الله

این مقاله دربارهٔ واژهٔ الله است. برای مفهوم خدا خدا را ببینید.

الله در زبان عربی به معنی خداوند در زبان فارسی است. مسلمانان الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان مسیحی و یهودی نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در مغرب‌زمین، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته‌است۔ هرچند اعراب مسیحی جز الله واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند و به عنوان مثال از کلماتی مانند الله الأب (به معنی خدای پدر) استفاده می‌کنند.

مفاهیمی که به واژه الله نسبت داده شده‌است در بین مکاتب مختلف تفاوت‌هایی با هم دارد. پیش از اسلام الله خدای یکتا نبود، بلکه یاران و همراهان و پسران و دخترانی داشت، هرچند هیچگاه بتی که مجسم‌کنندهٔ الله باشد یافت نشده‌است.

مفاهیم مشرکانه با ظهور اسلام به‌شدت مردود شناخته شد. در اسلام، الله نام برتر خداوند بوده‌است؛ باور مسلمانان این است که تمامی نام‌های دیگر الهی به این نام اشاره می‌کنند. الله یکتاست، تنها خدا بوده، و خالق توانای جهان است.

معناشناسی

الله الله

مفاهیم مرتبط توحید عقیده تعطیل تنزیه تشبیه تسبیح عبارات مرتبط بسم الله الرحمن الرحیم تکبیر شهادتین إن شاء الله ما شاء الله أستغفر الله جزاک الله أعوذ بالله فی سبیل الله یرحمک الله الحمد لله نام‌های خدا در اسلام مرتبط به... علم قدرت سیطره بزرگی جبر عشق رحمت خالق ذات ۞ ۞

معنای لغوی

در ریشه‌یابی واژهٔ الله دو نظر وجود دارد؛ اول آنکه این واژه مشتق است و دوم آنکه این واژه جامد می‌باشد. مشتق بودن واژه، دیدگاه اکثریت است و به سه شکل ارائه می‌شود. نظریهٔ اول بر آن است که الله متشکل از دو بخش «ال» (الف و لام تعریف) + «اله» (ایزد یا معبود) است. خویشاوندهای واژه «الله» در بین دیگر زبان‌های سامی مانند عبری و آرامی موجود است. «اله» مسلماً با «אֱלָהָא» یکی است و شکل گسترش‌یافتهٔ تکواژ «اِل/ایل» است که در همهٔ زبان‌های سامی وجود دارد. به هم چسباندن «ال» و «اله» در تشکیل «الله» (خدا، فرم مذکر) مشابه به هم چسباندن «ال» و «الهه» در تشکیل «اللات» (خدا، فرم مؤنث) است. در عمده دست‌نوشته‌های قدیمی اعراب مسیحی یا یهودی پیش از اسلام، کلمه ''الله'' به صورت ''الاله'' ثبت شده‌است۔ نظریهٔ سوم در دیدگاه مشتق بودن واژه الله، آن را مشتق از ضمیر سوم شخص «ها» می‌داند. ابوالبقاء کفوی در کلیات العلوم چنین نظر می‌دهد که واژهٔ الله از «ها»، اسم جمع و ضمیر سوم شخص، و «لام» ملکی ساخته شده‌است. به عبارتی دیگر، خدای متعال را ابتدا با ضمیر سوم شخص خوانده، سپس لام ملکیت به آن افزوده و «لهُ» را تشکیل داده‌اند. سپس به خاطر تعظیم، ال به آن اضافه کرده‌اند («اللَه») و سپس فتحهٔ میانی را به مصوت بلند تبدیل کرده‌اند. گروهی مانند ابوزید بلخی که به جامد بودن اسم الله معتقدند الله را وام‌واژه‌ای عبری یا سریانی دانسته‌اند. برخی فرهنگ‌ها، واژه‌های برابر آرامی الله در زبان آرامی کتب مقدس را אֱלָהָא Ĕlāhā و فرم سریانی آن را ܐܰܠܳܗܳܐ ˀAlâhâ یا Ālōho دانسته‌اند. نظریهٔ دیگری که الله را جامد می‌داند و به سیبویه، خلیل، و مبرد نسبت داده شده، گسترش زیادی نیافته‌است. در این نظریه، الله نام خاص است و هیچ معنای معینی ندارد (نعت نیست). دلیلی که آورده می‌شود این است که هیچگاه نمی‌توان «ال» را از اول واژه برداشت، یا اینکه وقتی حرف ندا به قبل آن اضافه می‌کنیم «ال» را حذف نمی‌کنیم و همچنان می‌گوییم «یا الله».

