علم کلام

علم کلام، علمی است که دربارهٔ اصول دین اسلام بحث می‌کند۔ بحث در رابطه با چیستی اصول دین و نحوه اثبات آن‌ها از موضوعات این علم است. همچنین این علم به جواب شبهاتی که در مورد اصول دین طرح می‌شوند می‌پردازد.

ماهیت الهیات اسلامی

در سنت اسلامی، مرز مشخصی بین الهیات (کلام) و سایر علوم اسلامی و غیراسلامی مانند فقه، فلسفه، تصوف، نحو و علوم حدیث وجود ندارد. همچنین متکلمان اسلامی معمولاً فعالیت‌های خود را از این حوزه‌های دیگر جدا نمی‌کردند، بنابراین تعریف دقیق از آنچه «الهیاتی» است، دشوار است.

تاریخچه

علم کلام در طول ادوار مختلف تاریخ دچار فراز و فرودها و مراحلی بوده و در کل علمی پویا و فعال بوده است. در پی فضای فکری حاصل از تحولات قرون اخیر کشورهای اسلامی، جریان‌های مختلف کلامی شکل گرفته‌اند که مهم‌ترین آنها به قرار ذیل‌اند:

1. الهیات فلسفی
2. الهیات نقلی
3. الهیات اجتماعی
4. الهیات تطبیقی
5. جریان التقاط
   1. التقاط اسلام و غرب
   2. التقاط اسلام و مارکسیسم
   3. التقاط تشیع و وهابیت
6. ترویج الهیات غربی

دوره‌های اولیه کلام اسلامی

چهار قرن نخستین الهیات اسلامی، دوران خلاقیت و نوآوری بود که در آن ساختار کلی علم کلام، اصطلاحات جدید و روش‌های تفسیر خاص شکل گرفتند. تا دوران ابوحامد غزالی (1058-1111 م.)، الگوهای اصلی کلام تثبیت شده بود و این علم توانست با فلسفه در اعتبار و جایگاه علمی رقابت کند یا حتی از آن پیشی بگیرد.

پانویس

منابع

• دادفاضلی، حسین (۱۳۸۸). «کلام اسلامی». سفیر نور (۱۲).
• جبرئیلی، محمد صفر (۱۳۹۱). «کلام اسلامی در گذر تاریخ؛ نگاهی گذرا به جریان‌های کلام اسلامی». سوره اندیشه (۵۸-۵۹).

• leaman, oliver (2008). "The developed kalam tradition". The Cambridge Companion to Classical Islamic Theology (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.