ملامحسن فیض کاشانی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
|below = [[فهرست تفاسیر قرآن]] | |below = [[فهرست تفاسیر قرآن]] | ||
}}<noinclude> | |||
{{Navbox | |||
|bodyclass=hlist | |||
| name = فلسفه اسلامی | |||
| title = [[فلسفه اسلامی]] | |||
| state = autocollapse | |||
| group1 = مکاتب | |||
| list1 = | |||
* [[فلسفه اولیه اسلامی|فلسفهٔ اولیه]] | |||
* [[فلسفه مشاء]] | |||
* [[مکتب تهافت]] | |||
* [[فلسفه اشراق]] | |||
* [[حکمت متعالیه]] | |||
* [[مکتب تفکیک]] | |||
| group2 = [[فیلسوفان]] | |||
| list2 = | |||
{{Navbox subgroup | |||
|bodyclass=hlist | |||
|group4 = سده ۹ میلادی | |||
|list4 = [[ابویوسف کندی]]{{•}} [[ابن ربن طبری]]{{•}} [[ابوالعباس ایرانشهری]] | |||
|group5 =سده ۱۰ میلادی | |||
|list5 = [[زکریای رازی]]{{•}} [[فارابی]]{{•}} [[ابوالحسن محمد عامری|ابوالحسن عامری]]{{•}} [[اخوانالصفا]]{{•}} [[ابو حاتم احمد بن حمدان رازی|ابو حاتم رازی]]{{•}} [[ابوسلیمان سجستانی]]{{•}} [[ابویعقوب سجستانی]]{{•}} [[ابنمسره]]{{•}} [[ابوالحسن اشعری]] | |||
|group6 = سده ۱۱ میلادی | |||
|list6= [[ابوحامد محمد غزالی]]{{•}} [[ابنمسکویه]]{{•}} [[ابنسینا]]{{•}} [[ابنحزم]]{{•}} [[ابن ابیصادق]]{{•}} [[بهمنیار]]{{•}} [[مؤید فیالدین شیرازی]]{{•}} [[ناصرخسرو]]{{•}} [[ابوالفرج علی بن حسین بن هندو]] | |||
|group7 = سده ۱۲ میلادی | |||
|list7= [[عینالقضات همدانی]]{{•}} [[ابنطفیل]]{{•}} [[ابنرشد]]{{•}} [[خیام]]{{•}} [[شهابالدین سهروردی]]{{•}} [[افضلالدین کاشانی]]{{•}} [[ابوالبرکات بغدادی]]{{•}} [[ابنباجه]]{{•}} [[ابواسحاق بطروجی]]{{•}} [[فخر رازی]]{{•}} [[ابنفاتک]]{{•}} [[سیفالدین آمدی]] | |||
|group8 = سده ۱۳ میلادی | |||
|list8= [[مفضل بن عمر ابهری]]{{•}} [[ابنسبعین]]{{•}} [[رشیدالدین فضلالله]]{{•}} [[ابنعربی]]{{•}} [[خواجه نصیر طوسی]]{{•}} [[شمسالدین شهرزوری]]{{•}} [[ابنکمونه]]{{•}} [[قطبالدین شیرازی]]{{•}} [[صدرالدین قونوی]] | |||
|group9 = سده ۱۴ میلادی | |||
|list9 = [[قطبالدین رازی]]{{•}} [[محمد بن ابراهیم آبلی]]{{•}} [[ابنخلدون]]{{•}} [[حیدر آملی]] | |||
|group10 = سده ۱۵ میلادی | |||
|list10 = [[جلالالدین دوانی]]{{•}} [[صدرالدین دشتکی]] | |||
|group11 = سده ۱۶ میلادی | |||
|list11 = [[ابن ترکه اصفهانی]]{{•}} [[شیخ بهایی]]{{•}} [[شمسالدین محمد خفری]]{{•}} [[غیاثالدین منصور دشتکی]]{{•}} [[حسن حانینی]] | |||
|group12 = سده ۱۷ میلادی | |||
|list12 = [[میرداماد]]{{•}} [[میرفندرسکی]]{{•}} [[ملاصدرا]]{{•}} [[محسن فیض کاشانی]]{{•}} [[فیاض لاهیجی]]{{•}} [[رجبعلی تبریزی]]{{•}} [[قاضی سعید قمی]] | |||
|group13 = سده ۱۸ میلادی | |||