دربارهٔ چگونگی تبدیل «الـ+اله» به الله گفته شده که «خدای متعال» را «إِلٰه» خوانده و «ٱلْـ» تعظیم را به آن افزودند که ٱلْإِلٰه شده‌است. کاربرد زیاد این واژه سبب تخفیف همزه و تبدیل واژه به الله شده‌است. دربارهٔ چگونگی این تبدیل بحث‌های مفصلی شده و آن را با تبدیل «لکن + أن ← لکنّ» مقایسه کرده‌اند. مکتب نحوی بصره با رد ارتباط مستقیم بین این دو واژه، ساخت «الله» را بی‌واسطه و آنی (مرتجل) یا به شکل «لاه» از ریشه «ل-ی-ه» می‌داند که حرف تعریف «ال» به آن چسبیده‌است. «لاه» به معنی «پنهان بودن» یا «برفراز رفتن و علو یافتن» است. پس «اله» به معنی وجودی است که از دید بندگان پنهان می‌ماند یا وجودی که والا و متعالی است.

معنای اصطلاحی

«الله» در زبان عربی به معنی خداوند در زبان فارسی است. مسلمانان الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان مسیحی و یهودی نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در مغرب‌زمین، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته‌است. هرچند اعراب مسیحی جز «الله» واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند و به عنوان مثال از کلماتی مانند «الله الأب» (به معنی خدای پدر) استفاده می‌کنند. در حقیقت الله به عنوان نامی خاص در نظر گرفته نمی‌شود و عبارتی است برای توصیف خداوند با تمام صفاتش۔

زبان‌شناسان تاریخی عرب مفصلاً راجع به ریشه و معنی واژه‌های «اله» و «الله» بحث کرده‌اند. اغلب زبان‌شناسان اسم خاص «الله» را برگرفته از الإله در نظر گرفته‌اند و سعی کرده‌اند اله را به ریشه‌ای سه‌حرفی (ثلاثی) ربط دهند. واژهٔ اله را بر وزن فعال دانسته و اصل آن را فعلی به صورت اَلِهَ-یالَهُ یا وَلِهَ-یؤلَهُ دانسته‌اند. بر این اساس صورت‌های اشتقاق از ریشه‌های زیر پیشنهاد شده‌اند:

1. برخی اصل واژهٔ اله را از اَلَهَ-یاله به معنی پناه بردن دانسته‌اند و اله را کسی دانسته‌اند که بنده به او پناه می‌برد. همین لغت در باب افعال به معنی پناه دادن است. برخی اله را از ریشهٔ وَلِهَ-یَولَهُ دانسته‌اند بدون آنکه در معنی تفاوتی برایش قائل شوند.
2. برخی وَلِهَ-یَولَهُ را به معنی «عاشق شدن» و «شیدا شدن» دانسته‌اند. در این معنی، اله کسی است که دل‌ها شیفتهٔ او می‌شوند.
3. چون الوَلَه از ریشهٔ وَلِهَ به معنی عشق شدید است، اله را به معنی دوستدار بندگان یا محبوب آنان نیز دانسته‌اند.
4. اَلِهَ-یألَهُ می‌تواند به معنی حیران و سرگردان شدن باشد که در این صورت اله به معنی کسی است که حیران اویند؛ زمخشری متذکر می‌شود که فعل الهه از اسم الُهه به معنای سرگشته شدن، مبهوت شدن مشتق شده‌است، زیرا ذهن از شناخت ذات الله دچار بهت می‌شود («ولهه» همان معنا را می‌رساند).
5. اَلِهَ-یألَهُ می‌تواند معنی پرستیدن بدهد که در آن صورت اله به معنی معبود است.
6. اَلِهَ-یألَهُ می‌تواند معنی اقامت گزیدن نیز بدهد که در اینجا اله وجود تغییرناپذیر و فناناپذیر معنی می‌دهد.
7. «ل-و-ه»، از آنجا که لَها آفریدن معنا می‌دهد.
8. اَوَلَ و ایل، ریشه‌هایی که بر دیدگاه تقدم و اولویت نظر دارد.

