اهل کتاب

اهل کتاب در فقه اسلامی به یهود، نصاری و مجوس گفته می‌شود که در ابتدا دینی آسمانی و کتابی داشتند، اما به عقیده مسلمانان این دین‌ها منسوخ و کتاب‌هایشان تحریف شده‌اند. قرآن بارها به اهل کتاب اشاره کرده و به بحث و محاجه با آنان به بهترین روش توصیه می‌کند. در فقه اسلامی، اهل کتاب طاهر شمرده می‌شوند و برخی احکام خاص، مانند پذیرفتن شهادت آنها یا ازدواج با زنان اهل کتاب، برایشان مطرح است. همچنین، برخی موارد مانند زنا با زن مسلمان توسط اهل کتاب مستوجب مجازات اعدام است.

در فقه اسلامی

در اصطلاح فقه اسلامی، اهل کتاب به یهود، نصاری و مجوس اطلاق می‌شود. این گروه‌ها در اصل دینی اصیل و کتابی آسمانی داشته‌اند، اما دینشان منسوخ و کتابشان دستخوش تحریف و تغییر شده است. قرآن بارها از اهل کتاب یاد کرده و توجه ویژه‌ای به آنها به‌واسطه انتسابشان به پیامبران و کتب آسمانی پیشین نشان داده است. برای مثال، در آیه ۴۶ سوره عنکبوت آمده است که با اهل کتاب جز به بهترین روش به بحث و محاجه دینی پرداخته نشود. همچنین در آیه ۱۰۰ سوره بقره به خلف وعده گروهی از اهل کتاب که قرآن را انکار کرده و از آن سرپیچی کردند اشاره دارد. در آیه ۱۰۹ سوره بقره نیز به حسد و رشک بسیاری از اهل کتاب اشاره شده است که پس از آشکار شدن حق، قصد دارند مسلمانان را از ایمان بازگردانند.

در آیه ۶۴ سوره آل‌عمران نیز از دعوت اهل کتاب به یک کلمه مشترک سخن گفته شده است که عبارت است از نپرستیدن غیر از خدا. در حدیثی از شهر بن حوشب، حجاج بن یوسف به تفسیر آیه‌ای از قرآن که دربارهٔ ایمان اهل کتاب پیش از مرگ است، اشاره می‌کند. در این حدیث، توضیح داده می‌شود که مراد از این ایمان، ایمان به پیامبر اسلام در زمان بازگشت عیسی پیش از قیامت است.

در فقه اسلامی، اهل کتاب دارای احکام ویژه‌ای هستند که در مقایسه با دیگر غیرمسلمانان متفاوت است. این احکام عبارتند از:

• اهل کتاب از نظر فقهای عامه و بیشتر فقهای شیعه طاهر شمرده می‌شوند.
• قاضی مسلمان می‌تواند از اهل کتاب سوگند به کتاب مقدس آنها بپذیرد.
• در صورتی که مسلمان در مسافرت فوت کند و دو گواه از اهل کتاب برای وصیت او باشند، شهادت آنها در دادگاه اسلامی معتبر است.
• زنا با زن مسلمان توسط اهل کتاب، حتی اگر زن محصن نباشد، موجب حکم اعدام می‌شود.
• ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب به ازدواج موقت (و در برخی اقوال به ازدواج دائم) جایز است.
• مسلمان از اهل کتاب ارث می‌برد، اما اهل کتاب از مسلمان ارث نمی‌برد.
• حیوانی که به دست اهل کتاب ذبح شود، مذکّی نیست.
• در حکومت اسلامی، اهل کتاب بین دو گزینه مخیر می‌شوند: باقی ماندن بر مذهب خود با پرداخت جزیه یا پذیرش دین اسلام. در حالی که برای دیگر غیرمسلمانان گزینه تسلیم به مرگ نیز مطرح است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اهل کتاب». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.