جن

جن در متون اسلامی موجودی دارای شعور، اراده و مکلف به احکام دینی توصیف شده است که از آتش آفریده شده و از دید انسان پنهان است. در قرآن به پیشینه خلقت جن، توانایی انجام کارهای سخت، تکلیف‌پذیری، تنوع اعتقادی و امکان مشاهده آنان در مواردی خاص اشاره شده است. همچنین در روایات، گونه‌های مختلف جن و امکان ارتباط برخی از آنان با پیامبران بیان شده است.

در منابع اسلامی

جن در منابع اسلامی به موجودی نادیدنی اطلاق می‌شود که از آتش آفریده شده و مانند انسان دارای شعور، اراده و مکلف به احکام دینی است. بنا بر آیات قرآن، این موجود پیش از انسان خلق شده، در روز رستاخیز مبعوث می‌شود و در میان آنان گروه‌های مطیع، عاصی، مؤمن و مشرک وجود دارند. در برخی آیات به تکثیر نسل جن و نقش آنان در انجام کارهایی ویژه، همچون روایت مربوط به دوران سلیمان، اشاره شده است.

در قرآن

در قرآن، ویژگی‌هایی همچون آفرینش جن از آتش، هدف خلقت آنان برای عبادت، امکان رؤیت انسان توسط جن و شنیدن قرآن از سوی گروهی از آنان ذکر شده است. در روایات منسوب به جعفر صادق آمده است که جن به سه دسته تقسیم می‌شود: گروهی که با فرشتگان همراه‌اند، گروهی که در هوا حرکت می‌کنند، و گروهی که به صورت حیواناتی مانند سگ و مار دیده می‌شوند. در نقل‌های کلامی و تفسیری، جن موجودی لطیف و نادیدنی معرفی شده که گاه به صورت‌های مختلف بر انسان ظاهر می‌شود و توانایی‌های ویژه‌ای دارد.

در قرآن، سوره‌ای با نام «سوره جن» وجود دارد که به‌طور مستقیم به این مخلوقات می‌پردازد. در این سوره آمده است که گروهی از جن‌ها به سخنان پیامبر اسلام گوش فرا دادند و ایمان آوردند: أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا» اسلام وجود ارتباط محدود میان جن و انسان را تأیید می‌کند، اما هشدار می‌دهد که نباید انسان‌ها به جن‌ها پناه ببرند یا از آن‌ها کمک بخواهند: «وَأَنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِّنَ الْإِنسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا» در باور اسلامی، جن یکی از مخلوقات خداوند است که برخلاف انسان که از خاک آفریده شده، از آتش بی‌دود خلق شده است. این موضوع در قرآن نیز مورد اشاره قرار گرفته است: «وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ»

در روایات اسلامی

در برخی گزارش‌های روایی، به ملاقات جن با پیامبر اسلام اشاره شده است. در یکی از این نقل‌ها، پیامبر در بازگشت از بازار عکاظ در شب به تلاوت قرآن پرداخت و گروهی از جن که از آنجا می‌گذشتند، به آیات گوش فرا دادند و پس از آگاهی از پیام تازه، ایمان آوردند. در منابع شیعی نیز روایاتی دربارهٔ مراجعه جن به امامان برای پرسش از مسائل شرعی نقل شده است.

باورهای رایج و نگاه عقلانی

در فرهنگ عامه، جن‌ها گاه با خرافات و داستان‌های ترسناک همراه شده‌اند. اما نگاه اسلامی، جن را موجودی واقعی و مکلف می‌داند که نباید با افراط یا تفریط به آن نگریست. شناخت جن باید بر اساس منابع معتبر دینی باشد، نه افسانه‌ها.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «جن». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.