تاریخچه استفاده

در مسیحیت و یهودیت

دست‌نوشتهٔ Mussai Borg از انجیل دیاتسرون عربی

واژهٔ آرامی برای «خدا» در زبان آشوری‌ها ʼĔlāhā یا الاهه است. عرب‌زبانانی که پیرو یکی از ادیان ابراهیمی هستند از واژهٔ الله برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند. امروزه عرب‌های مسیحی واژه‌ای غیر از الله برای اشاره به خدا ندارند. حتی گویشوران زبان مالتی (شاخه‌ای از زبان عربی) که تقریباً همه کاتولیک رومی هستند برای اشاره به خدا از واژهٔ Alla استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، مسیحیان عرب از واژه‌های الله الأب (خدای پدر)، الله الإبن (پسر خدا)، و الله الروح القدس (خدای روح مقدس) برای بیان مفاهیم تثلیث استفاده می‌کنند.

بنا بر مارشال هاجسون، به نظر می‌رسد در دوران پیش از اسلام، برخی مسیحیان به زیارت کعبه رفته و به الله به عنوان خدای آفریدگار احترام گذاشته‌اند. کاوش‌های باستان‌شناسی در کلیسای ام‌الجمال در شمال اردن منجر به کشف کتیبه‌ها و قبرهایی از مسیحیان عرب پیش از اسلام شده‌است. این کتبیه‌ها از الله به عنوان نام خدا استفاده کرده و برخی عنوان «عبدالله» (بندهٔ خدا) را داشته‌اند. واژهٔ الله به‌کرات در گزارش‌ها و فهرست شهیدان مسیحی در جنوب عربستان یافت می‌شود. این گزارش‌های باستانی سریانی، اسامی کشته‌شدگان مسیحی در زمان پادشاهی حمیر و امپراتوری اکسوم را در بر می‌گیرند. در کتیبه‌ای متعلق به سال ۵۱۲ میلادی در کلیسایی که مرقد شهدای مسیحی داشت، اشارات به الله به هر دو زبان عربی و آرامی یافت می‌شود. کتیبه با عبارت «با کمک الله» شروع می‌شود. در نسخه‌های عربی پیش از اسلام کتاب عهد جدید، نام الله به عنوان خدا مورد استفاده قرار گرفته‌است. اعراب مسیحی پیش از اسلام، از عبارت «یا لعباد الله» (ای بندگان خدا) برای دعوت یکدیگر به میدان مبارزه استفاده می‌کردند. الله در اشعاری که غسانیان و تنوخیان، عرب‌های مسیحی پیش از اسلام، در سوریه و شمال شبه‌جزیره عربستان سروده‌اند یافت می‌شود.

یک رهبر مسیحی به نام «عبدالله بن ابی‌بکر بن محمد» که در سال ۵۲۳ پیش از میلاد کشته شده بود، انگشتری داشت که بر روی آن نوشته شده بود «الله پروردگار من است».

مؤلفه‌های واژهٔ الله:

1. الف
2. همزهٔ وصل
3. لام
4. لام
5. تشدید
6. الف کوچک
7. هـ

در دوران پیش از اسلام

مقالهٔ اصلی: الله پیش از اسلام

آنگونه که از کتیبه‌های به جا مانده در جنوب عربستان برداشت می‌شود، الله یک نام باستانی است که حتی تا قرن پنجم پیش از میلاد به شکل‌های دیگری نیز کاربرد داشته‌است۔ در دوران پیش از اسلام در مکه، الله به‌خوبی شناخته شده و ورای خدای یهودیان و مسیحیان، به عنوان یک خدای بدوی و ساده مورد استفاده بود در واقع، او را از خدایان اصلی مکه می‌دانستند که کعبه خانه او بود۔ از دیدگاه اعراب جاهلی، این الله بود که پیروزی در جنگ با ابرهه را برای آنان فراهم کرد۔ با این وجود، هیچ بت یا تجسم شمایل‌گونه‌ای از الله شناخته نشده‌است. از همین رو برخی گزارش کرده‌اند که الله تنها ایزد مکه بود که بتی نداشت. پدر محمد که پیش از اسلام از دنیا رفته‌است نیز به نام عبدالله نامگذاری شده بود که به معنی «بندهٔ الله» است.

نظریه‌های مختلفی دربارهٔ جایگاه الله در میان خدایان مشرکان پیش از اسلام مطرح شده‌است. برخی از نویسندگان گفته‌اند که اعراب مشرک، الله را خدای آفریدگار یا خدای برتر در میان ایزدان خود می‌دانستند. بنا بر برخی از آیات قرآنی (مثلاً عنکبوت ۶۱–۳، لقمان ۲۴–۲۵، و زمر ۳۸) قریشیان باور داشتند که الله خالق جهان، سرور نیروهای مادی، و سرور ایشان و پدرانشان بود. در کشمکش‌های آغاز اسلام میان پیامبر اسلام و قریشیان، پیوسته الله که مورد تأیید مشرکان قریش بود در کنار الرحمان که ظاهراً درمیانشان ناشناخته بود قرار می‌گرفت. پیامبر اسلام برای شناساندن خدا به تنها به پرستش خدای کعبه اشاره می‌کند و این به آن معناست که اعراب جاهلی، با مفهوم الله و خدا به طور کامل آشنا بودند۔ لات، منات و عزی نیز دختران الله محسوب می‌شدند.

