تفسیر صافی

تفسیر صافی نام کتابی است با موضوع تفسیر قرآن، تألیف ملامحسن فیض کاشانی (محمد بن مرتضی) از فقیهان و محدثان امامیه قرن یازدهم هجری. او سه تفسیر با نام‌های «صافی» (بزرگ)، «اصفی» (متوسط) و «مصفی» (کوچک) نگاشته است. تفسیر صافی ترکیبی از نقل و عقل، روایت و درایت است و تمامی آیات قرآن را شامل می‌شود. مؤلف در نگارش این تفسیر توجه ویژه‌ای به تفسیر بیضاوی داشته و بسیاری از عبارات خود را از آن اقتباس کرده است. سپس روایات اهل بیت را در توضیح آیات آورده است. این تفسیر با مقدمه‌ای جامع در دوازده فصل آغاز می‌شود که در آن به موضوعات مختلفی مانند جایگاه قرآن، فضیلت آن، ثواب تلاوت آیات و مباحث تفسیر و تأویل پرداخته شده است. مقدمه این کتاب از کامل‌ترین مقدمات تفسیری به‌شمار می‌رود و نویسنده در آن تلاش کرده است تا دیدگاه‌های مختلف مفسران درباره تفسیر مأثور (بر اساس روایات) و تفسیر عقلی (بر اساس اجتهاد) را بررسی کند. همچنین ویژگی‌ها و توانایی‌هایی را که یک مفسر باید داشته باشد؛ توضیح داده است. به گزارش معرفت قرآن پژوه شیعی، تفسیر صافی از جمله تفاسیر جامعی است که تقریباً تمامی روایات اهل بیت را که مرتبط با تفسیر یا تأویل آیات بوده، در خود جای داده است. با این حال، در برخی موارد، مؤلف روایات صحیح و ضعیف را با هم آمیخته است. روش فیض کاشانی در تفسیر اینگونه است که او ابتدا به تفسیر لغوی آیات پرداخته و در برخی موارد اعراب آیات را نیز توضیح داده است. سپس روایات مأثور از اهل بیت را در تفسیر آیات ذکر کرده است. او در نقل احادیث به تفاسیر قمی، عیاشی و دیگر منابع حدیثی معتبر تکیه کرده؛ اما تنها به احادیث صحیح اکتفا نکرده و هر روایتی را که با موضوع آیات مرتبط دیده، آورده است. فیض کاشانی در کنار آوردن منابع و مآخذ، بررسی درستی و نادرستی این روایات را به عهده خواننده گذاشته است. همچنین این تفسیر شامل تعداد زیادی از اسرائیلیات و احادیث ضعیف است. در برخی موارد نیز مؤلف سخنان عرفانی‌ای را به عنوان تأویل آیات آورده که با ظاهر آیات، عقل و فطرت سلیم سازگار نیست. تعداد مجلدات این تفسیر ۶ جلد و به زبان عربی است. تفسیر صافی چاپ‌های مختلفی دارد. چاپ اول آن در ۲ جلد به سال ۱۲۷۴ هجری و در بمبئی بوده است. چاپ دیگری از آن در تبریز و در سال ۱۲۶۹ هجری و در دو جلد انجام گرفته است. در سال ۱۳۹۹ ق این تفسیر به قطع وزیری در بیروت و توسط مؤسسه اعلمی للمطبوعات با مقدمه و تصحیح شیخ حسین اعلمی به چاپ رسیده است. همچنین تفسیر صافی در سال ۱۴۰۵ ق (۱۳۶۳ ش) توسط محمدباقر خراسانی ترجمه شده و سپس در تهران، انتشارات صفا آن را منتشر نموده است.

پانویس

منابع

• معرفت، محمدهادی (۱۳۷۹). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
• ایازی، محمدعلی (۱۳۷۸). شناخت‌نامه تفاسیر. رشت: کتاب مبین.