|list13 = [[شاه ولیالله دهلوی]]{{•}} [[محمداسماعیل خواجویی]]{{•}} [[قطبالدین محمد نیریزی]]{{•}} [[آقامحمد بیدآبادی]]{{•}} [[ملا محراب گیلانی]] | |||
|group14 = سده ۱۹ میلادی | |||
|list14 = [[هادی سبزواری]]{{•}} [[ملا عبدالجواد تونی]]{{•}} [[مهدی نراقی]]{{•}} [[ملا علی نوری]]{{•}} [[شیخ احمد احسائی]]{{•}} [[کاظم رشتی]]{{•}} [[محمد کریم کرمانی]]{{•}} [[ملا عبدالله زنوزی]]{{•}} [[آقاعلی زنوزی]]{{•}} [[میرزا ابوالحسن جلوه]]{{•}} [[آقا محمدرضا قمشهای]]{{•}} [[محمدحسین غروی اصفهانی]]{{•}} [[حسین بادکوبهای]]{{•}} [[حکیم هیدجی]] | |||
|group15 = سده ۲۰ تا ۲۱ | |||
|list15 = [[روحالله خمینی]]{{•}} [[محمدتقی آملی]]{{•}} [[میرزا مهدی آشتیانی]]{{•}} [[محمدعلی شاهآبادی]]{{•}} [[علامه طباطبایی|محمدحسین طباطبایی]]{{•}} [[محمدحسین حسینی طهرانی]]{{•}} [[حسینعلی منتظری]]{{•}} [[اقبال لاهوری]]{{•}} [[محمدعلی موحد]]{{•}} [[محمدباقر صدر]]{{•}} [[مهدی حائری یزدی]]{{•}} [[حسین نصر]]{{•}} [[عبدالله جوادی آملی]]{{•}} [[عبدالکریم سروش]]{{•}} [[غلامحسین ابراهیمی دینانی]]{{•}} [[میان محمد شریف]]{{•}} [[محمد نقیب العطاس]]{{•}} [[طه عبدالرحمن]]{{•}} [[حسن حسنزاده آملی]]{{•}} [[عبدلله امینی آبادانی]]{{•}} [[مرتضی مطهری]]{{•}} [[محمدتقی جعفری]]{{•}} [[احمد فردید]]{{•}} [[رضا داوری اردکانی]]{{•}} [[عبدالله انوار]]{{•}} [[جلالالدین آشتیانی]]{{•}} [[غلامرضا اعوانی]]{{•}} [[شرفالدین خراسانی]]{{•}} [[حمید وحید دستجردی]]{{•}} [[داریوش شایگان]]{{•}} [[پرویز ضیاء شهابی]]{{•}} [[فتحالله مجتبایی]]{{•}} [[جلالالدین مجتبوی]]{{•}} [[محمدتقی مصباح یزدی]]{{•}} [[غلامرضا فیاضی]]{{•}} [[محمد ارکون]]{{•}} [[نصر حامد ابوزید]]{{•}} [[محمد عابد جابری]]{{•}} [[رنه گنون|عبدالواحد یحیی (رنه گنون)]]{{•}} [[فریتهیوف شوئون|عیسی نورالدین احمد (فریتهیوف شوئون)]]{{•}} [[مارتین لینگز|ابوبکر سراجالدین (مارتین لینگز)]] | |||
}} | |||
| group3 = پژوهشگران | |||
| list3 =[[حسین نصر]]{{•}} [[غلامحسین ابراهیمی دینانی]]{{•}} [[حسینعلی منتظری]]{{•}} [[مرتضی مطهری]]{{•}} [[محمدتقی جعفری]]{{•}} [[احمد فردید]]{{•}} [[رضا داوری اردکانی]]{{•}} [[جلالالدین آشتیانی]]{{•}} [[غلامرضا اعوانی]]{{•}} [[محمد مددپور]]{{•}} [[عباس معارف]]{{•}} [[عبدالجواد فلاطوری]]{{•}} [[نصرالله پورجوادی]]{{•}} [[شرفالدین خراسانی]]{{•}} [[داریوش شایگان]]{{•}} [[پرویز ضیاء شهابی]]{{•}} [[فتحالله مجتبایی]]{{•}} [[جلالالدین مجتبوی]]{{•}} [[شهرام پازوکی]]{{•}} [[انشاء الله رحمتی]]{{•}} [[منوچهر صدوقی سها]]{{•}} [[یحیی یثربی]]{{•}} [[فتحالله مجتبایی]]{{•}} [[قاسم پورحسن]]{{•}} عبدالرسول عبودیت{{•}} [[جواد طباطبایی]]{{•}} [[مهدی امین رضوی]]{{•}} [[مهدی فدایی مهربانی]]{{•}} [[منوچهر صانعی دره بیدی]]{{•}} [[نصرالله حکمت]]{{•}} [[غلامعلی حداد عادل]]{{•}} [[مصطفی ملکیان]]{{•}} [[محمدحسن لطفی تبریزی]] | |||
