شهید اول: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه|نام=ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن جمال الدین مکی عاملی|لقب‌ها=شیخ الطائفه • علامه زمان • ابن مکی • امام الفقیه • شیخ شهید • شهید اول|تاریخ تولد=سال ۷۳۴ق|زادگاه=جزّین، از روستاهای جبل عامل، لبنان|تاریخ درگذشت=پنجشنبه ۹ جمادی‌الاول ۷۸۶ق|مکان مرگ=قلعه شام|فرزند=جمال الدین مکی عاملی|اطلاعات۱=اطلاعات فردی|عنوان اطلاعات۲=اطلاعات علمی|استاد=استادان: فخرالمحققین،قطب الدین رازی،جعفربن محمد بن نمای حلی|شاگرد=شاگردان:حسن بن سلیمان حلی،مقداد بن عبدالله حلی،فاطمه عاملی جزینی|پسوند افتخاری=شهید اول|علت مرگ=شهادت|مدفن=جنازه اش را سوزاندند}}
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه|نام=ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن جمال الدین مکی عاملی|لقب‌ها=شیخ الطائفه • علامه زمان • ابن مکی • امام الفقیه • شیخ شهید • شهید اول|تاریخ تولد=سال ۷۳۴ق|زادگاه=جزّین، از روستاهای جبل عامل، لبنان|تاریخ درگذشت=پنجشنبه ۹ جمادی‌الاول ۷۸۶ق|مکان مرگ=قلعه شام|فرزند=جمال الدین مکی عاملی|اطلاعات۱=اطلاعات فردی|عنوان اطلاعات۲=اطلاعات علمی|استاد=استادان: فخرالمحققین،قطب الدین رازی،جعفربن محمد بن نمای حلی|شاگرد=شاگردان:حسن بن سلیمان حلی،مقداد بن عبدالله حلی،فاطمه عاملی جزینی|پسوند افتخاری=شهید اول|علت مرگ=شهادت|مدفن=جنازه اش را سوزاندند}}
{{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی|فعالیت‌ها=سیاسی : ارتباط با سربداران خراسان
'''محمد بن جمال الدین مکی عاملی''' (۷۳۴ – ۷۸۶ هجری قمری)، معروف به «[[شهید اول]]»، یکی از فقهای برجسته [[شیعه]] در قرن هشتم هجری محسوب می‌شود. وی از شاگردان برجسته [[فخرالمحققین حلی]] بود و در حوزه [[فقه شیعه|فقه]] [[شیعه]] تحصیلات و [[فعالیت‌های علمی]] چشمگیری داشت. از مهم‌ترین تألیفات او می‌توان به «[[اللمعة الدمشقیة]]» و «[[ذكرى الشيعة]]» اشاره کرد که هر دو آثار مهمی در زمینه [[فقه شیعه]] به شمار می‌روند. [[شهید اول]] در شهر [[محاصره دمشق (۱۱۴۸)|دمشق]]، به دلیل دشمنی‌ها و حسدهای برخی مخالفان جریان [[شیعی]]، به [[شهادتین|شهادت]] رسید. نقش علمی و جایگاه [[فقهی]] وی در تاریخ اندیشه [[شیعه]] مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار دارد<ref>{{پک|حر عاملی|۱۴۰۳|ک=امل الآمل|ج=۱|ص=۱۸۳}}</ref>.


 
== زندگی ==
اجتماعی: ارتباط با اهل سنت}}
[[شهید اول]]، محمد بن مکی عاملی، در سال ۷۳۴ هجری قمری در روستای جزّین (یا جَزّین) از مناطق [[جبل عامل]] در [[لبنان]] زاده شد.<ref>{{پک|مکی عاملی|۱۴۰۴|ک=الالفیه و النفلیه|ص=۲۳}}</ref> پدر وی، جمال‌الدین مکی بن شمس‌الدین، از دانشوران نامدار روزگار خود به شمار می‌رفت. در منابع [[تاریخی]] و [[رجالی]]، او با القاب و عناوینی همچون ابن مکی، امام الفقیه، [[شهید]] یا [[شهید اول]] یاد شده است.<ref>{{پک|امین|۱۴۰۴|ک=اعیان الشیعه|ج=۲|ص=۲۷۳}}</ref>
'''محمد بن جمال الدین مکی عاملی''' (۷۳۴ – ۷۸۶ هجری قمری)، معروف به «[[شهید اول]]»، یکی از فقهای برجسته [[شیعه]] در قرن هشتم هجری محسوب می‌شود. وی از شاگردان برجسته [[فخرالمحققین حلی]] بود و در حوزه [[فقه شیعه|فقه]] [[شیعه]] تحصیلات و [[فعالیت‌های علمی]] چشمگیری داشت. از مهم‌ترین تألیفات او می‌توان به «[[اللمعة الدمشقیة]]» و «[[ذكرى الشيعة]]» اشاره کرد که هر دو آثار مهمی در زمینه [[فقه شیعه]] به شمار می‌روند. [[شهید اول]] در شهر [[محاصره دمشق (۱۱۴۸)|دمشق]]، به دلیل دشمنی‌ها و حسدهای برخی مخالفان جریان [[شیعی]]، به [[شهادتین|شهادت]] رسید. نقش علمی و جایگاه [[فقهی]] وی در تاریخ اندیشه [[شیعه]] مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار دارد<ref>{{پک|عاملی|۱۴۰۳|ک=امل الآمل|ج=۱|ص=۱۸۳}}</ref>.
 
