فناوری و اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخهها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(شد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:فناوری اخلاق محور.jpg|جایگزین=برای بهرهمندی از فناوری اخلاق محور ضروری است که در مراحل؛ طراحی، توسعه و اجرای فناوریهای هوشمند، هنجارهای اخلاقی لحاظ شود.|بندانگشتی|برای بهرهمندی از فناوری اخلاق محور ضروری است که در مراحل؛ طراحی، توسعه و اجرای فناوریهای هوشمند، هنجارهای اخلاقی لحاظ شود.]][[اخلاق اسلامی]] و به بررسی اصول و ارزشهای اخلاقی برگرفته از [[آموزههای اسلامی]] در مواجهه با فناوریهای نوین، بهویژه هوش مصنوعی، میپردازد. با گسترش فناوریهای هوشمند، بهویژه سیستمهایی که قابلیت یادگیری، استدلال و تصمیمگیری دارند، پرسشهایی دربارهٔ مسئولیت اخلاقی، آسیبپذیری موجودات زنده، و نقش [[انسان]] در [[جریان هدایت الهی|هدایت]] این فناوریها مطرح شده است. در [[اسلام|اسلام،]] اخلاق در رفتار فردی و اجتماعی جایگاه ویژهای دارد و رعایت آن در طراحی و استفاده از فناوریهای نوین، از جمله هوش مصنوعی، ضروری تلقی میشود.<ref>{{پک|میری بالاجورشری|محمودی|۱۴۰۳|ک=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی}}</ref> | |||
== تعریف هوش مصنوعی == | |||
هوش مصنوعی بهطور کلی به توانایی ماشین در انجام رفتارهای هوشمندانه مانند یادگیری، ارتباط، تصمیمگیری و تفکر اطلاق میشود. پژوهشگران مختلف تعاریف متنوعی از این مفهوم ارائه کردهاند؛ برخی آن را شاخهای از علوم کامپیوتر میدانند که بر خودکارسازی رفتارهای هوشمند تمرکز دارد، و برخی دیگر آن را مطالعه ماشینهایی میدانند که قادر به احساس، تصمیمگیری و عملکرد مشابه انسان هستند. بر اساس تعریف دایرةالمعارف فلسفی استنفورد، هوش مصنوعی نوعی سیستم محاسباتی مصنوعی است که برای دستیابی به اهداف مشخص، رفتارهایی هوشمندانه انجام میدهد؛ این رفتارها الزاماً مشابه هوشمندی انسانی نیستند، اما از منطق و هدفمندی برخوردارند.<ref>{{پک|عاشوری کیسمی|۱۴۰۳|ک=طرح و بررسی برخی از مسائلِ اخلاقیِ هوش مصنوعی در هنر}}</ref> | |||
=== | === اصول اخلاق اسلامی در طراحی فناوری و هوش مصنوعی === | ||
[[ | رویکرد اخلاق اسلامی در فناوری، بهویژه در حوزه هوش مصنوعی، بر پایه اصولی مانند [[عدالت]]، [[حفظ حریم خصوصی]]، [[لا ضرر و لا ضرار|پرهیز از ضرر]]، و [[مسئولیتپذیری]] شکل میگیرد. اصل عدل و انصاف ایجاب میکند که در طراحی سیستمهای هوشمند، از تبعیض ناعادلانه در پردازش دادهها و تصمیمگیریها جلوگیری شود. همچنین، حذف سوگیریهای الگوریتمی و تضمین دسترسی برابر به فناوری برای همه افراد، فارغ از پیشینه اجتماعی یا اقتصادی، از الزامات اخلاقی این رویکرد است.<ref>{{پک|میری بالاجورشری|محمودی|۱۴۰۳|ک=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی}}</ref> | ||
حفظ حریم خصوصی نیز از اصول مهم اخلاق اسلامی است. در طراحی هوش مصنوعی، باید سازوکارهایی برای جلوگیری از نقض حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات شخصی افراد در نظر گرفته شود. اصل «پرهیز از ضرر» ایجاب میکند که سیستمهای هوشمند با حداقل ریسک و آسیب برای افراد و جامعه عمل کنند. مسئولیتپذیری انسانی در قبال عملکرد فناوری نیز از منظر [[فقهی]] مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>{{پک|میری بالاجورشری, محمودی|۱۴۰۳|ک=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.}}</ref> | |||
