آیه ۴ سوره محمد
| مشخصات قرآنی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| نام سوره | محمد | ||||
| تعداد آیات سوره | ۳۸ | ||||
| شماره آیه | ۴ | ||||
| شماره جزء | ۲۶ | ||||
| شماره حزب | ۱۰۱ | ||||
| اطلاعات دیگر | |||||
|
|
||||
آیه ۴ سوره محمد چهارمین آیه از چهل و هفتمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن بهشمار میآید. اشاره آیه به دستور قرآن است به برخورد قطعی مسلمانان با دشمنان در میدان جنگ و اسیر گرفتن از دشمن و احکام برخورد با اسیر.
متن
متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کردهاند:[۱][۲]
فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّىٰ إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّىٰ تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ۚ ذَٰلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَٰكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ ۗ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ
ترجمه
محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:[۳]
«پس هنگامیکه با کافران روبرو شدید گردنهایشان را بزنید و همچنان ادامه دهید تا به اندازهی کافی دشمن را (با کشتن و زخمی کردن) ضعیف نمایید و درهم بکوبید در این هنگام اسیران را محکم ببندید سپس آنانرا به احسان یا به فدیهای رها کنید تا جنگ، بارهای سنگین خود را بر زمین نهد و نبرد پایان گیرد، (حکم) این است، و اگر خداوند میخواست از آنان انتقام میگرفت ولی (میخواهد) برخی از شما را با برخی دیگر بیازماید و کسانیکه در راه خدا کشته شدند اعمال آنانرا نابود نمیکند»
بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:[۴]
«پس چون با کافران [حربی] رو به رو شوید، گردنهایشان را بزنید تا آنکه ایشان را به زانو در آورید [و در دست شما اسیر شوند] آنگاه بندهایشان را سخت استوار کنید، و پس از آن یا منت نهید [و رها کنید بدون فدیه] یا فدیه بستانید [و رها کنید]، تا اهل کارزار بارهای [سلاح] خود را فرو گذارد، چنین است [حکم الهی]، و اگر خداوند میخواست از ایشان انتقام میکشید، ولی [چنین کرد] تا بعضی از شما را به بعضی دیگر بیازماید، و کسانی که در راه خدا کشته شدهاند، هرگز [خداوند] اعمالشان را تباه [و بیارزش] نخواهد کرد»
محتوا
مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش میکند: آیه مورد بحث محتوای یک دستور مهم به مسلمانان است که در هنگام جنگ و جهاد با دشمنان اسلام و کافران با آنان قاطعانه برخورد کنند تا جایی که گردن آنها را بزنند و به قتل برسانند. سپس قرآن دستور به اسیر گرفتن از سپاه دشمن میدهد و احکام برخورد با اسیران را بیان میکند. براساس متن آیه چنین آمده است: «هنگامی که با کافران در میدان جنگ روبرو میشوید با تمام قدرت به آنها حمله کنید و گردنهايشان را بزنید. این حملات کوبنده باید همچنان ادامه یابد تا به اندازه کافی دشمن را درهم بکوبید و به زانو درآورید، در این هنگام اقدام به گرفتن اسیران کنید و آنها را محکم ببندید یا بر آنها منت بگذارید و بدون عوض آزادشان کنید و یا از آنها فدیه و عوض بگیرید و آزاد نمایید. این وضع باید همچنان ادامه یابد و دشمنان را باید همچنان بکوبید و گروهی را به اسارت درآورید تا جنگ بار سنگین خود را بر زمین نهد. برنامه شما همین گونه است و هر گاه خدا میخواست از طرق دیگر از آنها انتقام میگرفت. اما خدا میخواهد بعضی از شما را با بعضی دیگر بیازماید. کسانی که در راه خدا کشته شدند خداوند اعمالشان را هرگز نابود نمیکند.» در لغت «اثخنتموهم» (از ماده ثخن) به معنی غلظت و صلابت است و به همین مناسبت به پیروزی و غلبه آشکار و تسلط کامل بر دشمن گفته میشود. تعبیر به «فشدوا الوثاق» اشاره به محکم کاری در بستن اسیران است. (با توجه به اینکه «وثاق» به معنای طناب یا هرچیزی است که با آن میبندند.) تا اینکه مبادا اسیر از فرصت استفاده کند و خود را آزاد ساخته و ضربه کاری وارد سازد.[۵]
شأن نزول و ترتیب
به گزارش فرهنگنامه علوم قرآن، سوره محمد، چهل و هفتمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، نود و پنجمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانستهاند که پس از سوره حدید و پیش از سوره رعد نازل شد. این سوره را مدنی دانستهاند. در سوره محمد، دو آیه ناسخ یا منسوخ گزارش کردهاند.[۶]
پانویس
ارجاعات
- ↑ رازی، تفسیر کبیر، ۲۸: ۳۷.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۸: ۳۳۵.
- ↑ گمشادزهی، ترجمه معانی قرآن کریم، ۵۰۷.
- ↑ خرمشاهی، ترجمه خرمشاهی، ۵۰۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۲۱: ۳۹۸-۴۰۴.
- ↑ دفتر تبلیغات اسلامی، «سوره محمد»، فرهنگنامه علوم قرآن، ۳۰۶۳.
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.
- دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
- رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
