ملامحسن فیض کاشانی: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (Shahroudi صفحهٔ ملا محسن فیض کاشانی را به ملامحسن فیض کاشانی منتقل کرد) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{بدون منبع|تاریخ=اکتبر ۲۰۲۵}} | |||
{{جعبه اطلاعات زندگینامه دینی|نام=ملا محسن فیض کاشانی|زادگاه=[[کاشان]]|درگذشت= ۱۰۹۱ هجری قمری|ملیت=ایرانی|شاگردان: [[ملامحمد باقر مجلسی]]، سعید نعمتالله جزایری، قاضی سعید قمی، [[علم الهدی]]، شاه مرتضی دوم، ضیاءالدین محمد، محمد مؤمن، معین الدین، ملا شاه فضلالله، ملا علامی|برترین آثار=تفسیر صافی، تفسیر اصفی، المحجه البیضاء، [[الوافی]]، نوادر الأخبار فیما یتعلق باصول الدین، مفاتیح الشرایع|مدفن=کاشان|استادها=[[محمد تقی مجلسی]]، [[شیخ بهایی]]، [[ابو علی جمال الدین بحرانی]]، [[ملاصدرا]]|برترین اثر=تفسیر صافی، تفسیر اصفی، [[المحجه البیضاء]]، الوافی، نوادر الأخبار فیما یتعلق باصول الدین، [[مفاتیح الشرایع]]|محل تولد=کاشان}} | |||
'''ملا محمدمحسن فیض کاشانی''' (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان)، فقیه، محدث، مفسر نامی شیعه در قرن یازدهم هجری است. فیض از محضر عالمان بزرگ عصر خویش نظیر محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی و ملاصدرا بهرهمند بود و خود دانشمندان برجستهای همچون علامه مجلسی و [[سید نعمتالله جزایری]] را پرورش داد. «[[تفسیر صافی]]» و «[[الوافی]]» از آثار ماندگار او بهشمار میآیند. وی در سلوک و عرفان از مشایخ دراویش بوده. از جمله رسالات او در زمینه اخبارخالی و اصولی، [[سفینة النجاة]] است. | |||
شیخ ملا محسن فیض کاشانی، داماد اول ملاصدرا شیرازی بوده است. فیض کاشانی در [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] و [[فلسفه]] و [[علم کلام|کلام]] و [[علم یقین]] و [[تفسیر قرآن]] و [[شعر]] و ادب آثاری ارزشمندی از خود به یادگار گذارده است. | |||
شیخ ملا محسن فیض کاشانی، داماد اول ملاصدرا شیرازی | |||
== زندگی == | == زندگی == | ||
شیخ ملا محسن فیض کاشانی در شهر کاشان زاده شد. جدش شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش محمد معروف به نورالدین و عبدالغفور و فرزندان آنها محمد هادی بن نورالدین و محمد مؤمن عبدالغفور و فرزند خود فیض، محمد ملقب به علمالهدی همگی تحصیل و فعالیت در علوم دینی و تصوف و عرفان داشتهاند. | شیخ ملا محسن فیض کاشانی در شهر کاشان زاده شد. جدش شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش محمد معروف به نورالدین و عبدالغفور و فرزندان آنها محمد هادی بن نورالدین و محمد مؤمن عبدالغفور و فرزند خود فیض، محمد ملقب به علمالهدی همگی تحصیل و فعالیت در علوم دینی و تصوف و عرفان داشتهاند. فیض در قم زندگی میکرد اما وقتی که شنید [[سید ماجد بحرانی]] وارد شیراز شده به قصد شاگردی او به آنجا رفت و در آن شهر با دختر ملاصدرای شیرازی ازدواج نموده و لقب فیض را نیز از او گرفت. | ||
فیض در | == درگذشت == | ||
ملا محسن فیض کاشانی در سال ۱۰۹۱ قمری در ۸۴ سالگی در کاشان بدرود حیات گفت و در قبرستانی که در زمان حیاتش زمین آن را خریداری و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد. | |||
== استادان == | == استادان == | ||
* [[محمدتقی مجلسی]] | * [[محمدتقی مجلسی]] | ||
* [[شیخ بهایی]] | * [[شیخ بهایی]] | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۰: | ||
== شاگردان == | == شاگردان == | ||
ملا محسن فیض شاگردان فراوانی داشت. آنان علاوه بر استفادههای علمی و معنوی، از او به کسب اجازههای اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از: | ملا محسن فیض شاگردان فراوانی داشت. آنان علاوه بر استفادههای علمی و معنوی، از او به کسب اجازههای اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از: | ||
