بدون تصویر
مقابله‌نشده با دانشنامه‌ها

غزالی: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۲۶: خط ۲۶:
|تصویر=أبو حامد الغزالي.png|caption=خوش نویسه ای از نام غزالی
|تصویر=أبو حامد الغزالي.png|caption=خوش نویسه ای از نام غزالی
}}
}}
'''غزالی''' یا '''امام محمد غزالی''' ([[۴۵۰ قمری|۴۵۰]]–[[۵۰۵ قمری|۵۰۵]] هـ.ق.)، [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] خراسانی بود که در [[طوس]] متولّد شد. او جزو شاگردان [[جوینی]] بود که به مدت کوتاهی ریاست [[نظامیه بغداد|نظامیهٔ بغداد]] را بر عهده داشت و سپس [[بغداد]] را به قصد یا بهانه [[حج]] ترک کرده و با گذراندن باقیه عمر خود را به عزلت‌نشینی در طوس گذراند. او را در گورستان «سفاقلان» طوس به خاک سپرده‌اند.{{پنک|بابایی|۱۳۸۷|ص=۱۱}}
'''غزالی''' یا '''امام محمد غزالی''' ([[۴۵۰ قمری|۴۵۰]]–[[۵۰۵ قمری|۵۰۵]] هـ.ق.)، مشهور به '''ابوحامد غزالی،''' [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] خراسانی بود که در [[طوس]] متولّد شد. او جزو شاگردان [[جوینی]] بود که به مدت کوتاهی ریاست [[نظامیه بغداد|نظامیهٔ بغداد]] را بر عهده داشت و سپس [[بغداد]] را به قصد یا بهانه [[حج]] ترک کرده و با گذراندن باقیه عمر خود را به عزلت‌نشینی در طوس گذراند. او را در گورستان «سفاقلان» طوس به خاک سپرده‌اند.{{پنک|بابایی|۱۳۸۷|ص=۱۱}}
 
مخالفت‌های غزالی با [[فلسفه]] باعث شد تا او را یکی از فیلسوفان مشهور مسلمان بدانند. غزالی باعث افول [[فلسفه مشائی]] در [[جهان عرب]] شد، اما در [[ایران]] و جهان فارسی‌زبان فلسفه همچنان ادامه یافت.


== آثار ==
== آثار ==
خط ۳۵: خط ۳۷:
* ''[[نصیحة الملوک]]''
* ''[[نصیحة الملوک]]''
* ''[[الجام العوام]]''
* ''[[الجام العوام]]''
== تأثیر غزالی بر فلسفه و کلام اسلامی ==
=== حمله غزالی به فلسفه مشائی ===
ابوحامد غزالی (۱۱۱۱–۱۰۵۸ م.) به‌شدت به [[فلسفه مشائی]] (مشّائیه) که توسط [[ابن‌سینا]] نمایندگی می‌شد، حمله کرد. او سه گزاره فلسفی را کفرآمیز دانست:<ref>{{پک|leaman|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=The developed kalam tradition|زبان=en|ص=۷۸}}</ref>
* انکار علم خدا به جزئیات
* قدیم دانستن عالم (یعنی ازلی و ابدی بودن جهان، نه مخلوق بودن آن)
* ناممکن دانستن معاد جسمانی
استدلال غزالی این نبود که چون این نظریات مخالف [[اسلام]] هستند، پس باید رد شوند؛ بلکه او نشان داد که حتی بر اساس منطق خودِ فیلسوفان، این نتایج الزاماً از مقدماتشان نتیجه نمی‌شود. این روش باعث شد برخی، حتی در غرب مسیحی، او را فیلسوف بدانند نه دشمن فلسفه.<ref>{{پک|leaman|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=The developed kalam tradition|زبان=en|ص=۷۸}}</ref>
=== تأثیر نقد غزالی بر فلسفه اسلامی ===
[[ابن‌رشد]] به نقد آرای غزالی پرداخت، اما دیدگاه غزالی در [[جهان اسلام]]، به‌ویژه در مناطق عربی‌زبان، غالب شد. در نتیجه همین موضوع، فلسفه، به‌عنوان یک سیستم فکری مستقل، در این مناطق کنار گذاشته شد. با این حال، منطق (منطق ارسطویی) مورد پذیرش غزالی بود و او آن را بخشی از الهیات می‌دانست. تأثیر این نگاه باعث شد که [[علم کلام]] روش‌های منطقی را در تحلیل‌های خود نهادینه کند و به توسعه یک سیستم الهیاتی بر اساس استدلال عقلانی کمک نماید.<ref>{{پک|leaman|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=The developed kalam tradition|زبان=en|ص=۷۸}}</ref>
=== دوگانگی روش غزالی ===
غزالی دو استراتژی داشت: ابطال استدلال‌های فیلسوفان با استفاده از منطق و روش خودشان و بیان اینکه حتی اگر استدلال‌های فیلسوفان منطقی باشند، باز هم مخالف نص صریح وحی‌اند و بنابراین باطل. این روش فیلسوفان را مجبور می‌کرد که نه‌تنها درستی استدلال‌های خود را اثبات کنند، بلکه نشان دهند که این استدلال‌ها با اسلام نیز در تضاد نیستند.<ref>{{پک|leaman|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=The developed kalam tradition|زبان=en|ص=۷۸}}</ref>
=== ضدیت با عقلانیت ===
برخی از متفکران، نقد غزالی را نوعی ضدیت با [[عقل‌گرایی]] (آنتی‌راسیونالیسم) یا [[سنت‌گرایی]] محض تلقی کرده‌اند. اما غزالی استدلال می‌کرد که اگر نتایج عقل با روش‌های دیگر شناخت (مانند [[وحی]]) در تضاد باشد، باید در مورد اعتبار عقل در آن حوزه خاص تجدیدنظر کرد. او منطق را رد نمی‌کرد، بلکه نتایج خاص فلسفی که به نظرش مغایر با وحی بودند را غیرقابل‌قبول می‌دانست.<ref>{{پک|leaman|2008|ک=Classical Islamic Theology|ف=The developed kalam tradition|زبان=en|ص=۷۸}}</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
=== ارجاعات ===
=== ارجاعات ===
{{منابع}}
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}


