شهید ثانی

زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی شهید ثانی
مسجد شهید ثانی
نام در زمان تولد	روستای جبع لبنان
متولد	۱۳ شوال سال ۹۱۱ هجری قمری
وفات	استانبول
علت فوت	در دریا اورا انداختند
آرامگاه	لبنان
پیشینه علمی
شاخه(ها)	اددبیات عرب و فقه

شیخ زین‌الدین علی عاملی، معروف به شهید ثانی (۹۱۱–۹۶۵ ق)، فقیه، اصولی، محدث و ادیب نامدار شیعه در قرن دهم قمری و از شاگردان محقق کرکی است. او در سیزدهم شوال ۹۱۱ قمری در روستای جُبَع در منطقه جبل عامل لبنان به دنیا آمد و به «ابن‌حاجه نحاریری» نیز معروف بود. او تحصیلات مقدماتی خود را نزد پدرش نورالدین علی بن احمد آغاز کرد و سپس به قریه میس رفت. او در آنجا نزد شیخ علی بن عبدالعالی میسی، کتاب‌های «شرائع الاسلام» و «ارشاد الاذهان» را مطالعه کرد و همچنین از محقق کرکی نیز کسب علم کرد.

زندگی

به منظور ادامه تحصیلات، شهید ثانی سفرهای علمی متعددی انجام داد. او به کرک نوح رفت و نزد سید جعفر کرکی به تحصیل نحو و اصول فقه پرداخت. پس از بازگشت به جبع، به دمشق سفر کرد و نزد شیخ محمد بن مکی و شیخ احمد جابر به مطالعه طب، حکمت، و علم قرائت پرداخت. در سال ۹۳۸ ه‍.ق به جبع بازگشت و دوباره به دمشق و سپس به مصر سفر کرد. او در مصر نزد شانزده استاد برجسته، در علوم مختلف از جمله عربی، اصول فقه، و تفسیر، به تحصیل ادامه داد. در سال ۹۴۸ ه‍.ق به بیت‌المقدس' سفر کرد و از شیخ شمس الدین مقدسی اجازه روایت دریافت کرد. سپس به موطن خود بازگشت و مشغول تدریس و تحقیق شد. شهید ثانی در سال ۹۴۹ ه‍.ق به قسطنطنیه سفر کرد و در آنجا به نگارش رساله‌ای دربارهٔ ده علم مشغول شد. او در این سفر با قاضی عسکر محمد بن محمد بن قاضی زاده دیدار کرد و به تدریس در مدرسه نوریه در بعلبک منصوب شد. مدت توقف او در قسطنطنیه چهار ماه بود و در این مدت از محضر سید عبدالرحیم عباسی نیز بهره‌مند شد

اساتید و شاگردان

استادان

شهید ثانی در سفرهای خود از اساتید برجسته‌ای در تمام مذاهب اسلامی بهره‌مند شد، از جمله:

• پدرش احمد عاملی جبعی
• علی بن عبدالعالی میسی
• محمد بن مکی حکیم
• سید حسن بن جعفر کرکی
• احمد بن جابر
• شمس الدین طولون دمشقی

شاگردان

بسیاری از علمای مشهور زمانه او، از شاگردان او بودند، از جمله:

• حسین بن عبدالصمد عاملی
• علی بن زهره جبعی
• سید علی بن حسین عاملی

اساتید	شاگردان	کتب
احمد عاملی جبعی علی بن عبد العالی میسی محمد بن مکی حکیم	علی بن زهره جبعی حسین بن عبد الصمد عاملی علی بن حسین عاملی	مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام المقاصد العلیه فی شرح الافیه نتایج الافکار فی حکم المقیمین فی الااسفار مناسک الحج الکبیر و الصغیر

آثار

شهید ثانی آثار متعددی در زمینه‌های مختلف علمی تألیف کرد که تعداد آنها به حدود هفتاد اثر می‌رسد. برخی از آثار او عبارتند از:

کتب و رسالات فقهی

• روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان
• مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام
• المقاصد العلیه فی شرح الالفیه
• نتایج الافکار فی حکم المقیمین فی الاسفار
• مناسک الحج الکبیر و الصغیر

کتب درایة الحدیث

• البدایه فی علم الدرایه
• شرح البدایه فی علم الدرایه

کتب اصول فقه

• تمهید القواعد الاصولیه لتفریع الاحکام الشرعیه

ویژگی‌های اخلاقی:

به گفته منابع شیعی، شهید ثانی با وجود مقام علمی و فقهی برجسته‌اش، در تأمین معاش خانواده‌اش تلاش می‌کرد. او به خاطر سعه صدر، حسن سلیقه و اخلاق نیکو به شدت مورد احترام بود. خوانساری دربارهٔ او می‌گوید که او از نظر شخصیت و کمال علمی، در رده‌ای بالاتر از دیگر دانشمندان قرار دارد و به اخلاق الهی نزدیک است. او به میزبانی از مهمانان با ایثار و فداکاری می‌پرداخت.

درگذشت

شهید ثانی به دلیل قضاوتی که در مورد یک دعوی انجام داد، مورد خشم یکی از طرفین قرار گرفت. آن شخص به قاضی صیدا شکایت کرد که شهید ثانی رافضی و شیعه است. قاضی نیز این موضوع را به سلطان سلیم اطلاع داد. پس از آن، مأموری برای دستگیری او فرستاده شد، اما شهید ثانی به دلیل شرایط خطرناک و جو ناپسند آن زمان، به عزلت گزینی روی آورد و بیشتر اوقات را در تنهایی سپری می‌کرد. او در انگورستان خود مشغول تألیف کتاب بود که مأمور موفق به دستگیری‌اش نشد. به خاطر ترس از دستگیری، او تصمیم به سفر حج گرفت و با روپوشی به مکه رفت. قاضی صیدا نامه‌ای به سلطان روم نوشت و در آن به معرفی شهید ثانی و خطرات عقاید او پرداخت. پس از اینکه شهید ثانی به سفر حج رفت، مأمور رستم پاشا او را در مسیر دستگیر کرد. شهید ثانی به مأمور گفت که مایل است مناسک حج را به پایان برساند و فرار نخواهد کرد. رستم پاشا با این درخواست موافقت کرد و پس از پایان مناسک، او را به روم (عثمانی) برد. در مسیر، مأمور با فردی مواجه شد که به او هشدار داد که ممکن است شهید ثانی در حضور سلطان شکایت کند و دوستانش به حمایت از او بپردازند؛ بنابراین، پیشنهاد کرد که او را در همان‌جا بکشد. مأمور، تحت تأثیر این سخن، شهید ثانی را کشت و سر او را نزد سلطان برد. سلطان از این عمل خشمگین شد و مأمور را به خاطر عدم پیروی از دستوراتش توبیخ کرد. در نهایت، مأمور به جرم این عمل، قصاص شد. پیکر شهید ثانی سه روز بر زمین ماند و کسی او را دفن نکرد تا اینکه در نهایت جسد او را به دریا افکندند. تاریخ شهادت او را ۹۶۵ یا ۹۶۶ قمری ثبت کرده‌اند.

پانویس

منابع

• فقهای نامدار شیعه، عقیقی بخشایشی، صفحه ۱۹۱
• پایگاه اسلام کؤِست