* [[ملا محمدباقر مجلسی]] (۱۰۳۷–۱۱۱۱ ق) مؤلف بحارالانوار. | |||
* [[ملا محمدباقر مجلسی]] ( | * سید نعمتالله جزایری (متوفی ۱۱۱۲ ق). | ||
* سید | |||
* [[قاضی سعید قمی]] (متوفای ۱۱۰۳ ق). | * [[قاضی سعید قمی]] (متوفای ۱۱۰۳ ق). | ||
* محمد مشهور به عَلَم الهدی ( | * محمد مشهور به عَلَم الهدی (۱۰۲۹–۱۱۱۵ ق): فرزند فیض که از دوران کودکی تا پایان عمر نزد پدر حضور داشته و در تألیف و تصنیف کتاب و رسالهها با او همکاری میکرده است. علم الهدی از پدر چندین اجازه مختصر و طولانی دریافت نموده و خود او دارای آثار علمی مانند «معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه» میباشد. | ||
* احمد مشهور به معین الدین ( | * احمد مشهور به معین الدین (۱۰۵۶–۱۱۰۷ ق): فرزند دیگر فیض که او نیز در فقه و حدیث متبحر و دارای تألیفانی بوده است. | ||
* محمد مؤمن فرزند عبدالغفور (برادر فیض): از فقیهان و مدرسان عصر خود که در یکی از شهرهای مازندران به تعلیم و تدریس طلاب و محصلان علوم دینی اشتغال داشته است. | * محمد مؤمن فرزند عبدالغفور (برادر فیض): از فقیهان و مدرسان عصر خود که در یکی از شهرهای مازندران به تعلیم و تدریس طلاب و محصلان علوم دینی اشتغال داشته است. | ||
* [[شاه مرتضی دوم]]: پسر برادر فیض و دو فرزند او به | * [[شاه مرتضی دوم]]: پسر برادر فیض و دو فرزند او به نامهای محمد هادی و نورالدین محمد که هر سه از فاضلان عصر خود و دارای کتاب و رسالههای متعدد بودهاند. | ||
* [[ضیاء الدین محمد]]: او فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (متوفی ۱۰۴۷ ق) است که عالمی حکیم و عارفی دانشمند و شاعر بوده است. | * [[ضیاء الدین محمد]]: او فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (متوفی ۱۰۴۷ ق) است که عالمی حکیم و عارفی دانشمند و شاعر بوده است. | ||
* ملا [[شاه | * ملا [[شاه فضلالله]] و [[ملا علامی]]: خواهرزادگان فیض و فرزندان ملامحمد شریف. این دو در علوم عقلی و نقلی صاحب نظر بودند و شاه فضلالله حدود چهل تألیف در موضوعات فقه، تفسیر و کلام داشته است. | ||
== آثار == | == آثار == | ||
فیض کاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تألیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تألیف کرد. فیض در فهرستهای متعددی که خود نگاشته تعداد تألیفات و تصنیفات را تا هشتاد جلد ذکر کرده و فرزندش علم الهدی تعداد آثار او را یکصد و سی جلد نام برده است. اما برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد | فیض کاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تألیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تألیف کرد. فیض در فهرستهای متعددی که خود نگاشته تعداد تألیفات و تصنیفات را تا هشتاد جلد ذکر کرده و فرزندش علم الهدی تعداد آثار او را یکصد و سی جلد نام برده است. اما برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد کتابها و رسالههای فیض قریب به یکصد و چهل مجلد بالغ میگردد که اکثر آنها به زیور طبع آراسته شده است. در اینجا به چند تألیف مهم فیض که در علوم مختلف نگاشته شده اشاره میکنیم: | ||
# [[تفسیر صافی]]: از کتب معتبر در تفسیر قرآن است. فیض این تفسیر را در سال ۱۰۷۵ ق با مطالعه اکثر تفاسیر قرآن (از سنی و شیعه) نوشته و در ضمن بیان آیات، روایات معتبر و مستند شیعه را گردآورده است. | # [[تفسیر صافی]]: از کتب معتبر در تفسیر قرآن است. فیض این تفسیر را در سال ۱۰۷۵ ق با مطالعه اکثر تفاسیر قرآن (از سنی و شیعه) نوشته و در ضمن بیان آیات، روایات معتبر و مستند شیعه را گردآورده است. | ||
# [[تفسیر اصفی]]: این تفسیر تلخیص صافی است که در سال ۱۰۷۷ ق. نوشته شده است. | # [[تفسیر اصفی]]: این تفسیر تلخیص صافی است که در سال ۱۰۷۷ ق. نوشته شده است. | ||
# [[تفسیر