ممکن است این واژه معنی مبهمی در میان اهالی مکه داشته بوده باشد. براساس نظریهٔ یولیوس ولهاوزن، الله (خدای برتر مجموعه قبایل اطراف قریش) مقامی بود که تقدس هبل (خدای برتر قریش) را باعث می‌شد. او الله را «اسم جنس» تلقی کرد و معتقد بود مشرکان به خاطر کراهت بردن نام بت‌ها، اسم جنس الله را به جای آن‌ها به کار می‌بردند. اگرچه شواهدی هست که نشان می‌دهد الله و هبل دو ایزد متفاوت بودند. براساس نظریه تفاوت هبل و الله، کعبه برای نخستین بار برای خدای والای الله ساخته شده بود؛ اما پس از فتح مکه توسط قریش (حدود یک سده پیش از ظهور پیامبر اسلام) به بتکده و جایگاه ایزدان قریش تبدیل شد. پس از این فتح بود که به قریش «قوم الله» نیز اطلاق شد۔ برخی محققان معتقدند که الله، خدای آفریدگار دست‌نیافتنی بود که اهمیتش کم‌کم زیر سایهٔ ایزدان مجسم کمرنگ شده بود. رنه دوسو معتقد است که الله برخلاف هبل، تندیس و بتی نداشته و لذا حجرالاسود را نماد الله قرار داده‌اند. دربارهٔ اهمیت نقش الله در دین مشرکان مکه بین محققان اختلاف نظر وجود دارد.

«اله» در میان اقوام گوناگون عرب کاربرد فراوان داشت و قدمتی بیشتر از الله، که گویی تنها برای خدای متعال استفاده شده، دارد. الله در هیچ‌یک از نوشته‌های عصر جاهلیت نیامده، اما به‌وفور در اشعار جاهلی به کار رفته‌است، از امرؤالقیس تا عدی بن زید، زهیر و به‌ویژه امیة بن ابی‌الصلت که آن را مکرراً به کار برده‌است. الله در آثار صفائیان هم پنج بار به کار رفته‌است. آذرتاش آذرنوش در دایرة المعارف بزرگ اسلامی از تردید برخی شرق‌شناسان در جاهلی بودن واژهٔ الله می‌نویسد. برخی معتقدند ۱) سراسر اشعار جاهلی از جمله اشعاری که در آنان الله به‌کار رفته جعلی‌اند؛ ۲) بعد از اسلام الله را به همراه معانی یکتاپرستی به اشعار جاهلی افزوده‌اند؛ یا ۳) در شعر جاهلی هرجا نام بتی بوده آن را با الله جایگزین کرده‌اند، مانند عبدالعزی ← عبدالله.

در دوران اسلام

همچنین ببینید: نام‌های خدا در اسلام

نقش الله بر روی مدال بزرگی در مسجد ایاصوفیه در شهر استانبول ترکیه.

نقش الله در کاشی‌کاری‌های آرامگاه و مسجد محمد محروق، نیشابور، دوران تیموریان و ایران صفوی

در اسلام، الله خدای یکتا و قادر متعال و تنها ایزد و آفریدگار گیتی است و برابر با خدا در ادیان ابراهیمی است. الله رایج‌ترین واژه برای اشاره به خدا در اسلام است و تسلیم بودن در برابر اراده و دستورهایش، شالودهٔ اعتقاد اسلامی را تشکیل می‌دهد. او خدای یکتا، آفریدگار گیتی و قاضی روز قیامت است. او احد (یگانه)، واحد (ذاتاً یکتا)، رحمن، و قادر متعال است. قرآن دربارهٔ حقیقت الله، ذات رازآلودِ دست نیافتنی‌اش، نام‌های او و کارهایش در مورد مخلوقاتش سخن می‌گوید.