{{سخ}}'''[[مکتب سنتگرایی|پژوهشگران غربی]]''': [[هانری کربن]]{{•}} [[ویلیام چیتیک]]{{•}} [[تیتوس بورکهارت]]{{•}} [[دیمیتری گوتاس]] | |||
| group4 = مفاهیم | |||
| list4 = [[وجود]]{{•}} [[ماهیت]]{{•}} [[وجود و ماهیت]]{{•}} [[مقوله وجود]]{{•}} [[واجبالوجود]]{{•}} [[تشکیک وجود]]{{•}} [[جوهر (فلسفه)|جوهر]]{{•}} [[عرض (فلسفه)|عرض]]{{•}} [[عقل]]{{•}} [[نفس (فلسفه)|نفس]]{{•}} [[عقل فعال]]{{•}} [[عقول دهگانه]]{{•}} [[عقل اول]]{{•}} [[اتحاد عاقل و معقول]]{{•}} [[معقول بالذات]]{{•}} [[معقول بالعرض]]{{•}} [[انی و لمی]]{{•}} [[حرکت جوهری]]{{•}} [[حسن و قبح افعال]]{{•}} [[قوه خیال]]{{•}} [[نظریه مثل]]{{•}} [[قوه حاسه]]{{•}} [[تجرد]]{{•}} [[لاهوت]]{{•}} [[اینهمانی]]{{•}} [[علیت]]{{•}} [[اعتباریات]]{{•}} [[احتیاج ممکن به علت]]{{•}} [[اصالة الوجود]]{{•}} [[اصالة الماهیه]] | |||
| group5 = وابسته | |||
| list5 = [[علوم اسلامی]]: [[منطق]]{{•}} ([[علم کلام|کلام]]{{•}} [[عرفان اسلامی|عرفان]]{{•}} [[اخلاق اسلامی|اخلاق]]{{•}} [[فقه]]{{•}} [[ستارهشناسی در دوران اسلامی|نجوم]]){{•}} [[حکمت سینوی]]{{•}} [[مابعدالطبیعه]]{{•}} [[الهیات]]{{•}} [[تصوف]]{{•}} [[وحدت وجود]] | |||
|below='''[[فهرست فیلسوفان مسلمان]]''' | |||
}}<noinclude> | }}<noinclude> | ||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۲۶
ملا محمدمحسن فیض کاشانی (۱۰۹۱-۱۰۰۷ ق)، فقیه، محدث، مفسر نامی شیعه در قرن یازدهم هجری است. فیض از محضر عالمان بزرگ عصر خویش نظیر محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی و ملاصدرا بهرهمند بود و خود دانشمندان برجستهای همچون علامه مجلسی و سید نعمت الله جزایری را پرورش داد. «تفسیر صافی» و «الوافی» از آثار ماندگار او به شمار میآیند.
ملا محسن فیض کاشانی | |
|---|---|
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۰۰۷ قمری کاشان |
| محل دفن | کاشان |
| ملیت | ایرانی |
محمد بن مرتضی معروف به ملا محسن فیض کاشانی (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان) (۹۷۷–۱۰۵۸ هجری شمسی) فقیه، محدث، حکیم، شاعر و عارف شیعه مذهب و در دوره صفوی می زیست وی در اواخر عمر خود توبه نامه و رسالاتی را به رشته تحریر در آورد.. نام او محمد محسن، مشهور به ملا محسن، و تخلص ایشان فیض بودهاست و در سلوک و عرفان از مشایخ دراویش بوده.از جمله رسالات او در زمینه اخباری و اصولی، سفینة النجاة است.
شیخ ملا محسن فیض کاشانی، داماد اول ملاصدرای شیرازی بودهاست. فیض کاشانی در فقه و اصول و فلسفه و کلام و علم یقین و تفسیر قرآن و شعر و ادب آثاری ارزشمندی از خود به یادگار گذاردهاست.
