مصطفی ملکیان

مصطفی ملکیان
نام در زمان تولد	مصطفی ملکیان
متولد	۱۲ خرداد ۱۳۳۵ (۶۷ ساله) شهرضا، ایران
محل زندگی	تهران
ملیت	ایرانی
والدین	عبدالرحیم ملکیان
تأثیرگرفته از علی شریعتی و عبدالکریم سروش

مصطفی ملکیان (۱۳۳۵ در شهرضا) از نویسندگان، فیلسوفان و ویراستاران متون اخلاقی و دینی مسلمان است.

سرگذشت

مصطفی ملکیان، در سال ۱۳۳۵ در شهرضا در استان اصفهان ایران به دنیا آمد. خانواده او، یکی از خانواده‌های مذهبی بود. پدرش از روحانیون سرشناس شهرضا محسوب می‌شد. نام پدرش به گفته خود او، عبدالرحیم ملکیان بود. عموی وی نیز از روحانیون سیاسی به‌شمار می‌رفت که مدتی امام جمعه شهرضا بود. ملکیان در مصاحبه‌ای، شجره‌نامه خود را به یکی از سادات بحرینی به نام حاج ملک منتسب می‌کند که به جهت فشار به شیعیان بحرین، از آنجا به مشهد آمد اما در میانه راه در شهرضا سکونت گزید.

او در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، تحصیلات خود را در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تبریز آغاز کرد. علاقه‌مندی او به رشته فلسفه، سبب شد تا رشته مکانیک را رها کرده و به رشته فلسفه وارد شود. او همزمان در دانشگاه و حوزه عملیه تحصیل می‌کرد. او در سال ۱۳۶۵ در رشته فلسفه، مدرک لیسانس دریافت کرد و از ادامه تحصیل انصراف داد. او به قم عزیمت کرد تا دروس حوزه عملیه را جدی‌تر پیگیری کند. او تحصیلات عالیه خود را در حوزه علمیه در مؤسسه امام خمینی گذراند. او مجدد به تهران بازگشت و در کلاس درس کسانی چون جوادی آملی، انصاری شیرازی و بهاءالدینی شرکت کرد. وی در این دوران، به ارتباط داشتن با حلقه مجله کیان — به نویسندگی عبدالکریم سروش — شناخته شد و همین امر سبب شد تا ارتباطش با مصباح یزدی — مدیر مؤسسه امام خمینی — دچار تزلزل شود. هرچند خود او، هرگونه ارتباط به این حلقه را رد می‌کند.

او در ابتدا، مدتی در مؤسسه امام خمینی به تدریس پرداخت. کمی بعد در دانشگاه تهران و دفتر تبلیغات اسلامی قم نیز تدریس را شروع کرد. پیش از این نیز در برخی از موسسات علمی تازه تأسیس قم، تدریس داشت و به تألیف کتاب می‌پرداخت. او از سال ۱۳۷۱ به عنوان مشاور ارشد مجله نقد و نظر فعالیت می‌کرد. از دهه ۸۰ به بعد، وی از حضور در دانشگاه‌ها و مراکز رسمی علمی، به سوی موسسات خصوصی گرایید.

آثار و سبک

مقالهٔ اصلی: کتاب‌شناسی مصطفی ملکیان

سبک وی در بیان مباحث فلسفی، تحلیل در محتواهای وجودگرایانه گزارش شده است. پی‌گیری مباحث معنوی در حوزه اخلاق و دین، از وجوه تمایز او از دیگر نویسندگان همچون او برشمرده شده است. جمله معروف او که «من نه دل نگران سنّتم، نه دل نگران تجدّد، نه دل نگران تمدّن، نه دل نگران فرهنگ و نه دل نگران هیچ امر انتزاعی از این قبیل. من دل نگران انسان‌های گوشت و خون داری هستم که می‌آیند، رنج می‌برند و می‌روند.» در فهم نوع نگرش او به موضوعات فلسفی و اخلاقی، مورد توجه قرار گرفته است. نوع نگرش و دیدگاه‌های او سبب شده است تا برخی رسانه‌ها همچون روزنامه اعتماد، وی را به عنوان «اثرگذارترین و بحث‌برانگیزترین چهره فکری در ایران» معرفی کنند. او به عقلانیت در کنار معنویت باور دارد و سالهاست که از این دیدگاه دفاع می‌کند. او که پیش‌تر بین دیدگاه بنیادگرایانه و سنت‌گرایانه در تردید به سر می‌برد، اما بعدها به دیدگاه تجدیدنظرطلبانه دینی گرایید. به گزارش خود ملکیان، علی شیروانی هرندی از مدرسان حوزه علمیه قم، به نقل از مصباح یزدی گفته بود که عقاید ملکیان، از عقاید سروش خطرناک‌تر است. بعدها غرویان نیز چنین نقل قولی از مصباح یزدی کرد اما مصباح یزدی چنین ادعایی را تکذیب نمود. سر آخر اختلاف‌ها منجر به فاصله مصباح یزدی با ملکیان و قطع همکاری‌ها شد.

آثار متعددی از او منتشر شده است. عمده آثار او را انتشارات نگاه معاصر منتشر می‌کند. آثار او در حوزه تألیف، ترجمه و ویراستاری است. برخی از سخنرانی‌های او نیز به صورت کتاب منتشر شده است. از جمله آثار مشهور او، کتاب چهار جلدی تاریخ فلسفه است که همچنان در حال تکمیل توسط خود اوست. از دیگر کتاب‌های او می‌توان به سنت و سکولاریسم، عقلانیت و نوگرایی، معنای زندگی، اخلاق باور، تقدیر ما تدبیر ما و آرای اخلاقی و سیاسی مک اینتایر اشاره کرد. کتاب‌های نظریه اخلاقی کانت اثر بروس اونی، اخلاق زیست‌محیطی اثر لویی پویمان و شبکه باور اثر ویلاردون ارمن کواین از ترجمه‌های اوست.

پانویس

منابع

• ایسنا (۱۳۹۹). «نگاهی به ۴۰ سال فعالیت فکری مصطفی ملکیان». isna.ir.
• خجسته رحیمی، رضا؛ حیدری، جواد (۱۳۹۸). «شرح یک زندگی فکری: گفت‌وگو با مصطفی ملکیان». اندیشه پویا (۵۹).
• فرهنگ امروز (۱۳۹۳). «فهرستی از آثار مصطفی ملکیان». farhangemrooz.com.
• همشهری آنلاین (۱۳۸۷). «زندگینامه: مصطفی ملکیان». hamshahrionline.ir.