ابن اممکتوم
عبدالله بن قیس مشهور به ابن اممکتوم، صحابی نابینای پیامبر اسلام، از نخستین مؤذنان مسلمانان بود و چندین بار بهعنوان جانشین محمد در مدینه منصوب شد. او در برخی غزوات شرکت کرد و بنابر روایاتی، در جنگ قادسیه کشته شد یا پس از آن به مدینه بازگشت و درگذشت.
سرگذشت
عبدالله بن قیس، مشهور به ابن اُممکتوم، از صحابیان محمد و یکی از دو مؤذن اصلی مسلمانان در دوران وی بود. او از طایفه بنیعامر بن لؤی و به نقل برخی منابع، پیش از اسلام آوردن نامش حُصَین بوده که پس از مسلمان شدن، پیامبر نام عبدالله را بر او نهاد. پدرش دایی خدیجه بنت خویلد و مادرش عاتکه بنت عبدالله بن عنکثه از قبیله بنیمخزوم بود که به کنیهاش «اممکتوم» شناخته میشد.[۱]
تاریخ تولد و دوران کودکی او بهدرستی روشن نیست، ولی از شواهد برمیآید که در همان دوران بینایی خود را از دست داده بود. او در اوایل بعثت محمد در مکه حضور داشت و به اسلام علاقهمند بود. طبق برخی روایات، هنگامی که محمد با بزرگان قریش همچون ولید بن مغیره در حال گفتوگو بود، ابن اممکتوم به حضور آمد و درخواست تلاوت قرآن کرد. گفته میشود در پی این رویداد، آیات آغازین سوره عبس نازل شد.[۲]
او از نخستین مسلمانانی بود که برای ارشاد مردم یثرب، پیش از هجرت محمد به آن شهر فرستاده شد، گرچه برخی منابع حضور او را پس از جنگ بدر در مدینه دانستهاند. ابن اممکتوم در مدینه ساکن صُفّه مسجد شد و مدتی نیز در خانه مخرمه بن نوفل اقامت داشت. او در کنار بلال بن رباح، از مؤذنان رسمی محمد بود و بنابر برخی گزارشها، سیزده مرتبه از سوی محمد بهعنوان جانشین موقت وی در مدینه منصوب شد، از جمله در غزوات اُحد، خندق، بنینضیر و بنیقریظه.[۳]
در ماجرای نزول آیه ۹۵ سوره نساء که دربارهٔ فضیلت مجاهدان نسبت به کسانی که از جنگ کناره میگیرند نازل شد، ابن اممکتوم و دیگر ناتوانان از این حکم مستثنا شدند. با این حال، او در برخی جنگها، از جمله جنگ قادسیه حضور یافت و به گفته برخی منابع، در این نبرد کشته شد، اگرچه روایاتی نیز بر بازگشت او به مدینه و درگذشت در همانجا دلالت دارد. از راویان حدیث او میتوان به عبدالرحمن بن ابیلیلی و ابورزین اسدی اشاره کرد.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن اممکتوم». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.