== ولادت ==
[[شهید اول]]، '''محمد بن مکی عاملی'''، در سال ۷۳۴ هجری قمری در روستای '''جزّین''' (یا جَزّین) از مناطق [[جبل عامل]] در [[لبنان]] زاده شد<ref>{{پک|مکی عاملی|۱۴۰۴|ک=الالفیه و النفلیه|ص=۲۳}}</ref>. پدر وی، '''جمال‌الدین مکی بن شمس‌الدین'''، از دانشوران نامدار روزگار خود به شمار می‌رفت. در منابع [[تاریخی]] و [[رجالی]]، او با القاب و عناوینی همچون '''ابن مکی'''، '''امام الفقیه'''، '''[[شهید]]''' یا '''[[شهید اول]]''' یاد شده است<ref>{{پک|امین|۱۴۰۴|ک=اعیان الشیعه|ج=۲|ص=۲۷۳}}</ref>.


== تحصیلات و استادان ==
== تحصیلات و استادان ==
در اوایل بلوغ، [[محمد بن مکی به عراق]] سفر کرد و در شهر حله که در آن زمان یکی از مراکز مهم [[شیعیان]] بود، ساکن شد و در محضر دانشمندان برجسته به تحصیل پرداخت<ref>{{پک|دوانی|۱۳۴۱|ک=مکتب الاسلام}}</ref>. وی به عنوان یکی از پر استادترین فقهای [[شیعه]] شناخته می‌شود و بنا بر نقل‌هایی از [[سید صدر کرکی]]، دخترزاده محقق حلی، بیش از هزار اجازه [[روایتی]] و [[اجتهادی]] از اساتید مختلف دریافت کرده بود که نشان‌دهنده شاگردی او نزد اساتید متعدد است.
در اوایل بلوغ، [[محمد بن مکی به عراق]] سفر کرد و در شهر حله که در آن زمان یکی از مراکز مهم [[شیعیان]] بود، ساکن شد و در محضر دانشمندان برجسته به تحصیل پرداخت.<ref>{{پک|دوانی|۱۳۴۱|ک=مکتب الاسلام}}</ref> وی به عنوان یکی از پر استادترین فقهای [[شیعه]] شناخته می‌شود و بنا بر نقل‌هایی از [[سید صدر کرکی]]، دخترزاده محقق حلی، بیش از هزار اجازه [[روایتی]] و [[اجتهادی]] از اساتید مختلف دریافت کرده بود که نشان‌دهنده شاگردی او نزد اساتید متعدد است. از جمله استادان مهم [[شهید اول]] می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:


از جمله استادان مهم [[شهید اول]] می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* فخرالمحققین، پسر علامه حلی: شهید اول بیش از هفت ماه در محضر وی به تحصیل مشغول بود. نقل شده که شهید برای شاگردی، نزد علامه حلی به حله رفته بود، اما در بین راه با مراسم تشییع جنازه وی مواجه شد. شهید اول اجازه روایتی از فخرالمحققین دارد که در پشت کتاب «القواعد» آمده است و بیانگر تایید و اعطای اجازه روایت به او توسط این استاد بزرگ است.<ref>{{پک|خوانساری|۱۳۹۷|ک=روضات الجنات|ج=۷|ص=۴}}</ref>
* سید عمیدالدین بن عبدالمطلب حلی: خواهرزاده علامه حلی که بر بسیاری از کتب علامه حلی شرح نوشته است.
* سید ضیاءالدین عبدالله حلی: برادر سید عمیدالدین که شرحی بر کتاب «[[تهذیب الوصول]]» علامه حلی دارد.
* ابن معیه: دانشمندی برجسته در [[فقه]]، [[تاریخ اسلام|تاریخ]]، [[انساب]] و ادب که تألیفات فراوانی دارد. [[شهید اول]] وی را از شگفتی‌های زمان خود در علوم و آثار معرفی کرده است.


