نجمه خاتون: تفاوت میان نسخهها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
تاریخنگاران برای مادر علی بن موسی، نامهای مختلفی ذکر کردهاند؛ از جمله: سَکَن، نَجمه، سَمّان، صَقر، سَلامه، شَهده، خَیزُران، نَجمه، اَرْویٰ و تُکتَم.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۸۰|ک=حیاة الامام الرضا|ص=۲۱|ج=۱}}</ref><ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> اما مشهورترین نامش، تکتم بوده<ref>{{پک|قرشی|۱۳۸۰|ک=حیاة الامام الرضا|ص=۲۱|ج=۱}}</ref> و با لقب شقراء نیز خوانده شدهاست. پس از تولد علی بن موسی به نامهای طاهره و اُمُّالْبَنین نامیده شدهاست. بهگزارش دانشنامهٔ جهان اسلام، دلیل تعدّد نامهای وی شاید بهخاطر آن باشد که کنیز، نزد هر یک از صاحبانِ خود به نامی خوانده میشدهاست.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> | تاریخنگاران برای مادر علی بن موسی، نامهای مختلفی ذکر کردهاند؛ از جمله: سَکَن، نَجمه، سَمّان، صَقر، سَلامه، شَهده، خَیزُران، نَجمه، اَرْویٰ و تُکتَم.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۸۰|ک=حیاة الامام الرضا|ص=۲۱|ج=۱}}</ref><ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> اما مشهورترین نامش، تکتم بوده<ref>{{پک|قرشی|۱۳۸۰|ک=حیاة الامام الرضا|ص=۲۱|ج=۱}}</ref> و با لقب شقراء نیز خوانده شدهاست. پس از تولد علی بن موسی به نامهای طاهره و اُمُّالْبَنین نامیده شدهاست. بهگزارش دانشنامهٔ جهان اسلام، دلیل تعدّد نامهای وی شاید بهخاطر آن باشد که کنیز، نزد هر یک از صاحبانِ خود به نامی خوانده میشدهاست.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> | ||
از آنجا که یکی از القاب او «خَیزُران مَرسِیَّه» گزارش شده، عدهای احتمال دادهاند که وی اهل مارْسِی در جنوب [[فرانسه]] بودهاست. گروهی دیگر نیز منظور از مارسی را مورسیا در [[اسپانیا]] یا شهری بندری در [[الجزایر]] میدانند.<ref>{{پک|طیبی|۱۳۷۸|ف=نجمه، نگین بندگی|ک=فرهنگ کوثر}}</ref> ''[[دانشنامه جهان اسلام|دانشنامهٔ جهان اسلام]]'' صفت مَرسیّه را مربوط به انتساب وی به منطقه مریس مصر و صفت نوبیّه را دربارهٔ انتسابش به منطقهٔ نوبه در [[آفریقا]] دانستهاست.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> بر اساس روایتی در ''[[بحارالانوار]]''، نجمه خاتون از اهالی مغرب عنوان شدهاست۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> غیر از اطلاعات فوق، هیچ اطلاعی از خانواده نجمه خاتون وجود ندارد۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> | از آنجا که یکی از القاب او «خَیزُران مَرسِیَّه» گزارش شده، عدهای احتمال دادهاند که وی اهل مارْسِی در جنوب [[فرانسه]] بودهاست. گروهی دیگر نیز منظور از مارسی را مورسیا در [[اسپانیا]] یا شهری بندری در [[الجزایر]] میدانند.<ref>{{پک|طیبی|۱۳۷۸|ف=نجمه، نگین بندگی|ک=فرهنگ کوثر}}</ref> ''[[دانشنامه جهان اسلام|دانشنامهٔ جهان اسلام]]'' صفت مَرسیّه را مربوط به انتساب وی به منطقه مریس مصر و صفت نوبیّه را دربارهٔ انتسابش به منطقهٔ نوبه در [[آفریقا]] دانستهاست.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> بر اساس روایتی در ''[[بحارالانوار]]''، نجمه خاتون از اهالی مغرب عنوان شدهاست۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> خاتون آبادی وی را اهل نوبه و زنگبار میداند. غیر از اطلاعات فوق، هیچ اطلاعی از خانواده نجمه خاتون و تبار او وجود ندارد۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> | ||