مصفی]]: برگزیده مطالب تفسیری «تفسیر اصفی» میباشد. | # [[تفسیر مصفی]]: برگزیده مطالب تفسیری «تفسیر اصفی» میباشد. | ||
# [[الوافی]]: محدث کاشانی برای نوشتن کتاب وافی چهار کتاب معتبر حدیث شیعه (کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه) را در سال (۱۰۶۸ ق) تنقیح و با حذف احادیث مکرر، آن را یک جا در اجزای متعدد جمع کرده و پس از آن فرزندش علم الهدی با نوشتن و افزودن یک جزء که شامل معرفی رجال حدیث، کشف رموز | # [[الوافی]]: محدث کاشانی برای نوشتن کتاب وافی چهار کتاب معتبر حدیث شیعه (کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه) را در سال (۱۰۶۸ ق) تنقیح و با حذف احادیث مکرر، آن را یک جا در اجزای متعدد جمع کرده و پس از آن فرزندش علم الهدی با نوشتن و افزودن یک جزء که شامل معرفی رجال حدیث، کشف رموز و… بوده، آن را تکمیل کرده است. | ||
# [[الشافی]]: منتخبی از احادیث «الوافی» است که در سال (۱۰۸۲ ق) نگاشته شده است. | # [[الشافی]]: منتخبی از احادیث «الوافی» است که در سال (۱۰۸۲ ق) نگاشته شده است. | ||
# [[نوادر الاخبار | # [[نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین]]: مجموعه احادیث نقل نشده در کتب معتبر را گردآورده است. | ||
# [[المحجة البیضاء]]: فیض در سال ۱۰۴۶ ق. کتاب «احیاء العلوم» غزالی را تنقیح و تصحیح کرد و با استفاده از احادیث و روایات معتبر شیعه آن را شرح و تکمیل نمود. سپس در سال ۱۰۹۰ ق. المحجة را تلخیص و به نام «الحقایق» ارائه کرد. | # [[المحجة البیضاء]]: فیض در سال ۱۰۴۶ ق. کتاب «احیاء العلوم» غزالی را تنقیح و تصحیح کرد و با استفاده از احادیث و روایات معتبر شیعه آن را شرح و تکمیل نمود. سپس در سال ۱۰۹۰ ق. المحجة را تلخیص و به نام «الحقایق» ارائه کرد. | ||
# [[مفاتیح الشرایع]]: از کتب روایی فقهی و استدلالی فیض است که در سال ۱۰۴۲ ق. نگاشته شده. این کتاب دربردارنده همه ابواب فقه است. فیض با عنایت شدید به کتاب و سنت معصومین علیهم السلام و گریز از | # [[مفاتیح الشرایع]]: از کتب روایی فقهی و استدلالی فیض است که در سال ۱۰۴۲ ق. نگاشته شده. این کتاب دربردارنده همه ابواب فقه است. فیض با عنایت شدید به کتاب و سنت معصومین علیهم السلام و گریز از بهکارگیری دلایل عقلی و اجتهاد به رأی، راه نوی فراروی پژوهشگران در علم فقه قرار داده است. این کتاب از آغاز تألیف مورد توجه مجتهدان و محدثان بوده و تاکنون چهارده شرح و چندین حاشیه بر آن کتاب نگاشته شده که از جمله آنها شرح محمدباقر وحید بهبهانی (بزرگ مجتهد قرن دوازدهم) شایان ذکر است. | ||
# از کتب کلامی و عرفانی حکیم و عارف کاشانی، کتاب «اصول المعارف» در چند جلد (تألیف سال ۱۰۴۶ ق)، «اصول العقائد» (۱۰۳۶ ق)، رسالههای «علم الیقین»، «حق الیقین»، «عین الیقین»، «الحق المبین» و «الجبر والاختیار» و | # از کتب کلامی و عرفانی حکیم و عارف کاشانی، کتاب «اصول المعارف» در چند جلد (تألیف سال ۱۰۴۶ ق)، «اصول العقائد» (۱۰۳۶ ق)، رسالههای «علم الیقین»، «حق الیقین»، «عین الیقین»، «الحق المبین» و «الجبر والاختیار» و «کلمات مکنونه» و… میباشند. | ||
# در موضوع اخلاق و ادب، کتب و رسالههای متعددی به زبان فارسی و عربی نگاشته است. از آنها «ضیاء القلب» (تألیف در سال ۱۰۵۷ ق) «الفت نامه» و «زاد السالک» (بین | # در موضوع اخلاق و ادب، کتب و رسالههای متعددی به زبان فارسی و عربی نگاشته است. از آنها «ضیاء القلب» (تألیف در سال ۱۰۵۷ ق) «الفت نامه» و «زاد السالک» (بین سالهای ۱۰۴۰–۱۰۳۰ ق)، «شرح الصدر» (۱۰۶۵ ق)، «أذکار مهمه»، «راه صواب»، «گلزار قدس»، «آب زلال»، «دهر آشوب»، «شوق الجمال»، «شوق المهدی»، «شوق العشق» و دیوان قصائد، غزلیات و مثنویات میباشند. | ||
* [[رسالهٔ مشواق]] | * [[رسالهٔ مشواق]] | ||
| خط ۵۴: | خط ۴۷: | ||
=== آثار دیگرش === | === آثار دیگرش === | ||
