آیات سجده‌دار مستحب

آیات سجده به آن دسته از آیات قرآن گفته می‌شود که در زمان خواندن آن‌ها، مسلمان به خاطر وجوب یا استحباب سجده، به سجده می‌افتد. از دید علمای شیعه دوازده امامی، مجموعاً ۱۵ آیه به عنوان آیات سجده شناخته می‌شوند. از این تعداد:

- ۴ آیه سجده را واجب می‌دانند. یعنی در این آیات وجوب سجده قطعی است.

- ۱۱ آیه سجده را مستحب می‌دانند. یعنی در این آیات سجده مستحب است، اما واجب نیست.

آیه‌ها

سوره اعراف آیه ۲۰۶

متن آیه: إِنَّ ٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِۦ وَيُسَبِّحُونَهُۥ وَلَهُۥ يَسْجُدُونَۤ

ترجمه آیه: آنها كه (در مقام قرب) نزد پروردگار تو هستند، (هيچ گاه) از عبادتش تكبر نمى‌ورزند، و او را تسبيح مى‌گويند، و برايش سجده مى‌كنند.

سوره رعد آیه ۱۵

متن آیه: وَلِلَّهِۤ يَسْجُدُۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ طَوْعࣰا وَكَرْهࣰا وَظِلَٰلُهُم بِٱلْغُدُوِّ وَٱلْأٓصَالِ

ترجمه آیه: تمام كسانى كه در آسمانها و زمين هستند - از روى اطاعت يا اكراه - و همچنين سايه‌هايشان، هر صبح و عصر براى خدا سجده مى‌كنند.

سوره نحل آیه ۴۹ و ۵۰

متن آیه: وَلِلَّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ دَابَّةٍ وَالْمَلَائِكَةُ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ (۴۹) يَخَافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ(۵۰)

متن ترجمه: و آنچه در آسمانها و آنچه در زمين از جنبندگان و فرشتگان است براى خدا سجده مى كنند و تكبر نمى ‏ورزند. از پروردگارشان كه حاكم بر آنهاست مى‏ ترسند و آنچه را مامورند انجام مى‏ دهند.

سوره اسراء آیه ۱۰۷ و ۱۰۸ و ۱۰۹

متن آیه: قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّدًا (۱۰۷) وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا (۱۰۸) وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعًا (۱۰۹)

متن ترجمه: بگو [چه] به آن ايمان بياوريد يا نياوريد بى‏ گمان كسانى كه پيش از [نزول] آن دانش يافته‏ اند چون [اين كتاب] بر آنان خوانده شود سجده‏ كنان به روى درمى‏ افتند. و مى‏ گويند منزه است پروردگار ما كه وعده پروردگار ما قطعا انجام‏شدنى است. و بر روى زمين مى‏ افتند و مى‏ گريند و بر فروتنى آنها مى‏ افزايد.

سوره مریم آیه ۵۸

متن آیه: أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (۵۸)

متن ترجمه: آنان كسانى از پيامبران بودند كه خداوند بر ايشان نعمت ارزانى داشت از فرزندان آدم بودند و از كسانى كه همراه نوح [بر كشتى] سوار كرديم و از فرزندان ابراهيم و اسرائيل و از كسانى كه [آنان را] هدايت نموديم و برگزيديم [و] هر گاه آيات [خداى] رحمان بر ايشان خوانده مى ‏شد سجده‏ كنان و گريان به خاك مى‏ افتادند.

سوره حج آیه ۱۸

متن آیه: أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذَابُ وَمَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ (۱۸)

متن ترجمه: آيا ندانستى كه خداست كه هر كس در آسمانها و هر كس در زمين است و خورشيد و ماه و [تمام] ستارگان و كوهها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى او سجده مى كنند و بسيارى‏ اند كه عذاب بر آنان واجب شده است و هر كه را خدا خوار كند او را گرامى دارنده‏ اى نيست چرا كه خدا هر چه بخواهد انجام مى‏ دهد.

سوره حج آیه ۷۷

متن آیه: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (۷۷)

متن ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد ركوع و سجود كنيد و پروردگارتان را بپرستيد و كار خوب انجام دهيد باشد كه رستگار شويد.

سوره فرقان آیه ۶۰

متن آیه: وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَنُ أَنَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَزَادَهُمْ نُفُورًا (۶۰)

متن ترجمه: و چون به آنان گفته شود [خداى] رحمان را سجده كنيد مى‏ گويند رحمان چيست آيا براى چيزى كه ما را [بدان] فرمان مى‏ دهى سجده كنيم و بر رميدنشان مى‏ افزايد.

سوره نمل آیه ۲۵

متن آیه: أَلَّا يَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي يُخْرِجُ الْخَبْءَ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُخْفُونَ وَمَا تُعْلِنُونَ (۲۵)

متن ترجمه: [آرى شيطان چنين كرده بود] تا براى خدايى كه نهان را در آسمانها و زمين بيرون مى ‏آورد و آنچه را پنهان مى داريد و آنچه را آشكار مى ‏نماييد مى‏ داند سجده نكنند.

سوره انشقاق آیه ۲۱

متن آیه: وَإِذَا قُرِئَ عَلَيْهِمُ الْقُرْآنُ لَا يَسْجُدُونَ (۲۱)

متن ترجمه: و چون بر آنان قرآن تلاوت مى ‏شود چهره بر خاك نمى‏ سايند.

فهرست آیات سجده دار

فهرست آیات سجده‌دار قرآن

شماره	سوره	شماره آیه	جز	محل نزول	نوع سجده
۱	نجم	۶۲	۲۷	مکه	واجب
۲	علق	۱۹	۳۰	مکه	واجب
۳	سجده	۱۵	۲۱	مکه	واجب
۴	فصلت	۳۷	۲۴	مکه	واجب
۵	اعراف	۲۰۶	۹	مکه	مستحب
۶	رعد	۱۵	۱۴	مدینه	مستحب
۷	نحل	۵۰	۱۴	مکه	مستحب
۸	اسراء	۱۰۹	۱۵	مکه	مستحب
۹	مریم	۵۸	۱۶	مکه	مستحب
۱۰	حج	۱۸ و ۷۷	۲۲	مدینه	مستحب
۱۱	فرقان	۶۰	۱۹	مکه	مستحب
۱۲	نمل	۲۵	۱۹	مکه	مستحب
۱۳	انشقاق	۲۱	۳۰	مکه	مستحب

برخی احکام آیات سجده‌دار

در سجده، چه واجب باشد چه مستحب، طهارت و رو به قبله الزامی نیستند و صرفاً ذکر مناسب کفایت می‌کند؛ ولی خواندن اذکار ویژهٔ روایات مطلوب است.

- هنگام سجده، هفت نقطهٔ بدن با زمین تماس پیدا می‌کند: پیشانی، کف دست‌ها، سر زانوها، سر انگشتان پاها.

- تفاوت‌های جزئی در وضو، نیت و ... ممکن است میان مذاهب وجود داشته باشد، اما اصل عمل و قواعد عمومی این آداب یکسان است.

- بهتر است قبل از تلاوت، با روایات مرتبط آشنا شده و در صورت امکان از متن‌های فقهی معتبر پیروی شود.