==سرگذشت== | ==سرگذشت== | ||
در روایتی که مجلسی در بحارالانوار از هشام بن احمد نقل کردهاست، ماجرای خریداری این کنیز چنین گزارش شدهاست که موسی کاظم قصد داشت تا کنیزی را برای مادرش خریداری کند، به نزد بردهفروش مغربی مراجعه کرد و طلب کنیزی کرد، اما هیچکدام از کنیزان را نپسندید۔ مرد کنیز فروش، دختر جوان دیگری نیز داشت که به موسی کاظم، به بهانه بیماری نشان نداد۔ روز بعد، هشام بن احمد از طرف موسی کاظم به نزد بردهفروش رفت و مجدد طلب کنیز بیمار را کرد، تا آنکه سرآخر نجمهخاتون خریداری شد۔ در دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری نیز روایت میکند که موسی کاظم بر اساس خوابی که دیدهاست و دستور محمد در خواب به خرید چنین کنیزی، اقدام به خریدن او کردهاست۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> شبیه به همین روایت را منابع شیعه از حمیده گزارش کردهاند که دلیل بخشش کنیزش به موسی کاظم را، خوابی از پیامبر دانستهاست۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> اما بنابر نقلی دیگر، مادر موسی کاظم، حمیده — که از زنانِ عجم بود — کنیزی خریداری کرد که در سرزمین عرب بهدنیا آمده و در همانجا پرورش یافته بود. پس از آنکه [[حمیده]] آن کنیز را آزمود و دریافت که در دین و خِرَد از دیگران برتر است، وی را برای فرزندش موسی بن جعفر برگزید.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> | در روایتی که مجلسی در ''بحارالانوار'' از هشام بن احمد نقل کردهاست، ماجرای خریداری این کنیز چنین گزارش شدهاست که موسی کاظم قصد داشت تا کنیزی را برای مادرش خریداری کند، به نزد بردهفروش مغربی مراجعه کرد و طلب کنیزی کرد، اما هیچکدام از کنیزان را نپسندید۔ مرد کنیز فروش، دختر جوان دیگری نیز داشت که به موسی کاظم، به بهانه بیماری نشان نداد۔ روز بعد، هشام بن احمد از طرف موسی کاظم به نزد بردهفروش رفت و مجدد طلب کنیز بیمار را کرد، تا آنکه سرآخر نجمهخاتون خریداری شد۔ در دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری نیز روایت میکند که موسی کاظم بر اساس خوابی که دیدهاست و دستور محمد در خواب به خرید چنین کنیزی، اقدام به خریدن او کردهاست۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> شبیه به همین روایت را منابع شیعه از حمیده گزارش کردهاند که دلیل بخشش کنیزش به موسی کاظم را، خوابی از پیامبر دانستهاست۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> اما بنابر نقلی دیگر، مادر موسی کاظم، حمیده — که از زنانِ عجم بود — کنیزی خریداری کرد که در سرزمین عرب بهدنیا آمده و در همانجا پرورش یافته بود. پس از آنکه [[حمیده]] آن کنیز را آزمود و دریافت که در دین و خِرَد از دیگران برتر است، وی را برای فرزندش موسی بن جعفر برگزید.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> | ||