''شافی، نخبه، ندبول، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار، ابواب الجنان، علم الیقین، عین الیقین، حقالیقین، جلاء العیون، جلاء القلوب، قرة الاصول، شراب طهور، اصول عقاید، اصول اصلیه، بشارة الشیعه، معتصم الشیعه، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان، اخوان الصفا، شهر آشوب، دفع بلیات، رفع آفات، معیار ساعات، موارد مختلف، وسیله ابتهال، منتخب فتوحات، منتخب غزلیات، منتخب اوراد، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة، ترجمه زکوة، ترجمه حج…، شهاب ثاقب، فهرست علوم، معارف اصول، تعیین حقوق، حقایق و اسرار دین، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما، شرح صحیفه سجادیه، رساله ثبوت ولایت، اختلاف مذاهب، تعیین حق، غزلیات، مسمومات، مثنویات، جبر و تفویض، جبر و اختیار، عوامل ملا محسن، اجوبه مسائل، لئآلی، حواشی'' و دهها کتاب دیگر. | ''شافی، نخبه، ندبول، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار، ابواب الجنان، علم الیقین، عین الیقین، حقالیقین، جلاء العیون، جلاء القلوب، قرة الاصول، شراب طهور، اصول عقاید، اصول اصلیه، بشارة الشیعه، معتصم الشیعه، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان، اخوان الصفا، شهر آشوب، دفع بلیات، رفع آفات، معیار ساعات، موارد مختلف، وسیله ابتهال، منتخب فتوحات، منتخب غزلیات، منتخب اوراد، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة، ترجمه زکوة، ترجمه حج…، شهاب ثاقب، فهرست علوم، معارف اصول، تعیین حقوق، حقایق و اسرار دین، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما، شرح صحیفه سجادیه، رساله ثبوت ولایت، اختلاف مذاهب، تعیین حق، غزلیات، مسمومات، مثنویات، جبر و تفویض، جبر و اختیار، عوامل ملا محسن، اجوبه مسائل، لئآلی، حواشی'' و دهها کتاب دیگر.{{وسطچین}} | ||
{{ | |||
{| class="wikitable sortable sticky-header-multi mw-datatable sort-under-center" style="text-align:center" | {| class="wikitable sortable sticky-header-multi mw-datatable sort-under-center" style="text-align:center" | ||
|- | |- | ||
| خط ۸۷: | خط ۷۰: | ||
|ملا محسن فیض کاشانی | |ملا محسن فیض کاشانی | ||
|شاه مرتضی | |شاه مرتضی | ||
|۱۰۰۷ | |۱۰۰۷ ه.ق | ||
|محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، ابوعلی جمال الدین | |محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، ابوعلی جمال الدین بحرانی، ملاصدرا | ||
|ملا محمد باقر مجلسی، سید | |ملا محمد باقر مجلسی، سید نعمتالله جزایری، قاضی سعید قمی، علم اهدی، معین الدین، محمد مؤمن، شاه مرتضی دوم، ضیاءالدین محمد، ملاشاه فضلالله، ملا علامی | ||
|تفسیر صافی، تفسیر اصفی، تفسیر مصفی، الوافی، الشافی، المحجه | |تفسیر صافی، تفسیر اصفی، تفسیر مصفی، الوافی، الشافی، المحجه البیضاء، مفاتیح الشرایع، نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین | ||
|۱۰۹۱ | |۱۰۹۱ ه.ق | ||
|} | |} | ||
{{Navbox | {{Navbox | ||
|name = تفاسیر قرآن | |name = تفاسیر قرآن | ||
|title = [[تفسیر قرآن|تفاسیر قرآن]] | |title = [[تفسیر قرآن|تفاسیر قرآن]] | ||
|above = | |above = | ||
| state = | | state = | ||
| titlestyle = | | titlestyle = | ||
| abovestyle = | | abovestyle = | ||
| groupstyle = | | groupstyle = | ||
| listclass = hlist | | listclass = hlist | ||
|group1 = تفاسیر | |group1 = تفاسیر | ||
|list1 = {{Navbox subgroup | |||
|group1 = شیعه | |||
| groupstyle = | | groupstyle = | ||
| liststyle = | | liststyle = | ||