* '''فخرالمحققین، پسر علامه حلی''': شهید اول بیش از هفت ماه در محضر وی به تحصیل مشغول بود. نقل شده که شهید برای شاگردی، نزد علامه حلی به حله رفته بود، اما در بین راه با مراسم تشییع جنازه وی مواجه شد. شهید اول اجازه روایتی از فخرالمحققین دارد که در پشت کتاب «القواعد» آمده است و بیانگر تایید و اعطای اجازه روایت به او توسط این استاد بزرگ است<ref>{{پک|خوانساری|۱۳۹۷|ک=روضات الجنات|ج=۷|ص=۴}}</ref>.
این مجموعه استادان، نقش اساسی در شکل‌گیری [[دانش و فقه]] [[شهید اول]] ایفا کردند و تأثیر گسترده‌ای بر سطح علمی ایشان داشتند.<ref>{{پک|مختاری|۱۳۹۴|ج=۲۰|ک=الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة}}</ref>
* '''سید عمیدالدین بن عبدالمطلب حلی''': خواهرزاده علامه حلی که بر بسیاری از کتب علامه حلی شرح نوشته است.
* '''سید ضیاءالدین عبدالله حلی''': برادر سید عمیدالدین که شرحی بر کتاب «[[تهذیب الوصول]]» علامه حلی دارد.
* '''ابن معیه''': دانشمندی برجسته در [[فقه]]، [[تاریخ اسلام|تاریخ]]، [[انساب]] و ادب که تألیفات فراوانی دارد. [[شهید اول]] وی را از شگفتی‌های زمان خود در علوم و آثار معرفی کرده است.
 
این مجموعه استادان، نقش اساسی در شکل‌گیری [[دانش و فقه]] [[شهید اول]] ایفا کردند و تأثیر گسترده‌ای بر سطح علمی ایشان داشتند<ref>{{پک|مختاری|۱۳۹۴|ج=۲۰|ک=الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة}}</ref>.


== شاگردان ==
== شاگردان ==
* [[محمد بن مکی عاملی]] ، مشهور به [[شهید اول]]، افزون بر جایگاه علمی خود در حوزه [[فقه]] و [[حدیث]]، شاگردان برجسته‌ای نیز تربیت کرد که هر یک در نشر [[معارف اسلامی]] و [[علوم دینی]] نقشی مهم داشتند. از جمله شاگردان او می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
* [[محمد بن مکی عاملی]] ، مشهور به [[شهید اول]]، افزون بر جایگاه علمی خود در حوزه [[فقه]] و [[حدیث]]، شاگردان برجسته‌ای نیز تربیت کرد که هر یک در نشر [[معارف اسلامی]] و [[علوم دینی]] نقشی مهم داشتند. از جمله شاگردان او می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
** '''شیخ محمد، شیخ علی و شیخ حسن'''؛ فرزندان [[شهید اول]]
** شیخ محمد، شیخ علی و شیخ حسن؛ فرزندان [[شهید اول]]
** '''ام علی'''؛ همسر شهید اول
** ام علی؛ همسر شهید اول
** '''فاطمه ست المشایخ'''؛ دختر شهید اول
** فاطمه ست المشایخ؛ دختر شهید اول
** '''احمد بن قاسم بن زهره حسینی'''
** احمد بن قاسم بن زهره حسینی
** '''شیخ عبدالرحمن عتائقی'''
** شیخ عبدالرحمن عتائقی
** '''شرف‌الدین ابوعبدالله مقداد'''، معروف به ''فاضل مقداد''
** شرف‌الدین ابوعبدالله مقداد، معروف به ''فاضل مقداد''
** '''محمد بن تاج‌الدین عبد علی'''، مشهور به ''ابن نُجدَه''
** محمد بن تاج‌الدین عبد علی، مشهور به ''ابن نُجدَه''
** '''حسن بن سلیمان حلی'''، صاحب کتاب ''مختصر بصائر الدرجات''
** حسن بن سلیمان حلی، صاحب کتاب ''مختصر بصائر الدرجات''
** '''سید بدرالدین حسن بن ایوب'''
** سید بدرالدین حسن بن ایوب
** '''زین‌الدین علی بن خازن حائری''' این افراد هر یک در انتقال آموزه‌های فقهی و حدیثی شهید اول نقش داشته و در استمرار جریان علمی جبل عامل و حوزه‌های شیعی سهمی مؤثر ایفا کردند<ref>{{پک|مکی عاملی|۱۴۰۴|ک=الالفیه و النفلیه|ص=۲۵}}</ref>.
** زین‌الدین علی بن خازن حائری  این افراد هر یک در انتقال آموزه‌های فقهی و حدیثی شهید اول نقش داشته و در استمرار جریان علمی جبل عامل و حوزه‌های شیعی سهمی مؤثر ایفا کردند.<ref>{{پک|مکی عاملی|۱۴۰۴|ک=الالفیه و النفلیه|ص=۲۵}}</ref>
 
[[شهید اول]] در دوازدهم [[رمضان]] سال ۷۸۴ هجری قمری، یعنی دو سال پیش از [[شهادتین|شهادتش]]، اجازه‌نامه‌ای مفصل در حوزه روایت به شیخ زین‌الدین علی بن خازن حائری صادر کرد. متن این اجازه‌نامه در کتاب ''[[روضات الجنات]]'' نقل شده است. این شواهد بیانگر جایگاه علمی [[شهید اول]] و تأثیرگذاری او در گسترش [[علوم روایی]] و [[فقهی]] [[شیعه]] به شمار می‌رود<ref>{{پک|خوانساری|۱۳۹۷|ک=روضات الجنات|ج=۷|ص=۸}}</ref>.