نجمه خاتون، نزد حمیده به آموختن مسائل اسلامی پرداخت۔ در عیون اخبارالرضا گزارش شدهاست که نجمه به جهت احترام به حمیده، حتی در مقابل او نمینشست۔ پس از مدتی، حمیده، نجمه را برای ازدواج با موسی کاظم به وی پیشنهاد کرد و او نیز پذیرفت۔ نجمه خاتون در سال ۱۴۸ ه۔ق، علی بن موسی الرضا را در مدینه به دنیا آورد۔ بنابر روایتهای شیعی، وی در دوران بارداری، عجایبی را نیز دیدهاست و خود گزارشگر آن بودهاست۔ پس از آن در سال ۱۷۳، فاطمه معصومه به دنیا آمد۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> هرچند برخی به اشتباه سال تولد فاطمه معصومه را ۱۸۳ گزارش کردهاند۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> | نجمه خاتون، نزد حمیده به آموختن مسائل اسلامی پرداخت۔ در ''عیون اخبارالرضا'' گزارش شدهاست که نجمه به جهت احترام به حمیده، حتی در مقابل او نمینشست۔ پس از مدتی، حمیده، نجمه را برای ازدواج با موسی کاظم به وی پیشنهاد کرد و او نیز پذیرفت۔ نجمه خاتون در سال ۱۴۸ ه۔ق، علی بن موسی الرضا را در مدینه به دنیا آورد۔ بنابر روایتهای شیعی، وی در دوران بارداری، عجایبی را نیز دیدهاست و خود گزارشگر آن بودهاست۔ پس از آن در سال ۱۷۳، فاطمه معصومه به دنیا آمد۔<ref>{{پک|1=پاکنیا|2=۱۳۹۶|ف=نجمه خاتون، مادر امام رضا|ک=مبلغان}}</ref> هرچند برخی به اشتباه سال تولد فاطمه معصومه را ۱۸۳ گزارش کردهاند۔<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> | ||
نجمه خاتون از زنانی است که از علی بن موسی الرضا، روایتهایی را نقل کردهاست.<ref>{{پک|نجف|۱۴۰۶|ک=الجامع لرواة|ج=۲|ص=۳۲۲–۳۳۶}}</ref> | نجمه خاتون از زنانی است که از علی بن موسی الرضا، روایتهایی را نقل کردهاست.<ref>{{پک|نجف|۱۴۰۶|ک=الجامع لرواة|ج=۲|ص=۳۲۲–۳۳۶}}</ref> | ||
== درگذشت و مدفن == | == درگذشت و مدفن == | ||
نجمه خاتون در مشربه امابراهیم واقع در منطقه قبا در مدینه، | تاریخ دقیق درگذشت او مشخص نیست، اما دفن او در مدینه و عدم حضورش در کاروان فاطمه معصومه در سفر به مرو، به این معناست که وی در قبل از سال ۲۰۰ ه۔ق درگذشته است۔{{مدرک}} | ||
بنابر گزارش کتاب ''معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا''، نجمه خاتون در مشربه امابراهیم واقع در منطقه قبا در مدینه، و در کنار حمیده، دفن شد۔ تا پیش از سال ۱۴۰۵ ه۔ق، بر این قبور، بقعهای وجود داشت اما بعدها، به دست حکومت سعودی در عربستان، این بقعهها تخریب شدند و بنای مشربه امابراهیم امروزه به صورت چهاردیواری است که درب آن بسته است۔ مکان امروزی این مشربه، خیابان العوالی شهر مدینه است۔<ref>{{پک|1=شیرودی|2=مهربان|ک=بانوان شیعه|ف=جغرافیای تاریخی اماکن زیارتی و عبادتی مادران ائمه|3=۱۳۸۶}}</ref> | |||
== همسر و فرزندان == | == همسر و فرزندان == | ||
همسر او، [[موسی کاظم|موسیَ بن جعفر]] مُلقَّب به کاظِم، هفتمین امام [[تشیع دوازده امامی|شیعیانِ دوازده امامی]] و از خاندان [[بنیهاشم]] و از قبیلهٔ [[قریش|قُرَیْش]] است.<ref>{{پک|Madelung|1985|ف=ʿAlī Al-Reżā|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> موسیٰ کاظم متولد ۱۲۸ ه.ق، در [[ابواء|اَبْواء]]، منطقهای در میان [[مکه]] و [[مدینه]] یا مدینه است. | همسر او، [[موسی کاظم|موسیَ بن جعفر]] مُلقَّب به کاظِم، هفتمین امام [[تشیع دوازده امامی|شیعیانِ دوازده امامی]] و از خاندان [[بنیهاشم]] و از قبیلهٔ [[قریش|قُرَیْش]] است.