|list1 = [[تفسیر فرات کوفی|فرات کوفی]]{{•}} [[تفسیر قمی|قمی]]{{•}} [[البیان فی تفسیر القرآن|البیان]]{{•}} [[تفسیر تبیان|تبیان]]{{•}} [[تفسیر مجمعالبیان|مجمعالبیان]]{{•}} [[روضالجنان و روحالجنان|رازی]]{{•}} [[تفسیر عیاشی|عیاشی]]{{•}} [[المنتخب من تفسیر التبیان|المنتخب]]{{•}} [[متشابه القرآن و مختلفه]]{{•}} [[کنز العرفان فی فقه القرآن]]{{•}} [[تفسیر نورالثقلین|نورالثقلین]]{{•}} [[تفسیر نعمانی|نعمانی]]{{•}} [[تفسیر منهجالصادقین|منهجالصادقین]]{{•}} [[تفسیر شبر|شبر]]{{•}} [[مقتبس الانوار من الائمه الاطهار|مقتبس الانوار]]{{•}} [[تفسیر البرهان|برهان]]{{•}} [[تفسیر صافی|صافی]]{{•}} [[تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة|تأویل الآیات]]{{•}} [[تفسیر شریف لاهیجی|لاهیجی]]{{•}} [[تفسیر المیزان|المیزان]]{{•}} [[تفسیر نمونه|نمونه]]{{•}} [[تفسیر تسنیم|تسنیم]]{{•}} [[جوامع الجامع]]{{•}} [[تفسیر الباقر|الباقر]]{{•}} [[فتحالقدیر]]{{•}} [[تفسیر سورآبادی|سورآبادی]]{{•}} [[تفسیر نوین|نوین]]{{•}} [[زبدة التفاسیر]]{{•}} [[تفسیر گازر|گازر]]{{•}} [[پرتوی از قرآن]]{{•}} [[تفسیر روشن|روشن]]{{•}} [[تفسیر حسن عسکری|حسن عسکری]]{{•}} [[تلخیص البیان فی مجازات القرآن|تلخیص البیان]]{{•}} [[تفسیر ابوالفتح دیلمی|ابوالفتح دیلمی]]{{•}} [[تفسیر نور (قرائتی)|نور]]{{•}} [[عین العبرة فی غبن العترة]]{{•}} [[تفسیر الفرقان|الفرقان]]{{•}} [[روان جاوید در تفسیر قرآن مجید|روان جاوید]]{{•}} [[تفسیر مشکاة|مشکاة]]{{•}} [[تفسیر الاصفی|الاصفی]]{{•}} [[تفسیر مواهب الرحمن|مواهب الرحمن]]{{•}} [[بیان السعادة فی مقامات العبادة|بیان السعادة]]{{•}} [[انوار درخشان در تفسیر قرآن]]{{•}} [[تفسیر آلاء الرحمن|آلاء الرحمن]]{{•}} [[قاموس القرآن]]{{•}} [[تفسیر محیطالاعظم|محیطالاعظم]]{{•}} [[تفسیر کتابالله|کتابالله]]{{•}} [[تفسیر راهنما|راهنما]]{{•}} [[تفسیر سعدالسعود|سعدالسعود]]{{•}} [[فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام]]{{•}} [[تفسیر القرآن الکریم|القرآن الکریم]]{{•}} [[تقریب القرآن الی الاذهان]]{{•}} [[پیام قرآن]]{{•}} [[تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم|محیط الاعظم]]{{•}} [[تفسیر حکیم|حکیم]]{{•}} [[تفسیر ولایت|ولایت]] | |||
|group2 = سنی | |||
|list2 = [[تفسیر جلالین|جلالین]]{{•}} [[تفسیر سیوطی|سیوطی]]{{•}} [[تفسیر طبری|طبری]]{{•}} [[تفسیر کشاف]]{{•}} [[تفسیر کبیر]]{{•}} [[غرائبالقرآن|نیشابوری]]{{•}} [[کشفالاسرار و عدةالابرار|کشفالاسرار]]{{•}} [[تفسیر بیضاوی|بیضاوی]]{{•}} [[تفسیر قرطبی|قرطبی]]{{•}} [[تفسیر ابوالسعود|ابوالسعود]]{{•}} [[تفسیر ابن کثیر|ابن کثیر]]{{•}} [[روحالبیان]]{{•}} [[روحالمعانی]]{{•}} [[فتح القدیر]]{{•}} [[تفسیر نور (خرمدل)|نور]]{{•}} [[جواهر التفسیر]]{{•}} [[مواهب علیه]]{{•}} [[تفسیر نامی|نامی]] | |||
}} | }} | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۹۹: | ||
| groupstyle = ; | | groupstyle = ; | ||
|group1 = شیعه | |group1 = شیعه | ||
|list1 = [[علی بن ابراهیم قمی|قمی]]{{•}} [[محمد بن مسعود سمرقندی|عیاشی]]{{•}} [[سید هاشم بحرانی|بحرانی]]{{•}} [[شیخ طبرسی|طبرسی]]{{•}} [[شیخ طوسی|طوسی]]{{•}} [[ابوالفتوح رازی|رازی]]{{•}} [[سید رضی|رضی]]{{•}} [[سید بن طاووس]]{{•}} [[ابوالقاسم خویی|خویی]]{{•}} [[مقدس اردبیلی]]{{•}} [[محمدحسین طباطبایی|طباطبایی]]{{•}} [[ملا فتحالله کاشانی|کاشانی (فتحالله)]]{{•}} [[ملا محسن فیض کاشانی|کاشانی (فیض)]]{{•}} [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]]{{•}} [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]{{•}} [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]]{{•}} [[فاضل مقداد]]{{•}} [[سید مرتضی علمالهدی|سید مرتضی]]{{•}} [[محمود طالقانی|طالقانی]]{{•}} [[محسن قرائتی|قرائتی]]{{•}} [[میر حیدر آملی]]{{•}} [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]]{{•}} [[ | |list1 = [[علی بن ابراهیم قمی|قمی]]{{•}} [[محمد بن مسعود سمرقندی|عیاشی]]{{•}} [[سید هاشم بحرانی|بحرانی]]{{•}} [[شیخ طبرسی|طبرسی]]{{•}} [[شیخ طوسی|طوسی]]{{•}} [[ابوالفتوح رازی|رازی]]{{•}} [[سید رضی|رضی]]{{•}} [[سید بن طاووس]]{{•}} [[ابوالقاسم خویی|خویی]]{{•}} [[مقدس اردبیلی]]{{•}} [[محمدحسین طباطبایی|طباطبایی]]{{•}} [[ملا فتحالله کاشانی|کاشانی (فتحالله)]]{{•}} [[ملا محسن فیض کاشانی|کاشانی (فیض)]]{{•}} [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]]{{•}} [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]{{•}} [[محمد صادقی تهرانی|صادقی تهرانی]]{{•}} [[فاضل مقداد]]{{•}} [[سید مرتضی علمالهدی|سید مرتضی]]{{•}} [[محمود طالقانی|طالقانی]]{{•}} [[محسن قرائتی|قرائتی]]{{•}} [[میر حیدر آملی]]{{•}} [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]]{{•}} [[عبدالله شبر]]{{•}} [[محمدتقی شریعتی]]{{•}} [[محمد مؤمن مشهدی]]{{•}} [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]]{{•}} [[محمدعلی انصاری (مفسر قرآن)|محمدعلی انصاری]]{{•}} [[ابن شهرآشوب]]{{•}} [[عبدالاعلی سبزواری|سبزواری]]{{•}} [[محمدجواد بلاغی|بلاغی]]{{•}} [[محمد حسینی شیرازی|محمد شیرازی]]{{•}} [[قطبالدین راوندی]]{{•}} [[محمدصادق سعیدی|سعیدی]]{{•}} [[ابوالفضل بن شهردویر دیلمی|ابوالفضل دیلمی]]{{•}} [[آقا نجفی همدانی|نجفی همدانی]]{{•}} [[ملاصدرا]]{{•}} [[عبدالصمد ساکی]]{{•}} [[سلطان محمد گنابادی|سلطانعلیشاه]] | ||
|group2 = سنی | |group2 = سنی | ||
|list2 = [[ابن عثیمین]]{{•}} [[ابوالفضل رشید الدین میبدی]]{{•}} [[جارالله زمخشری]]{{•}} [[جلالالدین سیوطی]]{{•}} [[حسین واعظ کاشفی]]{{•}} [[سید قطب]]{{•}} [[عبدالرحمان شرفکندی]]{{•}} [[فخر رازی]]{{•}} [[محمد بن جریر طبری]]{{•}} [[محمد بن قاسم انباری]]{{•}} [[محمد خال]]{{•}} [[محمد عبده]]{{•}} [[مصطفی خرمدل]]{{•}} [[ملا عبدالکریم مدرس]]{{•}} [[ناصرالدین عبدالله بیضاوی]] | |list2 = [[ابن عثیمین]]{{•}} [[ابوالفضل رشید الدین میبدی]]{{•}} [[جارالله زمخشری]]{{•}} [[جلالالدین سیوطی]]{{•}} [[حسین واعظ کاشفی]]{{•}} [[سید قطب]]{{•}} [[عبدالرحمان شرفکندی]]{{•}} [[فخر رازی]]{{•}} [[محمد بن جریر طبری]]{{•}} [[محمد بن قاسم انباری]]{{•}} [[محمد خال]]{{•}} [[محمد عبده]]{{•}} [[مصطفی خرمدل]]{{•}} [[ملا عبدالکریم مدرس]]{{•}} [[ناصرالدین عبدالله بیضاوی]] | ||
| خط ۱۹۵: | خط ۱۷۷: | ||
}} | }} | ||
[[رده:عالمان شیعه]] | [[رده:عالمان شیعه]] | ||
[[رده:عرفان اسلامی]] | [[رده:عرفان اسلامی]] | ||
[[رده:مفسران قرآن شیعه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۹ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۴:۴۳
 |
ملا محسن فیض کاشانی | |
|---|---|
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | |
| درگذشته | ۱۰۹۱ هجری قمری |
| محل دفن | کاشان |
| ملیت | ایرانی |
| آثار معروف | تفسیر صافی، تفسیر اصفی، المحجه البیضاء، الوافی، نوادر الأخبار فیما یتعلق باصول الدین، مفاتیح الشرایع |
| استادان | محمد تقی مجلسی، شیخ بهایی، ابو علی جمال الدین بحرانی، ملاصدرا |
ملا محمدمحسن فیض کاشانی (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان)، فقیه، محدث، مفسر نامی شیعه در قرن یازدهم هجری است. فیض از محضر عالمان بزرگ عصر خویش نظیر محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی و ملاصدرا بهرهمند بود و خود دانشمندان برجستهای همچون علامه مجلسی و سید نعمتالله جزایری را پرورش داد. «تفسیر صافی» و «الوافی» از آثار ماندگار او بهشمار میآیند. وی در سلوک و عرفان از مشایخ دراویش بوده. از جمله رسالات او در زمینه اخبارخالی و اصولی، سفینة النجاة است.