== آموزش، هنجارسازی و توسعه اخلاق اسلامی در فناوری == | |||
برای ترویج استفاده از فناوری اخلاقمحور در [[جوامع اسلامی]]، ضروری است که هنجارهای اخلاقی اسلامی در مراحل طراحی، توسعه و اجرای فناوریهای هوشمند لحاظ شوند. این امر میتواند از طریق القای ارزشهای اخلاقی در فرایند توسعه، تدوین استانداردهای اخلاقی، و تشویق به آموزش و گفتوگوی عمومی دربارهٔ اخلاق اسلامی در فناوری محقق شود.<ref>{{پک|میری بالاجورشری|محمودی|۱۴۰۳|ک=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی}}</ref> | |||
آموزش و گفتمان عمومی از مؤلفههای کلیدی در ترویج اخلاق اسلامی در فناوریهای نوین بهشمار میآیند. افراد و نهادها با افزایش آگاهی دربارهٔ اصول اخلاق اسلامی و پیامدهای کاربرد آن در حوزه هوش مصنوعی، میتوانند تصمیمگیریهای آگاهانهتری در زمینه توسعه و استفاده از این فناوریها داشته باشند. این رویکرد میتواند به بهبود عملکرد سیستمهای هوشمند، کاهش آسیبهای احتمالی، و ارتقای خدمترسانی به [[انسان]] و جامعه منجر شود.<ref>{{پک|میری بالاجورشری|محمودی|۱۴۰۳|ک=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی}}</ref> | |||
== پانویس == | |||
=== ارجاعات === | |||
{{پانویس}} | |||
== | === منابع === | ||
{{ | * {{یادکرد ژورنال|نام۱=سیده مهشید|نام خانوادگی۱=میری بالاجورشری|نام۲=امیررضا|نام خانوادگی۲=محمودی|سال=۱۴۰۳|دوره=۱۴|شماره=۵۳|عنوان=واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.|ژورنال=فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اخلاق کاربردی}} | ||
== | * {{یادکرد ژورنال|نام۱=محمد علی|نام خانوادگی۱=عاشوری کیسمی|سال=۱۴۰۳|دوره=۱۶|شماره=۱|عنوان=طرح و بررسی برخی از مسائلِ اخلاقیِ هوش مصنوعی در هنر|ژورنال=متافیزیک}} | ||
{{موضوعات اسلام}} | {{موضوعات اسلام}} | ||
[[رده:اخلاق اسلامی]] | [[رده:اخلاق اسلامی]] | ||
[[رده:اخلاق علم و فناوری]] | [[رده:اخلاق علم و فناوری]] | ||
[[رده:اخلاق کاربردی]] | [[رده:اخلاق کاربردی]] | ||
[[رده:فناوری]] | |||
[[رده:هوش مصنوعی]] | [[رده:هوش مصنوعی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۴۱
اخلاق اسلامی و به بررسی اصول و ارزشهای اخلاقی برگرفته از آموزههای اسلامی در مواجهه با فناوریهای نوین، بهویژه هوش مصنوعی، میپردازد. با گسترش فناوریهای هوشمند، بهویژه سیستمهایی که قابلیت یادگیری، استدلال و تصمیمگیری دارند، پرسشهایی دربارهٔ مسئولیت اخلاقی، آسیبپذیری موجودات زنده، و نقش انسان در هدایت این فناوریها مطرح شده است. در اسلام، اخلاق در رفتار فردی و اجتماعی جایگاه ویژهای دارد و رعایت آن در طراحی و استفاده از فناوریهای نوین، از جمله هوش مصنوعی، ضروری تلقی میشود.[۱]
تعریف هوش مصنوعی