<ref>{{پک|Madelung|1985|ف=ʿAlī Al-Reżā|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> موسیٰ کاظم متولد ۱۲۸ ه.ق، در [[ابواء|اَبْواء]]، منطقهای در میان [[مکه]] و [[مدینه]] یا مدینه است.<ref>{{پک|Kohlberg|1993|ف=Mūsā al-Kāẓim|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> او تا سال ۱۷۹ ه.ق در مدینه میزیست و پس از دستگیری و انتقالش به عراق توسط هارون، اموال و دستورهایش به پسرش علی الرضا رسید.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> سرآخر موسی کاظم در زندان [[بغداد]] در [[رجب|رَجَبِ]] ۱۸۳ ه.ق، درگذشت.<ref>{{پک|Madelung|1985|ف=ʿAlī Al-Reżā|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> پیش از دستگیری آخرش، موسی کاظم چندین بار بهدستور هارون به زندان افتاد و آخرین زندانی او در [[زندان سندی بن شابک|زندانِ سِنْدی بنِ شاهِک]] در [[بغداد]] گذرانده شد.<ref>{{پک|Kohlberg|1993|ف=Mūsā al-Kāẓim|ک=Encyclopedia of Islam|زبان=en}}</ref> | ||
غیر از فاطمه معصومه و علی بن موسی الرضا، برای او فرزند دیگری گزارش نشدهاست.<ref>{{پک|1=زاهدی|2=۱۳۹۰|ک=سخن تاریخ|ف=بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم}}</ref> در تاریخ تولد اولین فرزندش اختلافات بسیاری گزارش شدهاست. بهگزارش ''[[دانشنامه جهان اسلام|دانشنامهٔ جهانِ اسلام]]''، نقل مشهور دربارهٔ روز و سال ولادت علی بن موسی، پنجشنبه ۱۱ [[ذیقعده|ذیقَعْدهٔ]] سال ۱۴۸ ه.ق است. روزهای دیگری که برای ولادت مطرح میشود، ۱۵ ذیقعده، ۱۱ [[ربیعالاول|رَبیعُالْاَوَّل]] یا [[ذیحجه|ذیحَجّه]]، و ششم، هفتم یا هشتم [[شوال|شَوّال]] است.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> بهگزارش مادلونگ در ''[[ایرانیکا]]''، سالهای ۱۴۸ ه.ق/۷۶۵ م، ۱۵۱ ه.ق/۷۶۸ م، ۱۵۳ ه.ق/۷۷۰ م و ۱۵۹ ه.ق/۷۷۶ م برای سالِ تولدِ علی بن موسی ذکر شده، اما از این میان، تاریخ اول اعتبار کمتری دارد.<ref>{{پک|Madelung|1985|ف=ʿAlī Al-Reżā|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> در سال ۲۰۰ ه.ق، علی الرضا به مرو عزیمت کرد تا ولیعهد خلیفه شود.<ref>{{پک|Madelung|1985|ف=ʿAlī Al-Reżā|ک=Iranica|زبان=en}}</ref> او در این سفر، تنها بود هیچ یک از اعضاء خانواده حتی پسر خردسالش را با خود همراه نکرد.<ref>{{پک|ناجی|باغستانی|۱۳۹۴|ف=الرضا، امام|ک=دانشنامهٔ جهان اسلام}}</ref> یک سال بعد، فاطمه معصومه دیگر فرزندش به همراه جمعی زیادی از زنان و مردان بنیهاشم، عازم مرو شدند.<ref>{{پک|سجادی|۱۳۸۸|ک=دانشنامه بزرگ اسلامی|ف=آستانه حضرت معصومه}}</ref><ref>{{پک|قرشی|۱۴۱۳|ک=حیاة الامام موسی بن جعفر|ص=۴۳۹|ج=۲}}</ref> | |||
==کتابشناسی== | ==کتابشناسی== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۷: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
{{زنان نمونه در تشیع}}{{شجرهنامه علی بن موسی الرضا}}{{شیعه-افقی}} | {{زنان نمونه در تشیع}}{{شجرهنامه علی بن موسی الرضا}}{{شیعه-افقی}} | ||
{{مباحث اسلام}} | {{مباحث اسلام}} | ||
نسخهٔ ۲۴ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۶
نجمه خاتون همسر موسی کاظم و مادر علی بن موسی الرضا و فاطمه معصومه بوده است.