شیخ ملا محسن فیض کاشانی، داماد اول ملاصدرا شیرازی بوده است. فیض کاشانی در فقه و اصول و فلسفه و کلام و علم یقین و تفسیر قرآن و شعر و ادب آثاری ارزشمندی از خود به یادگار گذارده است.
زندگی
شیخ ملا محسن فیض کاشانی در شهر کاشان زاده شد. جدش شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش محمد معروف به نورالدین و عبدالغفور و فرزندان آنها محمد هادی بن نورالدین و محمد مؤمن عبدالغفور و فرزند خود فیض، محمد ملقب به علمالهدی همگی تحصیل و فعالیت در علوم دینی و تصوف و عرفان داشتهاند. فیض در قم زندگی میکرد اما وقتی که شنید سید ماجد بحرانی وارد شیراز شده به قصد شاگردی او به آنجا رفت و در آن شهر با دختر ملاصدرای شیرازی ازدواج نموده و لقب فیض را نیز از او گرفت.
درگذشت
ملا محسن فیض کاشانی در سال ۱۰۹۱ قمری در ۸۴ سالگی در کاشان بدرود حیات گفت و در قبرستانی که در زمان حیاتش زمین آن را خریداری و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد.
استادان
شاگردان
ملا محسن فیض شاگردان فراوانی داشت. آنان علاوه بر استفادههای علمی و معنوی، از او به کسب اجازههای اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:
- ملا محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷–۱۱۱۱ ق) مؤلف بحارالانوار.
- سید نعمتالله جزایری (متوفی ۱۱۱۲ ق).
- قاضی سعید قمی (متوفای ۱۱۰۳ ق).
- محمد مشهور به عَلَم الهدی (۱۰۲۹–۱۱۱۵ ق): فرزند فیض که از دوران کودکی تا پایان عمر نزد پدر حضور داشته و در تألیف و تصنیف کتاب و رسالهها با او همکاری میکرده است. علم الهدی از پدر چندین اجازه مختصر و طولانی دریافت نموده و خود او دارای آثار علمی مانند «معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه» میباشد.
- احمد مشهور به معین الدین (۱۰۵۶–۱۱۰۷ ق): فرزند دیگر فیض که او نیز در فقه و حدیث متبحر و دارای تألیفانی بوده است.
- محمد مؤمن فرزند عبدالغفور (برادر فیض): از فقیهان و مدرسان عصر خود که در یکی از شهرهای مازندران به تعلیم و تدریس طلاب و محصلان علوم دینی اشتغال داشته است.
- شاه مرتضی دوم: پسر برادر فیض و دو فرزند او به نامهای محمد هادی و نورالدین محمد که هر سه از فاضلان عصر خود و دارای کتاب و رسالههای متعدد بودهاند.
- ضیاء الدین محمد: او فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (متوفی ۱۰۴۷ ق) است که عالمی حکیم و عارفی دانشمند و شاعر بوده است.
- ملا شاه فضلالله و ملا علامی: خواهرزادگان فیض و فرزندان ملامحمد شریف. این دو در علوم عقلی و نقلی صاحب نظر بودند و شاه فضلالله حدود چهل تألیف در موضوعات فقه، تفسیر و کلام داشته است.
آثار
فیض کاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تألیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تألیف کرد. فیض در فهرستهای متعددی که خود نگاشته تعداد تألیفات و تصنیفات را تا هشتاد جلد ذکر کرده و فرزندش علم الهدی تعداد آثار او را یکصد و سی جلد نام برده است. اما برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد کتابها و رسالههای فیض قریب به یکصد و چهل مجلد بالغ میگردد که اکثر آنها به زیور طبع آراسته شده است. در اینجا به چند تألیف مهم فیض که در علوم مختلف نگاشته شده اشاره میکنیم:
- تفسیر صافی: از کتب معتبر در تفسیر قرآن است. فیض این تفسیر را در سال ۱۰۷۵ ق با مطالعه اکثر تفاسیر قرآن (از سنی و شیعه) نوشته و در ضمن بیان آیات، روایات معتبر و مستند شیعه را گردآورده است.
- تفسیر اصفی: این تفسیر تلخیص صافی است که در سال ۱۰۷۷ ق. نوشته شده است.
- تفسیر مصفی: برگزیده مطالب تفسیری «تفسیر اصفی» میباشد.
- الوافی: محدث کاشانی برای نوشتن کتاب وافی چهار کتاب معتبر حدیث شیعه (کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه) را در سال (۱۰۶۸ ق) تنقیح و با حذف احادیث مکرر، آن را یک جا در اجزای متعدد جمع کرده و پس از آن فرزندش علم الهدی با نوشتن و افزودن یک جزء که شامل معرفی رجال حدیث، کشف رموز و… بوده، آن را تکمیل کرده است.
- الشافی: منتخبی از احادیث «الوافی» است که در سال (۱۰۸۲ ق) نگاشته شده است.
- نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین: مجموعه احادیث نقل نشده در کتب معتبر را گردآورده است.