اسماء الحسنی (نام‌های نیکو) در اسلام شامل ۹۹ نام است که ویژگی‌های خدا در اسلام را بیان می‌کنند. همهٔ این نام‌ها به الله اشاره می‌کنند، اما مسلمانان الله را جامع تمام آن اوصاف و اسماء می‌دانند. مشهورترین این اسماء ۹۹ گانه، رحمن و رحیم است۔ این دو واژه در کنار عبارت بسم الله نیز در قرآن و ادبیات مسلمانان کاربرد داشته است۔ الرحمن که نام خدای آسمان‌ها در یمن محسوب می‌شد، هنگامی که توسط محمد در کنار الله به کار رفت، به این معنا بود که الرحمن، صفتی از صفات خداوند یگانه است و به نوعی گسترده کردن مفهوم توحید بود۔

استفاده از واژه بسم الله الرحمن الرحیم، در میان مسلمانان به عنوان آغازگر هر کاری، پسندیده محسوب می‌شود۔ همچنین مسلمانان از واژه ان شاء الله نیز به معنای اگر خدا بخواهد، در زندگی روزمره خود بسیار استفاده می‌کنند۔ اکثر مسلمانان عبارت «إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ» (به معنی «اگر خدا بخواهد») را بدون ترجمه بعد از صحبت در مورد وقایع آینده استفاده می‌کنند.

فهرست عبارات دیگری که نزد مسلمانان محبوب‌اند و به عنوان ذکر به کار می‌روند شامل موارد زیر است: «سُبْحَانَ ٱللّٰهِ» (به معنی «پاک و منزه است خدا»)، «ٱلْحَمْدُ لِلَّٰهِ» (به معنی «ستایش از آن خداست»)، «لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ» (به معنی «هیچ خدایی جز خدا نیست»)، و «ٱللَّٰهُ أَکْبَرُ» (به معنی «خدا بزرگتر است»). در یکی از اعمال صوفیان به نام «ذکرالله» فرد صوفی الله و دیگر نام‌های او را در مراسم خود تکرار می‌کند و به آنان می‌اندیشد در حالی که نفس کشیدن خود را کنترل می‌کند.

برخی محققان بر این باورند که الله واژه‌ای بود که پیامبر اسلام از آن برای اشاره به خدا در مقابل هم عرب‌های مشرک و هم مسیحیان و یهودیان استفاده کرد تا فهم مشترکی در مورد نامی برای خدا ایجاد کند. هرچند گرهارد بوورینگ در مورد این نظریه ابراز تردید کرده، زیرا طبق نظر او در اسلام، برخلاف اعتقادات عرب‌های مشرک، خدا هیچ شریک و همراهی ندارد، و رابطهٔ خویشاوندی نیز بین خدا و جنیان وجود ندارد.

فرانسیس ادواردز پیترز می‌گوید: «قرآن تأکید می‌کند، مسلمانان اعتقاد دارند، و مورخان تأیید می‌کنند که محمد و پیروان او همان خدای یهودیان را پرستش می‌کنند (قرآن، سورهٔ عنکبوت، آیهٔ ۴۶). الله در قرآن همان آفریدگار هستی است که با ابراهیم عهد بست.» پیترز می‌گوید که قرآن الله را قدرتمندتر و منزه‌تر (غیرقابل تصور و دسترس) از یهوه توصیف می‌کند، خدایی که برای همهٔ جهانیان است برعکس یهوه که همراهی نزدیکی با اسرائیلیان دارد.

واژه الله به شکل مکتوب در رسم‌الخط عربی از احترام ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار است، و بسیاری از ایشان دست زدن به این واژه را بدون وضو جایز نمی‌شمارند. از این رو، بسیاری از مسلمانان هنگام نوشتن به جای این واژه، «ا…» می‌نویسند؛ مثلاً «آیت‌ا…» به جای «آیت‌الله».