[[شهید اول]] در دوازدهم [[رمضان]] سال ۷۸۴ هجری قمری، یعنی دو سال پیش از [[شهادتین|شهادتش]]، اجازه‌نامه‌ای مفصل در حوزه روایت به شیخ زین‌الدین علی بن خازن حائری صادر کرد. متن این اجازه‌نامه در کتاب ''[[روضات الجنات]]'' نقل شده است. این شواهد بیانگر جایگاه علمی [[شهید اول]] و تأثیرگذاری او در گسترش [[علوم روایی]] و [[فقهی]] [[شیعه]] به شمار می‌رود.<ref>{{پک|خوانساری|۱۳۹۷|ک=روضات الجنات|ج=۷|ص=۸}}</ref>


== آثار و تألیفات ==
== آثار و تألیفات ==
* [[شهید اول]]، '''محمد بن مکی عاملی'''، آثاری در حوزه‌های گوناگون [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[علم کلام|کلام]] و [[حدیث]] تألیف کرده است. در میان این آثار، کتاب '''اللمعة الدمشقیة''' شهرت ویژه‌ای دارد و به عنوان یکی از مهم‌ترین متون درسی [[حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه شیعه]] شناخته می‌شود. مجموعه آثار او با عنوان '''«موسوعة الشهید الاول»''' در ۲۱ جلد گردآوری شده است؛ از این مجموعه، ۱۹ جلد به آثار علمی او، یک جلد به زندگی‌نامه و یک جلد به فهارس اختصاص یافته است<ref>{{پک|مدرس تبریزی|۱۴۰۳|ک=ریحانة الادب|ج=۳|ص=۲۷۷}}</ref>. بر اساس گزارش منابعی همچون [[أعیان الشیعة و ریحانة الأدب|''أعیان الشیعة'' و ''ریحانة الأدب'']]، شماری از مهم‌ترین آثار [[شهید اول]] عبارت‌اند از:
* [[شهید اول]]، محمد بن مکی عاملی، آثاری در حوزه‌های گوناگون [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[علم کلام|کلام]] و [[حدیث]] تألیف کرده است. در میان این آثار، کتاب اللمعة الدمشقیة شهرت ویژه‌ای دارد و به عنوان یکی از مهم‌ترین متون درسی [[حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه شیعه]] شناخته می‌شود. مجموعه آثار او با عنوان «موسوعة الشهید الاول» در ۲۱ جلد گردآوری شده است؛ از این مجموعه، ۱۹ جلد به آثار علمی او، یک جلد به زندگی‌نامه و یک جلد به فهارس اختصاص یافته است<ref>{{پک|مدرس تبریزی|۱۴۰۳|ک=ریحانة الادب|ج=۳|ص=۲۷۷}}</ref>. بر اساس گزارش منابعی همچون [[أعیان الشیعة و ریحانة الأدب|''أعیان الشیعة'' و ''ریحانة الأدب'']]، شماری از مهم‌ترین آثار [[شهید اول]] عبارت‌اند از:
** '''القواعد و الفوائد''' در [[فقه]]
** القواعد و الفوائد در [[فقه]]
** '''الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة'''
** الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة
** '''غایة المراد فی شرح الارشاد'''
** غایة المراد فی شرح الارشاد
** '''الرسالة النفلیة''' در [[نماز|موضوع نماز]]
** الرسالة النفلیة در [[نماز|موضوع نماز]]
** '''الذکرى''' در [[فقه]]
** الذکرى در [[فقه]]
** '''البیان''' در [[فقه]]
** البیان در [[فقه]]
** '''الأربعون حدیثاً'''
** الأربعون حدیثاً
** '''المزار'''
** المزار
** '''الدرة الباهرة'''
** الدرة الباهرة
** '''الألفیة فی فقه الصلاة الیومیة'''
** الألفیة فی فقه الصلاة الیومیة
** '''النفلیة'''
** النفلیة
** این آثار، بیانگر گستردگی دانش و نفوذ علمی [[شهید اول]] در عرصه‌های مختلف [[علوم اسلامی]]<nowiki/> به شمار می‌آیند<ref>{{پک|امین|۱۴۰۴|ک=اعیان الشیعه|ج=۱۰|ص=۶۲}}</ref>.
** این آثار، بیانگر گستردگی دانش و نفوذ علمی [[شهید اول]] در عرصه‌های مختلف [[علوم اسلامی]]<nowiki/> به شمار می‌آیند<ref>{{پک|امین|۱۴۰۴|ک=اعیان الشیعه|ج=۱۰|ص=۶۲}}</ref>.


