ابرهه

اَبْرَهَه، معروف به صاحب فیل، حاکم حبشی یمن بود که به‌دستور نجاشی منصوب شد. پس از تسلط بر یمن و قتل فرمانده پیشین، تصمیم گرفت بنایی برای مسیحیان در رقابت با کعبه بسازد. اما یک عرب با بی‌حرمتی به آن بنا، خشم ابرهه را برانگیخت. ابرهه در واکنش، سوگند به تخریب کعبه خورد و لشکرکشی به مکه را آغاز کرد.

زندگی

اَبْرَهَه، مشهور به صاحب فیل، حاکمی حبشی در یمن بود که به‌نقل از واقدی، از سوی نجاشی ـ که برخی او را جدّ پادشاه حبشهٔ معاصر محمد می‌دانند ـ به فرمانروایی یمن منصوب شد. گزارش‌های تاریخی، از جمله در آثار طَبْرِسی، حاکی از آن است که وی همان ابرهه بن صباح اشرم بوده و کنیه‌اش ابویَکسوم ذکر شده است؛ گرچه خیرالدین زرکلی این شناسایی را رد می‌کند.

براساس روایتی تاریخی، پس از بازگشت تُبَّع یمانی از سفر به عراق، مدینه و مکه، او در یمن به‌دست گروهی کشته شد. فرزند تُبّع به قیصر روم پناه برد و قیصر از طریق نامه‌ای از نجاشی خواست انتقام او را بگیرد. نجاشی سپاهی ۶۰ هزار نفره به فرماندهی مردی به‌نام روزبه به یمن اعزام کرد. پس از فتح یمن و قتل قاتلان تبع، این سرزمین تحت سلطهٔ حبشه قرار گرفت. در میان سپاهیان، فردی به‌نام ابرهه که کنیه‌اش ابویکسوم بود، علیه روزبه شورید و او را به‌طور مخفیانه ترور کرد. سپس خود حکومت را در دست گرفت و موافقت نجاشی را نیز به‌دست‌آورد.

ابرهه پس از مدتی تصمیم گرفت در یمن بنایی همانند کعبه بنا کند که مرکز زیارت مسیحیان باشد. او بنایی با گنبدهایی از طلا ساخت و مردم را به طواف آن فراخواند. اما مردی از بنی‌کنانه که از عربستان به یمن آمده بود، پس از آگاهی از هدف این ساخت‌وساز، به نشانه اعتراض، وارد آن مکان شد و در آن بی‌حرمتی کرد. ابرهه پس از آگاهی از این رویداد، برآشفت و سوگند یاد کرد که کعبه را ویران کند تا دیگر کسی آن را طواف نکند.

گفته شده که ابرهه، در سال ۵۲۵ میلادی و پیش از ظهور اسلام در یمن به حکمرانی رسید. او پس از اریاط که یمن را از نجاشی، پادشاه حبشه در سال ۵۲۳ میلادی گرفته بود، به حکومت رسید. ابرهه به جهت تخریب تجارت مکیان که از طریق حجاج کسب درآمد می‌کردند و جلب حاجیان (بت‌پرستان آن دوره) به سمت معبدی با نام القلیس در صنعا، تصمیم به تخریب کعبه گرفت. او در سال‌هایی بین ۵۷۰ تا ۵۷۱ میلادی به مکه لشکرکشی کرد و اعراب نیز سال حمله او را سال عام الفیل نام‌گذاری کردند.

نام و نسب

در منابعی چون القاموس اثر فیروزآبادی از ابرهه با نام ابرهه بن صباح ذکر شده است که در یمن حکومت می‌کرد. با این وجود برخی منابع این ادعا را رد کرده و آن فرد را شخص دیگری دانسته‌اند.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابرهه بن صباح». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابرهه صاحب فیل». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
• مجموعة من العلماء و الباحثین (۱۴۳۱). الموسوعة العربیة المیسرة (به العربية). به کوشش حسین محمد نصار. بیروت: المکتبة العصریة.