در زبان‌های غیر عربی

واژهٔ الله در خطوط دیگر

تاریخچهٔ استفاده از واژهٔ الله در زبان انگلیسی احتمالاً تحت تأثیر دین‌شناسی تطبیقی در قرن ۱۹ بوده‌است. به عنوان مثال، توماس کارلایل (۱۸۴۰) گهگاه واژهٔ الله را استفاده می‌کرد، بدون آنکه بخواهد مفهومی سوای خدا از الله مراد کند. اما در شرح زندگانی محمد (۱۹۴۳)، تور آندرائه همیشه واژهٔ الله را استفاده کرده‌است، اگرچه به نظر می‌رسد «مفهوم خدا» در نوشته‌های او می‌تواند مفهومی متفاوت از خدای یهودیان و مسیحیان را افاده کند. برخی مسلمانان واژهٔ الله را در زبان انگلیسی بدون ترجمه به کار می‌برند. تا پیش از سال ۱۵۴۸، منابع انگلیسی، از واژه GOD برای اشاره به الله استفاده می‌کردند و در سال ۱۹۰۰ به بعد بود که مهاجران و بومیان آمریکایی، از واژه الله در ترجمه واژه خدا در قرآن استفاده کردند۔ اولین بار محمد عبدالحکیم خان بود که در ترجمه قرآن به انگلیسی، از عبارت Allah برای ترجمه این نام استفاده کرد و تا پیش از ترجمه بل (منتشر شده در ۱۹۳۷) استفاده از این نوع ترجمه در ترجمه‌های قرآن به قلم غیر مسلمانان، سابقه نداشت۔ برخی از مترجمان معتقدند که واژهٔ «الله» ترجمه‌نشدنی است و در مقابل نیز برخی اصرار دارند که الله خدای واحد و معبود ادیان ابراهیمی است و نباید از ترجمهٔ نام الله به خاطر یگانگی آن ترسید.

در برخی از زبان‌هایی که معمولاً از واژه‌ای جز الله برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند، عباراتی به کار می‌رود که شامل واژهٔ الله هستند؛ مثلاً، در نتیجهٔ قرن‌ها زندگی مسلمانان در اندلس، کلمات ojalá در زبان اسپانیایی و oxalá در زبان پرتغالی از عبارت «إن شاء الله» برگرفته شده‌اند. این کلمات اسپانیایی و پرتغالی به معنی «اگر خدا بخواهد» یا «امیدوارم» هستند.

در ترجمه‌های عربی از متون باستان ایرانی، مثلاً ترجمهٔ ابوعلی مسکویه، اهورامزدا به الله ترجمه شده‌است. ترجمه‌های جدید از کتاب مقدس، یهوه و تئوس (theos, θεός) را به الله ترجمه کرده‌اند.

در زبان‌هایی که از خط عربی استفاده می‌کنند (مانند فارسی، دری، اردو، و اویغوری) کلمهٔ الله به همان شکل عربی‌اش استفاده می‌شود. در زبان‌های دیگر الله به شکل زیر استفاده می‌شود:

• آسامی و بنگالی: আল্লাহ Allah
• بوسنیایی: Allah
• زبان‌های چینی (ماندارین) 真主 Zhēnzhǔ (به معنی پروردگار حقیقی) 安拉 Ānlā, 阿拉 Ālā یا 胡大 Húdà (Khoda از کلمهٔ فارسی خدا)
• چکی و اسلواکی: Alláh
• یونانی: Αλλάχ Allách
• فیلیپینی: Alā or Allah
• عبری: אללה Allah
• هندی: अल्लाह Allāh
• مالایالم: അള്ളാഹ് Aḷḷāh
• ژاپنی: アラー Arā, アッラー Arrā, アッラーフ Arrāfu
• لتونیایی: Allāhs
• مالتی: Alla
• کره‌ای: 알라 Alla
• لهستانی: Allah یا Ałłach و همچنین به صورت قدیمی Allach
• روسی، اوکراینی، و بلغاری: Алла́х Allakh
• صربی، بلاروسی، و مقدونی: Алах Alah
• اسپانیایی و پرتغالی: Alá
• سیلهتی: আল্লা Alla
• تای: อัลลอฮ์ Anláw
• پنجابی: ਅੱਲਾਹ Allāh و به صورت قدیمی ਅਲਹੁ Alahu (در متون سیک)
• ترکی: Allah
• ویتنامی: Thánh A-la

در باور مسلمانان

قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، الله را به عنوان یگانه خداوند هستی معرفی می‌کند۔ باور به یگانگی الله، به عنوان یکی از اصول اساسی اسلام به‌شمار رفته‌است به گونه‌ای که دین اسلام را آیینی جز پرستش الله ندانسته‌اند۔ دو شعار اساسی مسلمانان که به عنوان شهادتین شناخته می‌شود؛ بر مدار «الله» شکل گرفته‌است که در یکی از آنها، گواهی به یگانگی الله و دیگری گواهی به رسالت محمد از جانب الله است۔ به طور کلی، مفهوم خداوند و الله، در دو بعد خداشناسی و رابطه میان خدا و انسان، در ادبیات اسلامی اعم از احادیث، قرآن و فرهنگ ملل مسلمان، مورد توجه قرار گرفته‌است۔