هوش مصنوعی بهطور کلی به توانایی ماشین در انجام رفتارهای هوشمندانه مانند یادگیری، ارتباط، تصمیمگیری و تفکر اطلاق میشود. پژوهشگران مختلف تعاریف متنوعی از این مفهوم ارائه کردهاند؛ برخی آن را شاخهای از علوم کامپیوتر میدانند که بر خودکارسازی رفتارهای هوشمند تمرکز دارد، و برخی دیگر آن را مطالعه ماشینهایی میدانند که قادر به احساس، تصمیمگیری و عملکرد مشابه انسان هستند. بر اساس تعریف دایرةالمعارف فلسفی استنفورد، هوش مصنوعی نوعی سیستم محاسباتی مصنوعی است که برای دستیابی به اهداف مشخص، رفتارهایی هوشمندانه انجام میدهد؛ این رفتارها الزاماً مشابه هوشمندی انسانی نیستند، اما از منطق و هدفمندی برخوردارند.[۲]
اصول اخلاق اسلامی در طراحی فناوری و هوش مصنوعی
رویکرد اخلاق اسلامی در فناوری، بهویژه در حوزه هوش مصنوعی، بر پایه اصولی مانند عدالت، حفظ حریم خصوصی، پرهیز از ضرر، و مسئولیتپذیری شکل میگیرد. اصل عدل و انصاف ایجاب میکند که در طراحی سیستمهای هوشمند، از تبعیض ناعادلانه در پردازش دادهها و تصمیمگیریها جلوگیری شود. همچنین، حذف سوگیریهای الگوریتمی و تضمین دسترسی برابر به فناوری برای همه افراد، فارغ از پیشینه اجتماعی یا اقتصادی، از الزامات اخلاقی این رویکرد است.[۳]
حفظ حریم خصوصی نیز از اصول مهم اخلاق اسلامی است. در طراحی هوش مصنوعی، باید سازوکارهایی برای جلوگیری از نقض حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات شخصی افراد در نظر گرفته شود. اصل «پرهیز از ضرر» ایجاب میکند که سیستمهای هوشمند با حداقل ریسک و آسیب برای افراد و جامعه عمل کنند. مسئولیتپذیری انسانی در قبال عملکرد فناوری نیز از منظر فقهی مورد تأکید قرار گرفته است.[۴]
آموزش، هنجارسازی و توسعه اخلاق اسلامی در فناوری
برای ترویج استفاده از فناوری اخلاقمحور در جوامع اسلامی، ضروری است که هنجارهای اخلاقی اسلامی در مراحل طراحی، توسعه و اجرای فناوریهای هوشمند لحاظ شوند. این امر میتواند از طریق القای ارزشهای اخلاقی در فرایند توسعه، تدوین استانداردهای اخلاقی، و تشویق به آموزش و گفتوگوی عمومی دربارهٔ اخلاق اسلامی در فناوری محقق شود.[۵]
آموزش و گفتمان عمومی از مؤلفههای کلیدی در ترویج اخلاق اسلامی در فناوریهای نوین بهشمار میآیند. افراد و نهادها با افزایش آگاهی دربارهٔ اصول اخلاق اسلامی و پیامدهای کاربرد آن در حوزه هوش مصنوعی، میتوانند تصمیمگیریهای آگاهانهتری در زمینه توسعه و استفاده از این فناوریها داشته باشند. این رویکرد میتواند به بهبود عملکرد سیستمهای هوشمند، کاهش آسیبهای احتمالی، و ارتقای خدمترسانی به انسان و جامعه منجر شود.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ میری بالاجورشری و محمودی، واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.
- ↑ عاشوری کیسمی، طرح و بررسی برخی از مسائلِ اخلاقیِ هوش مصنوعی در هنر.
- ↑ میری بالاجورشری و محمودی، واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.
- ↑ میری بالاجورشری, محمودی، واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی..
- ↑ میری بالاجورشری و محمودی، واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.
- ↑ میری بالاجورشری و محمودی، واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی.
منابع
- میری بالاجورشری، سیده مهشید؛ محمودی، امیررضا (۱۴۰۳). «واکاوی مسائل اخلاقی در زمینه هوش مصنوعی با نگاهی به اخلاق اسلامی». فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات اخلاق کاربردی. ۱۴ (۵۳).
- عاشوری کیسمی، محمد علی (۱۴۰۳). «طرح و بررسی برخی از مسائلِ اخلاقیِ هوش مصنوعی در هنر». متافیزیک. ۱۶ (۱).