معمر بن مثنی

مَعمَر بن مُثَنّیٰ
متولد	نوامبر ۷۲۸م/ رجب ۱۱۰ق بصره
وفات	۸۲۵م/ ۲۱۰م بصره
حرفه	نویسنده، ادیب و نسب‌شناس
سبک	دورهٔ اول عباسی

ابوعبیده معمر بن مثنی (۱۱۴ ه.ق در فارس/ ۲۱۰ ه.ق در بصره)، یکی از علمای ادبیات عرب است که در بصره می‌زیست و به مذهب خوارج بود. او را از اهالی فارس نیز گزارش کرده‌اند. وی در ادبیات و شعر بسیار شناخته شده است و آثار بسیاری را در همین موضوع نگاشته است. او رد زمینه ادبیات‌پژوهی در موضوع قرآن نیز آثاری دارد. پدر او را یهودی گزارش کرده‌اند.

زندگی

معمر بن مثنی ملقب به ابوعبیده بود. گفته شده که ابوعبیده در فارس به سال ۱۱۴ ه.ق زاده شد. پدر ابوعبیده، یهودی بود و خود او نیز بر مسلک خوارج می‌زیست. او در بصره می‌زیست و در آنجا به عنوان علامه شناخته می‌شد. در منابع تاریخی از دیدار فضل بن ربیع — وزیر هارون‌ الرشید — یاد شده است. بر اساس این گزارش، در جلسه‌ای که معمر بن مثنی در آن حاضر بود، فضل بن ربیع از وی درخواست خواندن اشعاری از عرب می‌کند که از ظرایف ادبیات عرب باشد، او نیز اشعاری را می‌خواند که موجب رضایت فضل را فراهم می‌کند. در این میان، شخص دیگر حاضر در مجلس از وی سوالاتی در خصوص آیه‌ای از قرآن می‌کند و او نیز به نیکویی پاسخ او را می‌دهد و برای او مثال‌هایی از ادبیات عرب می‌زند که موجب تمجید فضل و آن شخص قرار می‌گیرد. او تصمیم گرفت تا پس از این جلسه، کتابی با همین موضوع بنویسد و سرانجام کتاب غریب القرآن و مجاز القرآن نوشته شد. تاریخ درگذشت او را ۲۱۰ ه.ق در بصره گزارش کرده‌اند.

وی در فنون ادب، شعر، تاریخ و درایت شهرت داشت به رکگوئی و بدزبانی مشهور بود. همین مساله سبب شد تا در هنگام مرگش، کمتر کسی به تشیع جنازه او مبادرت کرد.

آثار

حدود دویست کتاب از او نام برده‌اند که مشهورترین آنها، مثالب العرب است. این کتاب در عیوب تازیان است. کتاب دیگر او، غریب القرآن و مجاز القرآن است. کتاب خوارج البحرین و الیمامه از آثار منسوب به اوست. از دیگر آثار او، به موارد زیر اشاره شده است: معانی القرآن، غریب الحدیث، الدیباج، الحیوان، خیر الروایة، الامثال، الشوارد، الاحلام، العلّة، الضیفان، القبائل، اخبار الحجاج، قصة الکعبة و فتوح الاهواز.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوعبید معمر بن مثنی». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.