ذوالقرنین، لقب شخصیتی در قرآن است که بر سر هویت، دوره تاریخی و جزئیات سرگذشتش اختلافات اساسی و بحث‌های وسیعی در منابع اسلامی وجود دارد. در دوره اخیر برخی او را کورش هخامنشی دانسته‌اند. همچنین در برخی منابع هویت یأجوج و مأجوج و تعیین محل جغرافیایی سدی که ذوالقرنین ساخت را در رابطه با ذوالقرنین مورد بحث قرار داده‌اند.[۱]
اسکندر
از آنجا که از قدیم باور عمومی بر این بوده است که ذوالقرنین، اسکندر مقدونی است، مطالب مربوط به ذوالقرنین در منابع اسلامی صرفاً به سرگذشت اسکندر و افسانه‌ها و اسطوره‌های حول او و… محدود شده است.[۱] بر اساس برخی گزارش‌ها، اسکندر در ۳۵۶ قبل از میلاد به دنیا آمد و در سال ۳۲۳ قبل از میلاد درگذشت. او ۲۰ ساله بود که در مقدونیه به حکومت رسید. او در مصر شهر اسکندریه را بنا نهاد. او توانست سرزمین‌های عراق و ایران را نیز تصرف کند. نظریه اسکندر بودن ذوالقرنین، با مخالفت‌هایی همراه بوده است.[۲]
یادداشت: ترتیب نامها بر اساس حروف الفباست. آنچه در پرانتز جلوی هر نام آمده است، اکثراً نامها یا صفات دیگری است که در قرآن برای آن نام ذکر شده است؛ یا نسبت آن شخص.