== چگونگی شهادت ==
== چگونگی درگذشت ==
علامه امینی ماجرای شهادت محمد بن مکی عاملی، بر اساس کتاب «[[الؤلؤة]]» چنین نقل می کند که در دوره سلطنت سیف‌الدین برقوق (درگذشت ۸۰۱ ق)، یوسف بن یحیی و تقی‌الدین جبلی به وی تهمت‌هایی زدند و [[عقایدش]] را مخالف معرفی کردند. حدود ۷۰ نفر که نسبت به او [[کینه]] داشتند در جلسه‌ای علیه وی [[شهادتین|شهادت]] دادند و نزدیک به هزار نفر دیگر در محضر [[قاضی (اسماء الحسنی)|قاضی]] بیروت مطالب خلاف واقع درباره او بیان کردند. به همین دلیل، محمد بن مکی به مدت یک سال در زندان بود. شهادت‌نامه‌ها به دمشق و به قاضی عباد ابن جماعة ارسال شد و قاضی شام، برهان‌الدین مالکی، مامور رسیدگی به پرونده او شد.
در دوره سلطنت [[سیف‌الدین برقوق]] (درگذشت ۸۰۱ ق)، یوسف بن یحیی و تقی‌الدین جبلی به محمد بن مکی عاملی تهمت‌هایی زدند و [[عقایدش]] را مخالف معرفی کردند. حدود ۷۰ نفر که نسبت به او [[کینه]] داشتند در جلسه‌ای علیه وی شهادت دادند و نزدیک به هزار نفر دیگر در محضر قاضی بیروت مطالب خلاف واقع درباره او بیان کردند. به همین دلیل، محمد بن مکی به مدت یک سال در زندان بود. شهادت‌نامه‌ها به دمشق و به قاضی عباد بن جماعة ارسال شد و قاضی شام، [[برهان‌الدین مالکی]]، مامور رسیدگی به پرونده او شد. در جلسه رسیدگی، قاضی مالکی صورت جلسه را بر شهید اول قرائت کرد که وی آن را تکذیب نمود و از خود دفاع کرد، اما سخنانش پذیرفته نشد. در نهایت قاضی مالکی پس از [[وضو]] گرفتن و اقامه [[نماز]]، حکم [[اعدام]] شهید اول را صادر کرد.<ref>{{پک|امینی|۱۳۶۳|ک=شهیدان راه فضیلت|ص=۱۵۸}}</ref> در زمان اعدام، شهید اول ۵۲ سال داشت.<ref>{{پک|امین|۱۴۰۴|ج=۷|ص=۱۳|ک=اعیان الشیعه}}</ref> وی در روز [[پنجشنبه]] ۹ [[جمادی‌الاول]] ۷۸۶ هجری قمری در قلعه [[محاصره دمشق (۱۱۴۸)|دمشق]] اعدام شد. پس از آن، جسدش به دار آویخته شد، سپس سنگسار گردید و در نهایت سوزانده شد تا اثری از او باقی نماند.<ref>{{پک|حر عاملی|۱۴۰۴|ک=امل الآمل فی علماء جبل عامل|ج=۱|ص=۱۸۲}}</ref>
 
{| class="wikitable"
در جلسه رسیدگی، قاضی مالکی صورت جلسه را بر [[شهید اول]] قرائت کرد که وی آن را تکذیب نمود و از خود دفاع کرد، اما سخنانش پذیرفته نشد. در نهایت قاضی مالکی پس از [[وضو]] گرفتن و اقامه [[نماز]] دو رکعت، حکم اعدام [[شهید اول]] را صادر کرد. در زمان اعدام، [[شهید اول]] ۵۲ سال داشت. وی در روز [[پنجشنبه]] ۹ [[جمادی‌الاول]] ۷۸۶ هجری قمری در قلعه [[محاصره دمشق (۱۱۴۸)|دمشق]] به [[شهادتین|شهادت]] رسید. پس از شهادت، جسد ایشان به دار آویخته شد، سپس سنگسار گردید و در نهایت سوزانده شد تا اثری از او باقی نماند.
|+[[شهید اول]]
 
!ردیف
 
!نام
 
!نام خانوادگی
!نام پدر
!سال تولد
!لقب
!کتاب ها
!اساتید
!شاگردان
|-
|1
|'''شمس‌الدین محمد'''
|مکی عاملی
|جمال الدین
|۷۳۴ق
|شیخ الطائفه، علامه زمان، ابن مکی ،امام الفقیه شیخ شهید، شهید اول
|لمعه دمشقیه، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد
|فخرالمحققین، جعفر بن محمد بن نمای حلی، قطب‌الدین رازی
|حسن بن سلیمان حلی ، مقداد بن عبدالله حلی، فاطمه عاملی جزینی
|}


