سید قطب
سید قطب؛ اندیشمند و مفسر مسلمان معاصر با نام کامل سید قطب ابراهیم حسین شاذلی (۱۹۰۶–۱۹۶۶ م) یکی از متفکران برجسته جریان اسلامگرایی در قرن بیستم بود. او در مصر به دنیا آمد و تحصیلات خود را در «دارالعلوم قاهره» به پایان رساند. ابتدا فعالیتش در زمینهٔ ادبیات و نقد ادبی بود و در سالهای نخست، به عنوان نویسنده و منتقد فرهنگی شناخته میشد. اما پس از سفر به ایالات متحده و مشاهده ارزشهای غربی، رویکرد فکریاش تغییر یافت و به مطالعهٔ عمیق در حوزهٔ دین و تفسیر قرآن روی آورد.
آقثار
مهمترین اثر او، تفسیر «فی ظلال القرآن» است که در آن تفسیری اجتماعی، تربیتی و سیاسی از قرآن ارائه میکند. سید قطب در این تفسیر، بر ضرورت بازگشت جامعهٔ مسلمان به حاکمیت الهی (حاکمیت الله) و نفی جاهلیت جدید تأکید میکند. در اندیشهٔ او، جامعهٔ اسلامی واقعی تنها در صورتی شکل میگیرد که قانون و نظام آن بر اساس شریعت الهی باشد. او در اواخر عمر به جنبش اخوانالمسلمین پیوست و بهعنوان یکی از نظریهپردازان این جریان شناخته شد. حکومت جمال عبدالناصر در مصر، آثار و عقایدش را تهدیدی سیاسی تلقی کرد؛ بههمیندلیل سید قطب در سال ۱۹۶۶ به اتهام توطئه و براندازی اعدام شد. اندیشههای سید قطب تأثیر عمیقی بر جنبشهای اسلامگرای معاصر گذاشت. برخی پژوهشگران، او را الهامبخش «اسلام سیاسی» در سده اخیر میدانند. با این حال، تفسیرهای سختگیرانه از آثارش نیز مورد انتقاد قرار گرفته است، چراکه برخی گروههای تندرو بخشهایی از نوشتههای او را به شکلی افراطی تفسیر کردهاند.
منابع
- سید قطب، *فی ظلال القرآن*، دارالشروق، قاهره.
- جان اسپوزیتو، *جنبشهای اسلامی معاصر*، ترجمه احمد آرام.
- دانشنامه بریتانیکا (Britannica.com, “Sayyid Qutb”).
- حمید عنایت، *اندیشه سیاسی در اسلام معاصر*، تهران امیر کبیر