲۲۹۸.
- ↑ صفا، تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)، ۱۵۵.
- ↑ اختری، «بدیع الزمان همدانی»، دایرهالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «بدیع الزمان همدانی»، دایرهالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ اصفهانی، نوادر، ۴۷۳.
- ↑ اختری، «بدیع الزمان همدانی»، دایرهالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ حریرچی، ماهنامه وحید، ۸۴۳.
- ↑ شریفی، فرهنگ ادبیات فارسی، ۲۷۷.
- ↑ اختری، «بدیع الزمان همدانی»، دایرهالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ شریفی، فرهنگ ادبیات فارسی، ۲۷۷.
- ↑ حریرچی، ماهنامه وحید، ۸۴۷.
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «بدیع الزمان همدانی». دایرهالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- شریفی، محمد (۱۳۸۷). محمدرضا جعفری، ویراستار. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۴۴۳-۴۱-۸.
- اصفهانی، راغب (۱۳۷۱)، نوادر، تهران: سروش
- صفا، ذبیحالله (۱۳۸۱)، تاریخ ادبیات ایران (جلد اول)، تهران: ققنوس
- معین، محمد (۱۳۵۸)، فرهنگ فارسی، جلد ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر
- حریرچی، فیروز (مهر ۱۳۴۵). «بدیع الزمان همدانی». ماهنامه وحید (۳۴).
.jpg)
- اهالی ایران در سده ۱۰ (میلادی)
- اهالی همدان
- پژوهشگران ادبیات اهل ایران
- درگذشتگان ۱۰۰۷ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۰۰۸ (میلادی)
- درگذشتگان ۳۹۸ (قمری)
- درگذشتگان به علت سکته قلبی
- زادگان ۳۵۸ (قمری)
- زادگان ۹۶۹ (میلادی)
- شاعران دوره آل بویه
- شاعران دوره عباسیان
- شاعران مرد اهل ایران
- عربهای سده ۱۰ (میلادی)
- کشتگان در اثر مسمومیت
- نویسندگان عربی سده ۱۰ (میلادی)
- نویسندگان عربزبان اهل ایران
- نویسندگان مرد اهل ایران
- شاعران سنی شافعی
- هجوسرایان