نام و تبار
تاریخنگاران برای مادر علی بن موسی، نامهای مختلفی ذکر کردهاند؛ از جمله: سَکَن، نَجمه، سَمّان، صَقر، سَلامه، شَهده، خَیزُران، نَجمه، اَرْویٰ و تُکتَم.[۱][۲] اما مشهورترین نامش، تکتم بوده[۳] و با لقب شقراء نیز خوانده شدهاست. پس از تولد علی بن موسی به نامهای طاهره و اُمُّالْبَنین نامیده شدهاست. بهگزارش دانشنامهٔ جهان اسلام، دلیل تعدّد نامهای وی شاید بهخاطر آن باشد که کنیز، نزد هر یک از صاحبانِ خود به نامی خوانده میشدهاست.[۴]
از آنجا که یکی از القاب او «خَیزُران مَرسِیَّه» گزارش شده، عدهای احتمال دادهاند که وی اهل مارْسِی در جنوب فرانسه بودهاست. گروهی دیگر نیز منظور از مارسی را مورسیا در اسپانیا یا شهری بندری در الجزایر میدانند.[۵] دانشنامهٔ جهان اسلام صفت مَرسیّه را مربوط به انتساب وی به منطقه مریس مصر و صفت نوبیّه را دربارهٔ انتسابش به منطقهٔ نوبه در آفریقا دانستهاست.[۶] بر اساس روایتی در بحارالانوار، نجمه خاتون از اهالی مغرب عنوان شدهاست۔[۷] خاتون آبادی وی را اهل نوبه و زنگبار میداند. غیر از اطلاعات فوق، هیچ اطلاعی از خانواده نجمه خاتون و تبار او وجود ندارد۔[۸]
سرگذشت
در روایتی که مجلسی در بحارالانوار از هشام بن احمد نقل کردهاست، ماجرای خریداری این کنیز چنین گزارش شدهاست که موسی کاظم قصد داشت تا کنیزی را برای مادرش خریداری کند، به نزد بردهفروش مغربی مراجعه کرد و طلب کنیزی کرد، اما هیچکدام از کنیزان را نپسندید۔ مرد کنیز فروش، دختر جوان دیگری نیز داشت که به موسی کاظم، به بهانه بیماری نشان نداد۔ روز بعد، هشام بن احمد از طرف موسی کاظم به نزد بردهفروش رفت و مجدد طلب کنیز بیمار را کرد، تا آنکه سرآخر نجمهخاتون خریداری شد۔ در دلائل الامامه، محمد بن جریر طبری نیز روایت میکند که موسی کاظم بر اساس خوابی که دیدهاست و دستور محمد در خواب به خرید چنین کنیزی، اقدام به خریدن او کردهاست۔[۹] شبیه به همین روایت را منابع شیعه از حمیده گزارش کردهاند که دلیل بخشش کنیزش به موسی کاظم را، خوابی از پیامبر دانستهاست۔[۱۰] اما بنابر نقلی دیگر، مادر موسی کاظم، حمیده — که از زنانِ عجم بود — کنیزی خریداری کرد که در سرزمین عرب بهدنیا آمده و در همانجا پرورش یافته بود. پس از آنکه حمیده آن کنیز را آزمود و دریافت که در دین و خِرَد از دیگران برتر است، وی را برای فرزندش موسی بن جعفر برگزید.[۱۱]
نجمه خاتون، نزد حمیده به آموختن مسائل اسلامی پرداخت۔ در عیون اخبارالرضا گزارش شدهاست که نجمه به جهت احترام به حمیده، حتی در مقابل او نمینشست۔ پس از مدتی، حمیده، نجمه را برای ازدواج با موسی کاظم به وی پیشنهاد کرد و او نیز پذیرفت۔ نجمه خاتون در سال ۱۴۸ ه۔ق، علی بن موسی الرضا را در مدینه به دنیا آورد۔ بنابر روایتهای شیعی، وی در دوران بارداری، عجایبی را نیز دیدهاست و خود گزارشگر آن بودهاست۔ پس از آن در سال ۱۷۳، فاطمه معصومه به دنیا آمد۔[۱۲] هرچند برخی به اشتباه سال تولد فاطمه معصومه را ۱۸۳ گزارش کردهاند۔[۱۳]
نجمه خاتون از زنانی است که از علی بن موسی الرضا، روایتهایی را نقل کردهاست.[۱۴]
درگذشت و مدفن
تاریخ دقیق درگذشت او مشخص نیست، اما دفن او در مدینه و عدم حضورش در کاروان فاطمه معصومه در سفر به مرو، به این معناست که وی در قبل از سال ۲۰۰ ه۔ق درگذشته است۔[نیازمند منبع]