زندگی
شیخ ملا محسن فیض کاشانی در شهر کاشان زاده شد. جدش شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش محمد معروف به نورالدین و عبدالغفور و فرزندان آنها محمد هادی بن نورالدین و محمد مؤمن عبدالغفور و فرزند خود فیض، محمد ملقب به علمالهدی همگی تحصیل و فعالیت در علوم دینی و تصوف و عرفان داشتهاند.
فیض در قم زندگی میکرد اما وقتی که شنید سید ماجد بحرانی وارد شیراز شده به قصد شاگردی او به آنجا رفت و در آن شهر با دختر ملاصدرای شیرازی ازدواج نموده و لقب فیض را نیز از او گرفت.
وفات فیض به سال ۱۰۹۰ هجری قمری اتفاق افتاده و مدفن او در کاشان در مقبرهای به نام کرامت یا کرامات واقع است.
استادان
- محمدتقی مجلسی
- شیخ بهایی
- ابوعلی جمالالدین بحرانی
- ملاصدرا
شاگردان
ملا محسن فیض شاگردان فراوانی داشت. آنان علاوه بر استفادههای علمی و معنوی، از او به کسب اجازههای اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:
- ملا محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۱ ق) مؤلف بحارالانوار.
- سید نعمت الله جزایری (متوفی ۱۱۱۲ ق).
- قاضی سعید قمی (متوفای ۱۱۰۳ ق).
- محمد مشهور به عَلَم الهدی (۱۰۲۹ ـ ۱۱۱۵ ق): فرزند فیض که از دوران کودکی تا پایان عمر نزد پدر حضور داشته و در تألیف و تصنیف کتاب و رسالهها با او همکاری میکرده است. علم الهدی از پدر چندین اجازه مختصر و طولانی دریافت نموده و خود او دارای آثار علمی مانند «معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه» میباشد.
- احمد مشهور به معین الدین (۱۰۵۶ ـ ۱۱۰۷ ق): فرزند دیگر فیض که او نیز در فقه و حدیث متبحر و دارای تألیفانی بوده است.
- محمد مؤمن فرزند عبدالغفور (برادر فیض): از فقیهان و مدرسان عصر خود که در یکی از شهرهای مازندران به تعلیم و تدریس طلاب و محصلان علوم دینی اشتغال داشته است.
- شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض و دو فرزند او به نام های محمد هادی و نورالدین محمد که هر سه از فاضلان عصر خود و دارای کتاب و رسالههای متعدد بودهاند.
- ضیاء الدین محمد: او فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (متوفی ۱۰۴۷ ق) است که عالمی حکیم و عارفی دانشمند و شاعر بوده است.
- ملا شاه فضل الله و ملا علامی: خواهرزادگان فیض و فرزندان ملامحمد شریف. این دو در علوم عقلی و نقلی صاحب نظر بودند و شاه فضل الله حدود چهل تألیف در موضوعات فقه، تفسیر و کلام داشته است.
آثار
فیض کاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تألیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تألیف کرد. فیض در فهرستهای متعددی که خود نگاشته تعداد تألیفات و تصنیفات را تا هشتاد جلد ذکر کرده و فرزندش علم الهدی تعداد آثار او را یکصد و سی جلد نام برده است. اما برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد کتاب ها و رسالههای فیض قریب به یکصد و چهل مجلد بالغ میگردد که اکثر آن ها به زیور طبع آراسته شده است. در این جا به چند تألیف مهم فیض که در علوم مختلف نگاشته شده اشاره میکنیم:
- تفسیر صافی: از کتب معتبر در تفسیر قرآن است. فیض این تفسیر را در سال ۱۰۷۵ ق با مطالعه اکثر تفاسیر قرآن (از سنی و شیعه) نوشته و در ضمن بیان آیات، روایات معتبر و مستند شیعه را گردآورده است.
- تفسیر اصفی: این تفسیر تلخیص صافی است که در سال ۱۰۷۷ ق. نوشته شده است.
- تفسیر مصفی: برگزیده مطالب تفسیری «تفسیر اصفی» میباشد.
- الوافی: محدث کاشانی برای نوشتن کتاب وافی چهار کتاب معتبر حدیث شیعه (کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه) را در سال (۱۰۶۸ ق) تنقیح و با حذف احادیث مکرر، آن را یک جا در اجزای متعدد جمع کرده و پس از آن فرزندش علم الهدی با نوشتن و افزودن یک جزء که شامل معرفی رجال حدیث، کشف رموز و... بوده، آن را تکمیل کرده است.