=== منابع ===
=== منابع ===
{{آغاز منابع}}
{{آغاز منابع}}
* {{یادکرد ژورنال | ژورنال = پاژ | عنوان = امام محمد غزالی طوسی (450 - 505ه) | نام = محسن | نام خانوادگی = بابایی | تاریخ = 1387 | شماره = 3}}
* {{یادکرد ژورنال | ژورنال = پاژ | عنوان = امام محمد غزالی طوسی (450 - 505ه) | نام = محسن | نام خانوادگی = بابایی | تاریخ = 1387 | شماره = 3}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=leaman|نام=oliver|پیوند نویسنده=اولیور لیمن|مقاله=The developed kalam tradition|دانشنامه=[[راهنمای کمبریج در الهیات اسلامی کلاسیک|The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology]]|سال=2008|ناشر=Cambridge University Press|مکان=Cambridge|شابک=9780521785495|زبان=en}}
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۰۲:۱۷

محمد غزالی
خوش نویسه ای از نام غزالی
نام در زمان تولدابوحامد محمد بن محمد غزالی شافعی
متولد۴۵۰ هـ.
۱۰۵۸ مـ.
توس، ایران
وفات۳ دی ۴۹۰
۱۴ جمادی‌الثانی ۵۰۵
۱۹ دسامبر ۱۱۱۱
توس، ایران
آرامگاهطابران توس، ایران
۳۶°۲۹′۳۱٫۱۸″ شمالی ۵۹°۳۰′۴۲٫۲۴″ شرقی / ۳۶٫۴۹۱۹۹۴۴°شمالی ۵۹٫۵۱۱۷۳۳۳°شرقی / 36.4919944; 59.5117333
دیگر نام‌هاحجّة الاسلام، زین الدین، شرف الأئمة، محجّة الدین، عالم اوحد، مفتی امت برکت الانام و پیشوای پیشوایان دین
دورهسلجوقیان
حیطهفلسفه، کلام، فقه، تصوف
مکتبفلسفه اسلامی، فقه شافعی الهیات و کلام
استادانعبدالملک جوینی
تأثیرگرفته از
تأثیرگذار بر

غزالی یا امام محمد غزالی (۴۵۰–۵۰۵ هـ.ق.)، مشهور به ابوحامد غزالی، فقیه و متکلم خراسانی بود که در طوس متولّد شد. او جزو شاگردان جوینی بود که به مدت کوتاهی ریاست نظامیهٔ بغداد را بر عهده داشت و سپس بغداد را به قصد یا بهانه حج ترک کرده و با گذراندن باقیه عمر خود را به عزلت‌نشینی در طوس گذراند. او را در گورستان «سفاقلان» طوس به خاک سپرده‌اند.[۱]

مخالفت‌های غزالی با فلسفه باعث شد تا او را یکی از فیلسوفان مشهور مسلمان بدانند. غزالی باعث افول فلسفه مشائی در جهان عرب شد، اما در ایران و جهان فارسی‌زبان فلسفه همچنان ادامه یافت.

آثار

از مهم‌ترین آثار او عبارتند از:[۱]

تأثیر غزالی بر فلسفه و کلام اسلامی

حمله غزالی به فلسفه مشائی

ابوحامد غزالی (۱۱۱۱–۱۰۵۸ م.) به‌شدت به فلسفه مشائی (مشّائیه) که توسط ابن‌سینا نمایندگی می‌شد، حمله کرد. او سه گزاره فلسفی را کفرآمیز دانست:[۲]

  • انکار علم خدا به جزئیات
  • قدیم دانستن عالم (یعنی ازلی و ابدی بودن جهان، نه مخلوق بودن آن)
  • ناممکن دانستن معاد جسمانی

استدلال غزالی این نبود که چون این نظریات مخالف اسلام هستند، پس باید رد شوند؛ بلکه او نشان داد که حتی بر اساس منطق خودِ فیلسوفان، این نتایج الزاماً از مقدماتشان نتیجه نمی‌شود. این روش باعث شد برخی، حتی در غرب مسیحی، او را فیلسوف بدانند نه دشمن فلسفه.[۳]

تأثیر نقد غزالی بر فلسفه اسلامی

ابن‌رشد به نقد آرای غزالی پرداخت، اما دیدگاه غزالی در جهان اسلام، به‌ویژه در مناطق عربی‌زبان، غالب شد. در نتیجه همین موضوع، فلسفه، به‌عنوان یک سیستم فکری مستقل، در این مناطق کنار گذاشته شد. با این حال، منطق (منطق ارسطویی) مورد پذیرش غزالی بود و او آن را بخشی از الهیات می‌دانست. تأثیر این نگاه باعث شد که علم کلام روش‌های منطقی را در تحلیل‌های خود نهادینه کند و به توسعه یک سیستم الهیاتی بر اساس استدلال عقلانی کمک نماید.[۴]

دوگانگی روش غزالی

غزالی دو استراتژی داشت: ابطال استدلال‌های فیلسوفان با استفاده از منطق و روش خودشان و بیان اینکه حتی اگر استدلال‌های فیلسوفان منطقی باشند، باز هم مخالف نص صریح وحی‌اند و بنابراین باطل. این روش فیلسوفان را مجبور می‌کرد که نه‌تنها درستی استدلال‌های خود را اثبات کنند، بلکه نشان دهند که این استدلال‌ها با اسلام نیز در تضاد نیستند.[۵]

ضدیت با عقلانیت

برخی از متفکران، نقد غزالی را نوعی ضدیت با عقل‌گرایی (آنتی‌راسیونالیسم) یا سنت‌گرایی محض تلقی کرده‌اند. اما غزالی استدلال می‌کرد که اگر نتایج عقل با روش‌های دیگر شناخت (مانند وحی) در تضاد باشد، باید در مورد اعتبار عقل در آن حوزه خاص تجدیدنظر کرد. او منطق را رد نمی‌کرد، بلکه نتایج خاص فلسفی که به نظرش مغایر با وحی بودند را غیرقابل‌قبول می‌دانست.[۶]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ بابایی ۱۳۸۷، ص. ۱۱.
  2. ↑ leaman, “The developed kalam tradition”, Classical Islamic Theology, 78.
  3. ↑ leaman, “The developed kalam tradition”, Classical Islamic Theology, 78.
  4. ↑ leaman, “The developed kalam tradition”, Classical Islamic Theology, 78.
  5. ↑ leaman, “The developed kalam tradition”, Classical Islamic Theology, 78.
  6. ↑ leaman, “The developed kalam tradition”, Classical Islamic Theology, 78.

منابع

  • بابایی، محسن (۱۳۸۷). «امام محمد غزالی طوسی (450 - 505ه)». پاژ (۳).
  • leaman, oliver (2008). "The developed kalam tradition". The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=غزالی&oldid=108712»