در قرآن

واژه الله در حدود ۲۷۰۰ مرتبه در اشکال مختلفش در قرآن به کار رفته‌است۔ همچنین در قرآن «پرستش الله» به عنوان کاری مشترک میان مسلمانان و اهل کتاب معرفی شده و از اهل کتاب خواسته شده که به آن پایبند باشند. بر اساس تصویر ترسیمی قرآن از الله، او به عنوان خدای مشترک همه ادیان توحیدی و ابراهیمی قبلی معرفی شده‌است۔ رویکرد قرآن در توصیف الله، از مرحله اثبات وجود عبور کرده‌است و آن را امری مسلم دانسته و تنها به معرفی الله و خداشناسی پرداخته‌است۔ در فرهنگ قرآنی و مطالعات پسین اسلامی، انسان برای درک الله، تنها به طبیعت خداجوی خود نیازمند است که بعدها به عنوان فطرت شناخته شده‌است۔ انکار خداوندی الله، شرک نسبت به او و برخذر داشتن از اتصاف الله به صفات ناپسند و یا منافی ذات او همچون فرزند داشتن و یا فرزند بودنش، از مقولاتی است که در قرآن به شدت نهی شده‌است۔ نفی داشتن فرزند، والدین و همسر از الله در قرآن، می‌تواند نفی عقاید اعراب جاهلی در خصوص اعتقاد به داشتن فرزند برای الله و نفی عقاید مسیحی‌گونه باشد۔ آیه مشهور به آیه عرش، از جمله آیاتی است که خدا را توصیف کرده‌است۔ در این آیه آمده است: «خداست كه معبودى جز او نيست؛ زنده و برپادارنده است؛ نه خوابى سبك او را فرو مى‌گيرد و نه خوابى گران؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، از آنِ اوست. كيست آن كس كه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه در پيش روى آنان و آنچه در پشت سرشان است مى‌داند. و به چيزى از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمى‌يابند. كرسى او آسمانها و زمين را در بر گرفته، و نگهدارى آنها بر او دشوار نيست، و اوست والاى بزرگ.»

الله‌محوری از ویژگی‌های جهان توصیف شده در قرآن است۔ الله به عنوان خالق هستی معرفی شده‌است که آن را بر مبنای حکمت ساخته است۔ در قرآن، تمام مخلوقات به عنوان آیاتی برای شناخت خدا توصیف شده‌اند و با این وجود، شناخت خداوند از توان بشر، خارج دانسته شده‌است۔ در قرآن نام‌های بسیاری برای خدا یاد شده‌است۔ بشر از دیدن خداوند و حتی توصیف او عاجز معرفی شده و با این وجود، خداوند به نور آسمان و زمین وصف شده‌است۔ مهربانی، مهرورزی و هدایت‌گری از صفاتی است که خداوند با آنها در قرآن مورد توصیف قرار گرفته‌است۔ با این اوصاف، تقریبا تمام مفسران قرآن بر این باورند که برخی از تعابیر و توصیفات خدا در قرآن که از زبان انسان‌سازی مشخصی پیروی کرده‌اند، باید به معنای مجازی آنها تفسیر و تأویل بشوند۔

در حدیث

شناساندن الله در احادیث به جا مانده از پیامبر اسلام، به قدری گسترده و فراوان است که نشان از اهتمام ویژه محمد در شناساندن الله به دیگران داشته است۔ در احادیث اسلامی، مباحثی چون اثبات وجود خدا و اثبات وحدانیت الله، به عنوان مسائلی حل شده تلقی شده و گستردگی کمتری را شامل می‌شود۔ در نقطه مقابل، بیان و تشریح صفات الهی، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است۔ با توجه به دو گرایش در خداشناسی مسلمانان، نخست باور به خدایی فراتر از اندیشه بشر و دیگر، باور به خدایی در چارچوب ظاهر اوصاف قرآنی، خداشناسی در متون احادیث نیز در دو مسیر متفاوت گسترش یافته‌است۔ در نگرش اول، گرایندگان بر این باورند که اوصاف قرآنی برای خداوند که به نوعی انسان‌گونه می‌باشند، باید به معنایی فراتر از ظاهر برگردان شوند — که در اصطلاح تأویل نامیده می‌شود — در مقابل، گروندگان به نظر دوم، هرگونه تفسیر در ظاهر آیات قرآن را نفی می‌کنند۔ این دو نگرش، به پدید آمدن دو نوع روش با عنوان‌های «توحید صفاتی» و «صفاتی‌گری» انجامیده‌است۔

کاربردهای هنری و رسانه‌ای

نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران

کلمهٔ الله همیشه بدون «الف» دومی که در «اللاه» هست نوشته می‌شود، چون املایش پیش از آغاز استفادهٔ گاه‌به‌گاه عرب‌ها از الف برای نگارش مصوت «ا» تثبیت شده بود. در نگارش کلمه به همراه اِعراب، این الف با الف مقصوره در بالای علامت تشدید نمایش داده می‌شود.