بنابر گزارش کتاب معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، نجمه خاتون در مشربه امابراهیم واقع در منطقه قبا در مدینه، و در کنار حمیده، دفن شد۔ تا پیش از سال ۱۴۰۵ ه۔ق، بر این قبور، بقعهای وجود داشت اما بعدها، به دست حکومت سعودی در عربستان، این بقعهها تخریب شدند و بنای مشربه امابراهیم امروزه به صورت چهاردیواری است که درب آن بسته است۔ مکان امروزی این مشربه، خیابان العوالی شهر مدینه است۔[۱۵]
همسر و فرزندان
همسر او، موسیَ بن جعفر مُلقَّب به کاظِم، هفتمین امام شیعیانِ دوازده امامی و از خاندان بنیهاشم و از قبیلهٔ قُرَیْش است.[۱۶] موسیٰ کاظم متولد ۱۲۸ ه.ق، در اَبْواء، منطقهای در میان مکه و مدینه یا مدینه است.[۱۷] او تا سال ۱۷۹ ه.ق در مدینه میزیست و پس از دستگیری و انتقالش به عراق توسط هارون، اموال و دستورهایش به پسرش علی الرضا رسید.[۱۸] سرآخر موسی کاظم در زندان بغداد در رَجَبِ ۱۸۳ ه.ق، درگذشت.[۱۹] پیش از دستگیری آخرش، موسی کاظم چندین بار بهدستور هارون به زندان افتاد و آخرین زندانی او در زندانِ سِنْدی بنِ شاهِک در بغداد گذرانده شد.[۲۰]
غیر از فاطمه معصومه و علی بن موسی الرضا، برای او فرزند دیگری گزارش نشدهاست.[۲۱] در تاریخ تولد اولین فرزندش اختلافات بسیاری گزارش شدهاست. بهگزارش دانشنامهٔ جهانِ اسلام، نقل مشهور دربارهٔ روز و سال ولادت علی بن موسی، پنجشنبه ۱۱ ذیقَعْدهٔ سال ۱۴۸ ه.ق است. روزهای دیگری که برای ولادت مطرح میشود، ۱۵ ذیقعده، ۱۱ رَبیعُالْاَوَّل یا ذیحَجّه، و ششم، هفتم یا هشتم شَوّال است.[۲۲] بهگزارش مادلونگ در ایرانیکا، سالهای ۱۴۸ ه.ق/۷۶۵ م، ۱۵۱ ه.ق/۷۶۸ م، ۱۵۳ ه.ق/۷۷۰ م و ۱۵۹ ه.ق/۷۷۶ م برای سالِ تولدِ علی بن موسی ذکر شده، اما از این میان، تاریخ اول اعتبار کمتری دارد.[۲۳] در سال ۲۰۰ ه.ق، علی الرضا به مرو عزیمت کرد تا ولیعهد خلیفه شود.[۲۴] او در این سفر، تنها بود هیچ یک از اعضاء خانواده حتی پسر خردسالش را با خود همراه نکرد.[۲۵] یک سال بعد، فاطمه معصومه دیگر فرزندش به همراه جمعی زیادی از زنان و مردان بنیهاشم، عازم مرو شدند.[۲۶][۲۷]
کتابشناسی
اولین اثر مستقل منتشر شده با موضوع نجمه خاتون، کتاب بانوی اندلس است. این کتاب به شخصیت و زادگاه نجمه خاتون پرداخته است و اثر محمدصادق مصباح موسوی است و در سال ۱۴۰۰ منتشر شدهاست. برای نوشتن این اثر، هفت سال تحقیق و پژوهش تاریخی صورت گرفتهاست.[۲۸]
پانویس
ارجاعات
- ↑ قرشی، حیاة الامام الرضا، ۱: ۲۱.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ قرشی، حیاة الامام الرضا، ۱: ۲۱.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ طیبی، «نجمه، نگین بندگی»، فرهنگ کوثر.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ پاکنیا، «نجمه خاتون، مادر امام رضا»، مبلغان.
- ↑ زاهدی، «بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم»، سخن تاریخ.
- ↑ پاکنیا، «نجمه خاتون، مادر امام رضا»، مبلغان.
- ↑ زاهدی، «بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم»، سخن تاریخ.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ پاکنیا، «نجمه خاتون، مادر امام رضا»، مبلغان.
- ↑ زاهدی، «بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم»، سخن تاریخ.
- ↑ نجف، الجامع لرواة، ۲: ۳۲۲–۳۳۶.
- ↑ شیرودی و مهربان، «جغرافیای تاریخی اماکن زیارتی و عبادتی مادران ائمه»، بانوان شیعه.
- ↑ Madelung, “ʿAlī Al-Reżā”, Iranica.
- ↑ Kohlberg, “Mūsā al-Kāẓim”, Encyclopedia of Islam.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ Madelung, “ʿAlī Al-Reżā”, Iranica.
- ↑ Kohlberg, “Mūsā al-Kāẓim”, Encyclopedia of Islam.