== پانویس ==
== پانویس ==


=== ارجاعات ===
[[رده:فقیهان]]
[[رده:فقیهان]]
[[رده:شهیدان اسلام]]
[[رده:شهیدان اسلام]]
خط ۶۸: خط ۷۹:
<references />
<references />


== منابع ==
=== منابع ===
 
*{{یادکرد کتاب|عنوان=امل الامل|عنوان کتاب=امل الامل|سال=۱۴۰۳|نام=محمد حسن|نام خانوادگی=حر عاملی}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=امل الامل|عنوان کتاب=امل الامل|سال=۱۴۰۳|نام=شیخ حر|نام خانوادگی=عاملی}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=الالفیه و النفلیه|عنوان کتاب=الالفیه و النفلیه|سال=۱۴۰۴|نام=محمد|نام خانوادگی=مکی عاملی}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=الالفیه و النفلیه|عنوان کتاب=الالفیه و النفلیه|سال=۱۴۰۴|نام=محمد|نام خانوادگی=مکی عاملی}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اعیان الشیعه|سال=۱۴۰۴|نام=سید محسن|نام خانوادگی=امین|ناشر=دارالتعارف}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اعیان الشیعه|سال=۱۴۰۴|نام=سید محسن|نام خانوادگی=امین|ناشر=دارالتعارف}}
خط ۷۹: خط ۸۹:
*{{یادکرد کتاب|عنوان=ریحانة الادب|عنوان کتاب=ریحانة الادب|سال=۱۴۰۳|نام=محمد علی|نام خانوادگی=مدرس تبریزی|جلد=۳|صفحه=۲۷۷}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=ریحانة الادب|عنوان کتاب=ریحانة الادب|سال=۱۴۰۳|نام=محمد علی|نام خانوادگی=مدرس تبریزی|جلد=۳|صفحه=۲۷۷}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اعیان الشیعه|سال=۱۴۰۴|نام=سیدمحسن|نام خانوادگی=امین|ناشر=دارالتعارف|جلد=۱۰}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اعیان الشیعه|سال=۱۴۰۴|نام=سیدمحسن|نام خانوادگی=امین|ناشر=دارالتعارف|جلد=۱۰}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=شهیدان راه فضیلت|عنوان کتاب=شهیدان راه فضیلت|سال=۱۳۶۳|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=امینی|صفحه=۱۵۸}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اعیان الشیعه|عنوان کتاب=اعیان الشیعه|سال=۱۴۰۴|نام=سید محسن|نام خانوادگی=امین|ناشر=دارالتعارف|جلد=۷|صفحه=۱۳}}
*{{یادکرد کتاب|عنوان=امل الآمل فی علماء جبل عامل|عنوان کتاب=امل الآمل فی علماء جبل عامل|سال=۱۴۰۳|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=حر عاملی|ناشر=مکتبة الأندلس|جلد=۱|صفحه=۱۸۲}}
{{فقیهان شیعه}}{{مراجع تقلید شیعه}}
{{فقیهان شیعه}}{{مراجع تقلید شیعه}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۲۰

ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن جمال الدین مکی عاملی
شهید اول
زادهٔسال ۷۳۴ق
جزّین، از روستاهای جبل عامل، لبنان
درگذشتپنجشنبه ۹ جمادی‌الاول ۷۸۶ق
قلعه شام
علت مرگشهادت
مدفنجنازه اش را سوزاندند
شاگردشاگردان:حسن بن سلیمان حلی،مقداد بن عبدالله حلی،فاطمه عاملی جزینی
استاداستادان: فخرالمحققین،قطب الدین رازی،جعفربن محمد بن نمای حلی
عنوانشیخ الطائفه • علامه زمان • ابن مکی • امام الفقیه • شیخ شهید • شهید اول
اطلاعات فردی

محمد بن جمال الدین مکی عاملی (۷۳۴ – ۷۸۶ هجری قمری)، معروف به «شهید اول»، یکی از فقهای برجسته شیعه در قرن هشتم هجری محسوب می‌شود. وی از شاگردان برجسته فخرالمحققین حلی بود و در حوزه فقه شیعه تحصیلات و فعالیت‌های علمی چشمگیری داشت. از مهم‌ترین تألیفات او می‌توان به «اللمعة الدمشقیة» و «ذكرى الشيعة» اشاره کرد که هر دو آثار مهمی در زمینه فقه شیعه به شمار می‌روند. شهید اول در شهر دمشق، به دلیل دشمنی‌ها و حسدهای برخی مخالفان جریان شیعی، به شهادت رسید. نقش علمی و جایگاه فقهی وی در تاریخ اندیشه شیعه مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار دارد[۱].