یونی‌کد یک موقعیت کد ویژه برای الله دارد: U+FDF2. براساس مشخصات رسمی یونی‌کد این حرف به حروف زیر تجزیه می‌شود الف-لام-لام-ه (الله‬ U+0627 U+0644 U+0644 U+0647). قلم‌های عربی معمولاً لیگچر خاصی برای [ا]لله دارند و الف اول را در نظر نمی‌گیرند.

نسخهٔ خوشنویسی این واژه که در نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران به کار رفته نیز در یونی‌کد موقعیت کد ویژه‌ای در بخش کدهای متفرقه دارد، U+262B (☫). نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران در وسط پرچم ایران نیز به کار رفته‌است. این نشان یا به معنی نوعی خطاطی از واژهٔ الله است یا به معنی کره‌ای است که دو هلال آن را دربر گرفته‌اند.

نشان و سمبل

پرچم‌ها

• - در پرچم ایران ۲۲ بار عبارت الله‌اکبر به رنگ سفید و به نشانهٔ پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن، در حاشیهٔ پایین رنگ سبز و حاشیهٔ بالای رنگ سرخ نوشته شده‌است و نشان وسط پرچم نیز به شکل عبارت الله و لا اله الا الله است.
• - در پرچم عراق از عبارت الله اکبر استفاده شده‌است.
• - در پرچم عربستان سعودی از عبارت شهادتین «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» استفاده شده‌است.
• - پرچم افغانستان دارای عبارات شهادتین و تکبیر است.

نشان‌های ملی

• - نشان ملی افغانستان دارای عبارات شهادتین و تکبیر است.
• - نشان ملی آذربایجان دارای خطاطی نام الله به شکل آتش ابدی است.
• - نشان ملی ایران خطاطی نام الله است و عبارت «لا اله الا الله» نیز در آن پنهان است.
• - نشان ملی عراق دارای عبارت «الله أكبر» است.
• - نشان ملی اردن دارای عبارت «الراجي من الله التوفيق والعون» است.
• - نشان ملی مراکش دارای عبارت قرآنی «إن تنصروا الله ينصركم» است.

پانویس

منابع

• پاکتچی، احمد (۱۳۶۷). «الله». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. به کوشش موسوی بجنوری، محمدکاظم. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷.نگهداری یادکرد:خطاهای شابک چشم‌پوشی‌شده (رده)
• آذرنوش، آذرتاش (۱۳۶۷). «الله در لغت». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. به کوشش موسوی بجنوری، محمدکاظم. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷.نگهداری یادکرد:خطاهای شابک چشم‌پوشی‌شده (رده)
• Afsaruddin, Asma (2007). "Allah". Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). britannica.com.
• Alexander, Scott (2018). "Allah". Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa (به انگلیسی). encyclopedia.com.
• Berkey, Jonathan P (2003). The Formation of Islam Religion and Society in the Near East, 600-1800 (به انگلیسی). Cambridge University Press.
• Blankinship, Khalid Yahya (2018). "Allah". Contemporary American Religion (به انگلیسی). encyclopedia.com.
• Böwering, Gerhard (2002). "God and his Attributes". In Archer, George; Boisliveau, Anne-Sylvie; Dost, Suleyman; Naguib, Shuruq (eds.). Encyclopaedia of the Qur'ān (به انگلیسی) (1rd ed.). Brill. {{cite encyclopedia}}: |entry-url-access= requires |entry-url= (help)
• GARDET, L. (1986). "ALLAH". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 407-418.
• Peters, Francis E (1994). Muhammad and the Origins of Islam (به انگلیسی). State University of New York Press.
• Peterson, Daniel C (2018). "Allah". Encyclopedia of Islam and the Muslim World (به انگلیسی). encyclopedia.com.
• Peterson, Daniel C (2007). Muhammad, Prophet of God (به انگلیسی). Eerdmans Publishing Company.
• Robin, Christian Julien (2012). Johnson, Scott (ed.). The Oxford Handbook of Late Antiquity (به انگلیسی). OUP USA.
• Irving M, Zeitlin (2007). The Historical Muhammad (به انگلیسی). Wiley.