- ↑ زاهدی، «بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم»، سخن تاریخ.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ Madelung, “ʿAlī Al-Reżā”, Iranica.
- ↑ Madelung, “ʿAlī Al-Reżā”, Iranica.
- ↑ ناجی و باغستانی، «الرضا، امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام.
- ↑ سجادی، «آستانه حضرت معصومه»، دانشنامه بزرگ اسلامی.
- ↑ قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر، ۲: ۴۳۹.
- ↑ «اولین اثر مستقل درباره مادر امام رضا»، روزنامه جامجم.
منابع
- پاکنیا، عبدالکریم (۱۳۹۶). «نجمه خاتون، مادر امام رضا علیه السلام». مبلغان (۲۱۷): ۲۲_۳۰.
- زاهدی، یاسین (۱۳۹۰). «بررسی تاریخی دختران امام کاظم». سخن تاریخ (۶): ۸۲_۱۰۹.
- شیرودی، مرتضی؛ مهربان، حسین (۱۳۸۶). «جغرافیای تاریخی اماکن زیارتی و عبادتی مادران ائمه (ع)». بانوان شیعه (۱۲): ۱۹۱_۲۱۸.
- طیبی، ن. (بهمن ۱۳۷۸). «نجمه، نگین بندگی». فرهنگ کوثر. قم (۳۵): ۵۳–۵۶ – به واسطهٔ نورمگز.
- قرشی، باقر شریف (۱۳۸۰). حیاة الامام الرضا علیه السلام (به عربی). ج. دوم. قم: سعید بن جبیر.
- ناجی، محمدرضا؛ باغستانی، اسماعیل (۱۳۹۴). «الرضا، امام». در حداد عادل، غلامعلی. دانشنامه جهان اسلام. ج. ۲۰. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
- نجف، محمدمهدی (۱۴۰۶). کتاب الجامع لرواة أصحاب الإمام الرضا علیه السلام. مشهد: المؤتمر العالمی للإمام الرضا (علیه السلام).
- «اولین اثر مستقل درباره مادر امام رضا (ع) منتشر شد» (۵۹۶۸). روزنامه جامجم. ۱ تیر ۱۴۰۰: ۱۰.
- Kohlberg, Etan (1993). "Mūsā Al-Kāẓim". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2nd ed.). E. J. Brill.
- Madelung, Wilfred (1985). "ʿAlī Al-Reżā". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). New York: Bibliotheca Persica Press.
پیوند به بیرون
موضوعات اسلام | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| عقاید |  | |||||
| تاریخ | گاهشمار تاریخ اسلام • تاریخنگاری صدر اسلام • امامت (شیعه) • فتوحات • دوران طلایی اسلامی •
خلافت: راشدین • امویان • عباسیان • فاطمیان • عثمانیان • شعوبیه | |||||
| منابع دینی | ||||||
| مذهبها | ||||||
| مسلمانان | مشاهیر: روحانیان شیعه • دانشمندان • فیلسوفان • مراجع تقلید • پزشکان مسلمان
اهل بیت • صحابه • صحابیات • دوازده امام • اصحاب کسا | |||||
| زندگی و فرهنگ | گاهشماری • مناسبتها • مسجد • اذان • زنان • فرزند • کشورهای مسلمان • حیوانات • فهرست کشورها بر پایه جمعیت مسلمان • شب جمعه • بازیها و ورزشها | |||||
| شریعت و فقه | ارتداد • بردهداری • بالغ • بانکداری • تکافل • بهرهکاری • صکوک • تاریخچه اقتصادی • نظافت • ذبیحه • طلاق • رژیم غذایی • اقتصاد • ادب • قمار • تفکیک جنسیتی • غسل • حدود • بهداشت • ارث • جزیه • رهبری • ازدواج • مهریه • محرم (خویشاوند) • خودارضایی • ارتش • مسواک • نجس • ازدواج موقت • اسیران جنگ • ربا • فاتحهخوانی • تمایلات جنسی • تکلف • تیمم • وضو • زنا • حجاب • منابع | |||||
| علوم | هنر: معماری • خطاطی • موسیقی • سفالگری • اسلیمی • آفرینش • بایزیزان
علوم: در کشورهای اسلامی • کیمیاگری • ستارهشناسی • طب • ریاضیات • اقتصاد • روانشناسی • اخلاق • سیاست • | |||||
| رابطه با دیگر ادیان | ||||||
| موضوعات مرتبط | ||||||