ابن ابی‌الحدید
| دانشمند مسلمان ابن ابی الحدید | |
|---|---|
| عنوان | نورالدین |
| درگذشته | ۱۲۵۸ م/۶۵۶ ه.ق |
| قومیت | پارسیان |
| منطقه | بغداد |
| فقه | شافعی |
| علاقه اصلی | تاریخ، حدیث |
| اثر معروف | شرح نهج‌البلاغه |
ابن ابی‌الحدید با نام کامل عزّالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبةالله مدائنی (۵۸۶–۶۵۶ هـ.ق.)، دانشمند، شاعر، ادیب شافعی و معتزلی، در مدائن به دنیا آمد.[۱]
زندگی
عزالدین ابوحامد عبدالحمید بن هبۀالله بن محمد بن محمد بن حسین بن ابی الحدید مداینی، دانشمند، شاعر، ادیب، فقیه شافعی و اصولی معتزلی بود. وی در اول ذیحجه ۵۸۶ هجری قمری (۳۰ دسامبر ۱۱۹۰ میلادی) در مداین متولد شد و در همان‌جا پرورش یافت. پدرش قاضی مداین بود و ابن ابی الحدید در کودکی به بغداد رفت و در نزد علما و بزرگان بغداد که بیشتر آنها شافعی مذهب بودند، به تحصیل علوم دینی و ادبی پرداخت.[۲]
وی از بزرگان شافعی و معتزلی چون ابوالبقاء عکبری و ابوالخیر مصدق بن شبیب واسطی علوم مختلف آموخت و در محافل علمی و ادبی حضور یافت. در بغداد، وی به یکی از کاتبان دیوان دارالخلافه مستعصم بالله، آخرین خلیفه عباسی، تبدیل شد و در همین دوره، قصاید السبع و شرح نهج‌البلاغه را به نام وی نوشت. در سال ۶۴۲ هجری قمری (۱۲۴۴ میلادی) در نخستین یورش‌های مغول به بغداد، ابن ابی‌الحدید پیروزی سپاه عباسی را نتیجه تدبیر ابن‌علقمی دانست و در این خصوص قصایدی سرود که برخی از ابیات آن در شرح نهج‌البلاغه ثبت شده است.[۳]
ابن ابی‌الحدید در شعر طبعی رسا داشت و بیشتر به سرودن مناجات و اشعار عرفانی مشهور بود. در زمینه تاریخ صدر اسلام، اطلاعات گسترده‌ای داشت و علامه حلی (د ۷۲۶ ق / ۱۳۲۶ م) نیز از پدر خود، که او از ابن ابی‌الحدید روایت کرده بود، بهره برده است.[۴]
در اصول معتزلی و فروع شافعی متخصص بود و مشربی میان تسنن و تشیع اختیار کرده بود. در شرح نهج‌البلاغه خود، بر موافقت با مکتب معتزله بغداد تأکید داشت و به عقیده وی، افضلیت علی بن ابیطالب بر خلفای سه‌گانه ضروری نیست، بلکه به عنوان شخصی که در فضایل و خصال حمیده بر دیگران برتری دارد، شناخته می‌شود. ابن ابی‌الحدید در آثار خود به تبیین مسائل عقیدتی پرداخته و تألیفات زیادی در زمینه‌های کلامی، فقهی و تاریخی از خود به جای گذاشته است.[۵]
آثار
از آنجا که به ادبیات علاقه‌مند بود، به تشویق ابن‌العلقمی، وزیر دانشمند و شیعی آخرین خلیفهٔ عباسی او را برانگیخت تا به شرح نهج البلاغه بپردازد. این اثر او مجموعه بزرگی است از ادب، تاریخ و عقایده که علاوه بر شرح سخنان علی بن ابیطالب، بسیاری از مباحث کلامی، مناظرات و حوادث تاریخی و وقایع قرن اول اسلام را در خود جای داده است.[۱] از او کتابی با عنوان الفلک الدائر علی المثل السائر گزارش شده است. دیگر آثار او الاعتبار و کتاب دیگری با عنوان القصاید السبع العلویات است. برای او یک دیوان شعر نیز گزارش شده است.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ کریمی و اشرفی امین ۱۳۹۷، ص. ۷۸.
- ↑ اختری، «ابن ابی‌الحدید»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «ابن ابی‌الحدید»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «ابن ابی‌الحدید»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «ابن ابی‌الحدید»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ مجموعة من العلماء و الباحثین، الموسوعة العربیة المیسرة، ۱۵.
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن ابی‌الحدید». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- کریمی، محمود؛ اشرفی امین، یونس (۱۳۹۷). «تحلیل شخصیت تاریخی معاویه از دیدگاه ابن ابی الحدید». پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی (۱).
- مجموعة من العلماء و الباحثین (۱۴۳۱). الموسوعة العربیة المیسرة (به العربية). به کوشش حسین محمد نصار. بیروت: المکتبة العصریة.
.jpg)