- المحجة البیضاء: فیض در سال ۱۰۴۶ ق. کتاب «احیاء العلوم» غزالی را تنقیح و تصحیح کرد و با استفاده از احادیث و روایات معتبر شیعه آن را شرح و تکمیل نمود. سپس در سال ۱۰۹۰ ق. المحجة را تلخیص و به نام «الحقایق» ارائه کرد.
- مفاتیح الشرایع: از کتب روایی فقهی و استدلالی فیض است که در سال ۱۰۴۲ ق. نگاشته شده. این کتاب دربردارنده همه ابواب فقه است. فیض با عنایت شدید به کتاب و سنت معصومین علیهم السلام و گریز از بهکارگیری دلایل عقلی و اجتهاد به رأی، راه نوی فراروی پژوهشگران در علم فقه قرار داده است. این کتاب از آغاز تألیف مورد توجه مجتهدان و محدثان بوده و تاکنون چهارده شرح و چندین حاشیه بر آن کتاب نگاشته شده که از جمله آنها شرح محمدباقر وحید بهبهانی (بزرگ مجتهد قرن دوازدهم) شایان ذکر است.
- از کتب کلامی و عرفانی حکیم و عارف کاشانی، کتاب «اصول المعارف» در چند جلد (تألیف سال ۱۰۴۶ ق)، «اصول العقائد» (۱۰۳۶ ق)، رسالههای «علم الیقین»، «حق الیقین»، «عین الیقین»، «الحق المبین» و «الجبر والاختیار» و «کلمات مکنونه» و… میباشند.
- در موضوع اخلاق و ادب، کتب و رسالههای متعددی به زبان فارسی و عربی نگاشته است. از آنها «ضیاء القلب» (تألیف در سال ۱۰۵۷ ق) «الفت نامه» و «زاد السالک» (بین سالهای ۱۰۴۰–۱۰۳۰ ق)، «شرح الصدر» (۱۰۶۵ ق)، «أذکار مهمه»، «راه صواب»، «گلزار قدس»، «آب زلال»، «دهر آشوب»، «شوق الجمال»، «شوق المهدی»، «شوق العشق» و دیوان قصائد، غزلیات و مثنویات میباشند.
رساله مشواق؛ موضوع این رساله تبیین تنگناهای سخن گفتن انسانهای عاشق و عارف است، کسانی که در وضعیتهای خاص فکری ناچارند تا اصطلاحسازی کرده در قالب تشبیه، استعاره و مجاز و جز آنها مقصود خود را بیان کنند. فیض که احساس کرده در درگیری میان اهل ظاهر و باطن، یکی از موضوعات همین ظواهر سخن عارفان است، خواسته تا با نوشتن فرهنگی برای این مصطلحات، این حربه را از دست اهل ظاهر گرفته به واقع بنیان این انتقاد را بکند که مقصود عارفان از این مصطلحات، ظاهر آنها نیست.
آثار دیگرش
شافی، نخبه، ندبول، مکاتیب، مفاتیح، تفاسیر، سفینة البحار، ابواب الجنان، علم الیقین، عین الیقین، حقالیقین، جلاء العیون، جلاء القلوب، قرة الاصول، شراب طهور، اصول عقاید، اصول اصلیه، بشارة الشیعه، معتصم الشیعه، توحید، تنویر، تشریح، شرائط الایمان، اخوان الصفا، شهر آشوب، دفع بلیات، رفع آفات، معیار ساعات، موارد مختلف، وسیله ابتهال، منتخب فتوحات، منتخب غزلیات، منتخب اوراد، ترجمه طهارة، ترجمه صلاة، ترجمه زکوة، ترجمه حج…، شهاب ثاقب، فهرست علوم، معارف اصول، تعیین حقوق، حقایق و اسرار دین، ثنای معصومین، حقیقت علم و علما، شرح صحیفه سجادیه، رساله ثبوت ولایت، اختلاف مذاهب، تعیین حق، غزلیات، مسمومات، مثنویات، جبر و تفویض، جبر و اختیار، عوامل ملا محسن، اجوبه مسائل، لئآلی، حواشی و دهها کتاب دیگر.
| ملا محسن فیض کاشانی | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نام | نام خانوادگی | ملقب | نام پدر | سال تولد | اساتید | شاگردان | آثار برجسته | سال وفات | |||||
| محمد محسن | فیض کاشانی | ملا محسن فیض کاشانی | شاه مرتضی | ۱۰۰۷ ه.ق | محمدتقی مجلسی، شیخ بهایی، ابوعلی جمال الدین بحرانی، ملاصدرا | ملا محمد باقر مجلسی، سید نعمتالله جزایری، قاضی سعید قمی، علم اهدی، معین الدین، محمد مؤمن، شاه مرتضی دوم، ضیاءالدین محمد، ملاشاه فضلالله، ملا علامی | تفسیر صافی، تفسیر اصفی، تفسیر مصفی، الوافی، الشافی، المحجه البیضاء، مفاتیح الشرایع، نوادر الاخبار فیما یتعلق باصول الدین | ۱۰۹۱ ه.ق | |||||