- الشافی: منتخبی از احادیث «الوافی» است که در سال (۱۰۸۲ ق) نگاشته شده است.
- نوادر الاخبار فيما يتعلق باصول الدين: مجموعه احادیث نقل نشده در کتب معتبر را گردآورده است.
- المحجة البیضاء: فیض در سال ۱۰۴۶ ق. کتاب «احیاء العلوم» غزالی را تنقیح و تصحیح کرد و با استفاده از احادیث و روایات معتبر شیعه آن را شرح و تکمیل نمود. سپس در سال ۱۰۹۰ ق. المحجة را تلخیص و به نام «الحقایق» ارائه کرد.
- مفاتیح الشرایع: از کتب روایی فقهی و استدلالی فیض است که در سال ۱۰۴۲ ق. نگاشته شده. این کتاب دربردارنده همه ابواب فقه است. فیض با عنایت شدید به کتاب و سنت معصومین علیهم السلام و گریز از به کارگیری دلایل عقلی و اجتهاد به رأی، راه نوی فرا روی پژوهشگران در علم فقه قرار داده است. این کتاب از آغاز تألیف مورد توجه مجتهدان و محدثان بوده و تاکنون چهارده شرح و چندین حاشیه بر آن کتاب نگاشته شده که از جمله آنها شرح محمدباقر وحید بهبهانی (بزرگ مجتهد قرن دوازدهم) شایان ذکر است.
- از کتب کلامی و عرفانی حکیم و عارف کاشانی، کتاب «اصول المعارف» در چند جلد (تألیف سال ۱۰۴۶ ق)، «اصول العقائد» (۱۰۳۶ ق)، رسالههای «علم الیقین»، «حق الیقین»، «عین الیقین»، «الحق المبین» و «الجبر والاختیار» و «كلمات مكنونه» و... میباشند.
- در موضوع اخلاق و ادب، کتب و رسالههای متعددی به زبان فارسی و عربی نگاشته است. از آنها «ضیاء القلب» (تألیف در سال ۱۰۵۷ ق) «الفت نامه» و «زاد السالک» (بین سال های ۱۰۴۰ ـ ۱۰۳۰ ق)، «شرح الصدر» (۱۰۶۵ ق)، «أذکار مهمه»، «راه صواب»، «گلزار قدس»، «آب زلال»، «دهر آشوب»، «شوق الجمال»، «شوق المهدی»، «شوق العشق» و دیوان قصائد، غزلیات و مثنویات میباشند.
- رسالهٔ مشواق
رساله مشواق؛ موضوع این رساله تبیین تنگناهای سخن گفتن انسانهای عاشق و عارف است، کسانی که در وضعیتهای خاص فکری ناچارند تا اصطلاحسازی کرده در قالب تشبیه، استعاره و مجاز و جز آنها مقصود خود را بیان کنند. فیض که احساس کرده در درگیری میان اهل ظاهر و باطن، یکی از موضوعات همین ظواهر سخن عارفان است، خواسته تا با نوشتن فرهنگی برای این مصطلحات، این حربه را از دست اهل ظاهر گرفته به واقع بنیان این انتقاد را بکند که مقصود عارفان از این مصطلحات، ظاهر آنها نیست.
آثار دیگرش
شافی، نخبه، ندبول، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار، ابواب الجنان، علم الیقین، عین الیقین، حقالیقین، جلاء العیون، جلاء القلوب، قرة الاصول، شراب طهور، اصول عقاید، اصول اصلیه، بشارة الشیعه، معتصم الشیعه، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان، اخوان الصفا، شهر آشوب، دفع بلیات، رفع آفات، معیار ساعات، موارد مختلف، وسیله ابتهال، منتخب فتوحات، منتخب غزلیات، منتخب اوراد، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة، ترجمه زکوة، ترجمه حج…، شهاب ثاقب، فهرست علوم، معارف اصول، تعیین حقوق، حقایق و اسرار دین، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما، شرح صحیفه سجادیه، رساله ثبوت ولایت، اختلاف مذاهب، تعیین حق، غزلیات، مسمومات، مثنویات، جبر و تفویض، جبر و اختیار، عوامل ملا محسن، اجوبه مسائل، لئآلی، حواشی و دهها کتاب دیگر.
وفات
ملا محسن فیض کاشانی در سال ۱۰۹۱ قمری در ۸۴ سالگی در کاشان بدرود حیات گفت و در قبرستانی که در زمان حیاتش زمین آن را خریداری و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد.