مطهرات

مُطَهِّرات

مقصود از مُطَهِّرات، پاک‌کننده‌های نجاسات هستند که مهمترین آن‌ها، آب است. مُطَهِّرات شامل این موارد است: آب، زمین، آفتاب، استحاله، انتقال، اسلام، تبعیت، برطرف شدن نجاست، استبراء حیوان نجاست خوار و غایب شدن مسلمان می باشد.

آب

مهم‌ترین پاک‌کننده آب است، برای پاک کردن اجسام نجس، آب باید دارای شرایط زیر باشد:

• مطلق باشد.
• پاک باشد.
• زمانی که شیء نجس با آب شسته می‌شود، آب، بو یا رنگ یا طعم نجاست را نگیرد‌.

اقسام آب

آب شامل آب مطلق و مضاف می‌شود.

آب مطلق، آبی است که اصل خلقت اوّلیه‌اش را داشته باشد، آب مطلق پنج دسته زیر را شامل می‌شود:

• آب باران.
• آب جاری.
• آب چاه.
• آب کر.
• آب قلیل.

آب مطلق، آبی پاک است و به عنوان پاک‌کننده است و نجاست را برطرف می‌کند و می‌توان با آن وضو و غسل انجام داد.

آب مضاف، شامل مایعات دیگری می‌شود که مطلق نیستند، مانند: گلاب، آب‌میوه، یعنی هر آبی که از مخلوط شدن با چیز دیگری به دست آمده باشد. ذات آب مضاف پاک است، اما به عنوان پاک‌کننده نجاست نمی‌تواند باشد و وضو و غسل هم با آن صحیح نمی‌باشد.

تطهیر اشیاء نجس با آب

• تطهیر ظرف با آب به صورت زیر می‌باشد:

با آب کر: یک مرتبه

با آب قلیل: سه مرتبه

• تطهیر غیر ظرف با آب به صورت زیر می‌باشد:
• اگر به بول نجس شده باشد:

با آب کر: یک مرتبه

با آب قلیل: دو مرتبه

• اگر به غیر بول نجس شده باشد:

با آب کر: یک مرتبه

با آب قلیل: یک مرتبه

زمین

زمانی که پا یا کف کفش با راه رفتن نجس شود و به دلیل تماس با زمین، نجاست بر طرف شود، پاک می‌شود؛ یعنی زمین فقط کف پا و کف کفش را پاک می‌کند. شرایط پاک‌کنندگی زمین به این صورت است:

• زمین پاک باشد.
• زمین خشک باشد یعنی تر نباشد.
• زمینی پاک می‌کند که از جنس خاک، شن، سنگ، آجر فرش و مانند این‌ها باشد.

اگر به دلیل تماس ته کفش یا کف پا با زمین، نجاست بر طرف شود، پاک می‌شود؛ ولی بهتر این است که حداقل پانزده قدم بردارد. اشیائی که پاک کننده کف پا و کف کفش نیستند، شامل این موارد است: موزایک ،آسفالت فرش و زمینی که با چوب فرش شده است و همچنین زمینی که داری پوشش گیاهی است؛ مگر آن قدر کم باشد، که چیزی به حساب نیاید و طبق عرف بگویند روی زمین راه می رود. بنابر احتیاط واجب زمین، مواردی را که ذکر می‌شود، پاک نمی‌کند: دست و زانوی افراد معلول که با دست یا زانو راه می‌روند، نوک عصا، جوراب، کف پای مصنوعی، نعل چارپایان و چرخ اتومبيل.

آفتاب

هر چیزی که نور خورشید بر آن تابیده شود و نجاست آن را خشك کند، مانند زمین، ساختمان، درب و پنجره‌های ساختمان و این قبیل موارد پاک میشود، به شرط آن‌ که عین نجاست از آن برطرف شود. فقها اشیاء منقول مانند ظرف‌های غیر ثابت، لباس و فرش - غیر از حصیر و بوریا - را استثناء کرده و طبق این قول باید بنابر احتیاط عمل کرد. شرط برخی این است که جسم دارای نجاست، باید قبل از تابیدن آفتاب، مرطوب باشد. تابیدن آفتاب باید مستقیم صورت باشد و اگر خورشید بر چیزی مجاور نجس تابیده شود یا توسط آینه و از پشت شیشه یا ابر بتابد یا باد شدید، باعث خشک شدن آن شود نه خورشید، آن چیز پاک نخواهدشد.

استحاله

اگر جنس شیء نجس به گونه ای عوض شود، که تبدیل به چیز دیگری شود پاک می‌شود، یعنی هرزمان عین نجس طوری تغییر کند که نام دیگری به آن دهند. به طور مثال اگر چوب متنجس، تبدیل به خاکستر شود، طبق نظر تمام مراجع تقلید پاک می‌شود، اما اگر تبدیل به زغال شود طبق نظر برخی مراجع تقلید، پاک نمی‌شود.

انتقال

اگر خونی که نجس است یعنی خون انسان یا خون حیوان دارای خون جهنده، به بدن حیوانی که خون جهنده ندارد، برود به گونه ای که خون آن حیوان به حساب آید، پاک می‌شود، که به آن انتقال می گویند. اگر انسان یا حیوان دارای خونه جهنده، وارد بدن‏‎ ‎‏حیوان بدون خون جهنده، مانند پشه و مگس شود و خون آن حیوان به حساب آید، پاک می‌شود، ولی اگر شک کنیم که جزء بدن آن حیوان شده است یا نه‏، نجس می‌باشد. اگر درخت و گیاه و مانند این‌ها با آب نجس آب داده شوند و آب‏‎ ‎‏نجس از اجزاء آن‌ها شود، پاک می‌باشد. در صورتی که زالو، خون انسان یا حیوانی را بمکد، به دلیل این که، به آن خون زالو گفته نمی شود، نجس می‌باشد.

اسلام

اگر بدن کافر هنگامی که اسلام آورد، آلوده به نجاست بود، پاک نیست و باید عین نجاست را برطرف کند و بدنش را آب بکشد. اگر لباس کافر، در زمان کفر با رطوبت بدن نجس شده باشد، طبق نظر برخی مراجع تقلید مانند: بهجت و نوری، بعد از مسلمان شدن لباس پاک است و طبق نظر برخی مراجع تقلید دیگر مانند خمینی، خویی، گلپایگانی، سیستانی، صافی، تبریزی، وحید و مکارم بنا بر احتیاط واجب، باید از آن لباس اجتناب کند.

تبعیت

تبعیت یعنی پاک‌شدن چیزی که نجس شده به‌ واسطه‌ی پاک‌شدن چیز نجس دیگری، به طور مثال اگر فردی کافر اسلام بیاورد، فرزند او به‌ تبعیت از پدرش پاک می‌گردد یا اگر شراب تبدیل به سرکه شود، ظرف آن هم به تبعیت از سرکه پاک می‌گردد.

برطرف شدن نجاست

برطرف شدن عین نجاست از قسمت‌های درونی و باطن انسان، مانند دهان و بینی، جزو مطهرات می‌باشد. طبق قول مشهور، برطرف شدن عین نجاست، از بدن حیوان هم از مطهرات می‌باشد، چه این برطرف شدن به دلیل چیزی اتفاق افتاده باشد یا به خودی خود باشد، به طور مثال اگر منقار پرنده ای به خونی نجس شده باش، با برطرف شدن عین آن و خشک شدن رطوبت آن، پاک می‌گردد.

استبراء حیوان نجاست خوار

اگر حیوان حلال گوشتی به خوردن نجاست انسان عادت كرده باشد، به آن «نجاست خوار» مى‌گويند. بول و غائط این حيوان نجس می‌شود و براى پاک شدنش بايد آن را «استبراء» كرد. استبراء یعنی زمانی مانع از خوردن نجاست آن شوند و به آن حیوان غذای پاک بخورانند. مدت‌های استبراء حیوانات بنابر احتیاط واجب به این صورت می‌باشد: شتر: ۴۰ روز، گاو: ۲۰ روز، گوسفند: ۱۰ روز، مرغابی: ۵ روز، مرغ خانگی: ۳ روز.

غایب شدن مسلمان

اگر بدن یا لباس مسلمانی و یا چیز دیگری که او در اختیار داشته است، مانند ظرف و فرش، نجس شده باشد، در صورت غایب شدن او، بر اساس شرایط زیر، محکوم به طهارت است:

• شخص از برخورد نجاست با بدن، لباس یا چیزی که در اختیار اوست، اطلاع داشته باشد.
• از حکم نجس شدن بدن یا لباس، از روی اجتهاد یا تقلید آگاهی داشته باشد.
• احتمال داده شود، شیء نجس توسط مکلف تطهیر می‌شود. بر این اساس اگر علم داشته باشد تطهیر نمی‌شود،محکوم به طهارت نخواهد بود.