زندگی

شهید اول، محمد بن مکی عاملی، در سال ۷۳۴ هجری قمری در روستای جزّین (یا جَزّین) از مناطق جبل عامل در لبنان زاده شد.[۲] پدر وی، جمال‌الدین مکی بن شمس‌الدین، از دانشوران نامدار روزگار خود به شمار می‌رفت. در منابع تاریخی و رجالی، او با القاب و عناوینی همچون ابن مکی، امام الفقیه، شهید یا شهید اول یاد شده است.[۳]

تحصیلات و استادان

در اوایل بلوغ، محمد بن مکی به عراق سفر کرد و در شهر حله که در آن زمان یکی از مراکز مهم شیعیان بود، ساکن شد و در محضر دانشمندان برجسته به تحصیل پرداخت.[۴] وی به عنوان یکی از پر استادترین فقهای شیعه شناخته می‌شود و بنا بر نقل‌هایی از سید صدر کرکی، دخترزاده محقق حلی، بیش از هزار اجازه روایتی و اجتهادی از اساتید مختلف دریافت کرده بود که نشان‌دهنده شاگردی او نزد اساتید متعدد است. از جمله استادان مهم شهید اول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • فخرالمحققین، پسر علامه حلی: شهید اول بیش از هفت ماه در محضر وی به تحصیل مشغول بود. نقل شده که شهید برای شاگردی، نزد علامه حلی به حله رفته بود، اما در بین راه با مراسم تشییع جنازه وی مواجه شد. شهید اول اجازه روایتی از فخرالمحققین دارد که در پشت کتاب «القواعد» آمده است و بیانگر تایید و اعطای اجازه روایت به او توسط این استاد بزرگ است.[۵]
  • سید عمیدالدین بن عبدالمطلب حلی: خواهرزاده علامه حلی که بر بسیاری از کتب علامه حلی شرح نوشته است.
  • سید ضیاءالدین عبدالله حلی: برادر سید عمیدالدین که شرحی بر کتاب «تهذیب الوصول» علامه حلی دارد.
  • ابن معیه: دانشمندی برجسته در فقه، تاریخ، انساب و ادب که تألیفات فراوانی دارد. شهید اول وی را از شگفتی‌های زمان خود در علوم و آثار معرفی کرده است.

این مجموعه استادان، نقش اساسی در شکل‌گیری دانش و فقه شهید اول ایفا کردند و تأثیر گسترده‌ای بر سطح علمی ایشان داشتند.[۶]

شاگردان

  • محمد بن مکی عاملی ، مشهور به شهید اول، افزون بر جایگاه علمی خود در حوزه فقه و حدیث، شاگردان برجسته‌ای نیز تربیت کرد که هر یک در نشر معارف اسلامی و علوم دینی نقشی مهم داشتند. از جمله شاگردان او می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
    • شیخ محمد، شیخ علی و شیخ حسن؛ فرزندان شهید اول
    • ام علی؛ همسر شهید اول
    • فاطمه ست المشایخ؛ دختر شهید اول
    • احمد بن قاسم بن زهره حسینی
    • شیخ عبدالرحمن عتائقی
    • شرف‌الدین ابوعبدالله مقداد، معروف به فاضل مقداد
    • محمد بن تاج‌الدین عبد علی، مشهور به ابن نُجدَه
    • حسن بن سلیمان حلی، صاحب کتاب مختصر بصائر الدرجات
    • سید بدرالدین حسن بن ایوب
    • زین‌الدین علی بن خازن حائری این افراد هر یک در انتقال آموزه‌های فقهی و حدیثی شهید اول نقش داشته و در استمرار جریان علمی جبل عامل و حوزه‌های شیعی سهمی مؤثر ایفا کردند.[۷]

شهید اول در دوازدهم رمضان سال ۷۸۴ هجری قمری، یعنی دو سال پیش از شهادتش، اجازه‌نامه‌ای مفصل در حوزه روایت به شیخ زین‌الدین علی بن خازن حائری صادر کرد. متن این اجازه‌نامه در کتاب روضات الجنات نقل شده است. این شواهد بیانگر جایگاه علمی شهید اول و تأثیرگذاری او در گسترش علوم روایی و فقهی شیعه به شمار می‌رود.[۸]

آثار و تألیفات

  • شهید اول، محمد بن مکی عاملی، آثاری در حوزه‌های گوناگون فقه، اصول، کلام و حدیث تألیف کرده است. در میان این آثار، کتاب اللمعة الدمشقیة شهرت ویژه‌ای دارد و به عنوان یکی از مهم‌ترین متون درسی حوزه‌های علمیه شیعه شناخته می‌شود. مجموعه آثار او با عنوان «موسوعة الشهید الاول» در ۲۱ جلد گردآوری شده است؛ از این مجموعه، ۱۹ جلد به آثار علمی او، یک جلد به زندگی‌نامه و یک جلد به فهارس اختصاص یافته است[۹]. بر اساس گزارش منابعی همچون أعیان الشیعة و ریحانة الأدب، شماری از مهم‌ترین آثار شهید اول عبارت‌اند از:
    • القواعد و الفوائد در فقه
    • الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة
    • غایة المراد فی شرح الارشاد
    • الرسالة النفلیة در موضوع نماز
    • الذکرى در فقه
    • البیان در فقه
    • الأربعون حدیثاً
    • المزار
    • الدرة الباهرة
    • الألفیة فی فقه الصلاة الیومیة
    • النفلیة
    • این آثار، بیانگر گستردگی دانش و نفوذ علمی شهید اول در عرصه‌های مختلف علوم اسلامی به شمار می‌آیند[۱۰].

چگونگی درگذشت

در دوره سلطنت سیف‌الدین برقوق (درگذشت ۸۰۱ ق)، یوسف بن یحیی و تقی‌الدین جبلی به محمد بن مکی عاملی تهمت‌هایی زدند و عقایدش را مخالف معرفی کردند. حدود ۷۰ نفر که نسبت به او کینه داشتند در جلسه‌ای علیه وی شهادت دادند و نزدیک به هزار نفر دیگر در محضر قاضی بیروت مطالب خلاف واقع درباره او بیان کردند. به همین دلیل، محمد بن مکی به مدت یک سال در زندان بود. شهادت‌نامه‌ها به دمشق و به قاضی عباد بن جماعة ارسال شد و قاضی شام، برهان‌الدین مالکی، مامور رسیدگی به پرونده او شد. در جلسه رسیدگی، قاضی مالکی صورت جلسه را بر شهید اول قرائت کرد که وی آن را تکذیب نمود و از خود دفاع کرد، اما سخنانش پذیرفته نشد. در نهایت قاضی مالکی پس از وضو گرفتن و اقامه نماز، حکم اعدام شهید اول را صادر کرد.[۱۱] در زمان اعدام، شهید اول ۵۲ سال داشت.[۱۲] وی در روز پنجشنبه ۹ جمادی‌الاول ۷۸۶ هجری قمری در قلعه دمشق اعدام شد. پس از آن، جسدش به دار آویخته شد، سپس سنگسار گردید و در نهایت سوزانده شد تا اثری از او باقی نماند.[۱۳]

شهید اول
ردیف نام نام خانوادگی نام پدر سال تولد لقب کتاب ها اساتید شاگردان
1 شمس‌الدین محمد مکی عاملی جمال الدین ۷۳۴ق شیخ الطائفه، علامه زمان، ابن مکی ،امام الفقیه شیخ شهید، شهید اول لمعه دمشقیه، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد فخرالمحققین، جعفر بن محمد بن نمای حلی، قطب‌الدین رازی حسن بن سلیمان حلی ، مقداد بن عبدالله حلی، فاطمه عاملی جزینی

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ حر عاملی، امل الآمل، ۱:‎ ۱۸۳.
  2. ↑ مکی عاملی، الالفیه و النفلیه، ۲۳.
  3. ↑ امین، اعیان الشیعه، ۲:‎ ۲۷۳.
  4. ↑ دوانی، مکتب الاسلام.
  5. ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۷:‎ ۴.
  6. ↑ مختاری، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۲۰.
  7. ↑ مکی عاملی، الالفیه و النفلیه، ۲۵.
  8. ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۷:‎ ۸.
  9. ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۳:‎ ۲۷۷.
  10. ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۰:‎ ۶۲.
  11. ↑ امینی، شهیدان راه فضیلت، ۱۵۸.
  12. ↑ امین، اعیان الشیعه، ۷:‎ ۱۳.
  13. ↑ حر عاملی، امل الآمل فی علماء جبل عامل، ۱:‎ ۱۸۲.

منابع

  • حر عاملی، محمد حسن (۱۴۰۳). امل الامل.
  • مکی عاملی، محمد (۱۴۰۴). الالفیه و النفلیه.
  • امین، سید محسن (۱۴۰۴). اعیان الشیعه. دارالتعارف.
  • دوانی، علی (۱۳۴۱). مکتب الاسلام. نورمگز.
  • خوانساری، سید محمد باقر (۱۳۹۷). روضات الجنات. مکتبة اسماعیلیان.
  • مختاری، رضا (۱۳۹۴). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة در دانشنامه اسلامی. ج. ۲۰. بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
  • خوانساری، سید محمد باقر (۱۳۹۷). روضات الجنات. ج. ۷. ص. ۸.
  • مدرس تبریزی، محمد علی (۱۴۰۳). ریحانة الادب. ج. ۳. ص. ۲۷۷.
  • امین، سیدمحسن (۱۴۰۴). اعیان الشیعه. ج. ۱۰. دارالتعارف.
  • امینی، عبدالحسین (۱۳۶۳). شهیدان راه فضیلت. ص. ۱۵۸.
  • امین، سید محسن (۱۴۰۴). اعیان الشیعه. ج. ۷. دارالتعارف. ص. ۱۳.
  • حر عاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۳). امل الآمل فی علماء جبل عامل. ج. ۱. مکتبة الأندلس. ص. ۱۸۲.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=شهید_اول&oldid=154210»