تفسیر بیضاوی

تفسیر بیضاوی، با عنوان اصلی «انوار التنزیل و اسرار التأویل» یکی از تفاسیر مشهور و مختصر قرآن است که توسط ناصرالدین عبدالله بن عمر بیضاوی در سده هشتم هجری تألیف شده است. این تفسیر به دلیل دقت و جامع‌نگری‌اش در تبیین معانی آیات، به عنوان یک منبع معتبر و مورد اعتماد در مراکز دینی شناخته می‌شود. سال تألیف کتاب به‌روشنی معلوم نیست و نویسنده در این تفسیر تا حد امکان به ذکر نکات ادبی، کلامی، تاریخی و فقهی پرداخته است. در مقدمه این اثر، مولف به اهمیت علم تفسیر تأکید می‌کند و بیان می‌دارد که هر مفسر باید در علوم دینی و زبان عربی تسلط کافی داشته باشد تا بتواند به تفسیر قرآن بپردازد. ترتیب مطالب نیز در این تفسیر به‌گونه‌ای است که برای هر سوره نام آن، مکی یا مدنی بودن و تعداد آیات ذکر می‌شود. بیضاوی در این تفسیر به نکات زبانی و ادبی آیات پرداخته و اغلب به کشاف زمخشری استناد می‌کند. ویژگی‌های بارز این تفسیر شامل گزیده‌گویی و اجتناب از بحث‌های زاید است که موجب آسانی در فهم مطالب می‌شود. همچنین، این تفسیر از دیدگاه اهل سنت به عنوان یکی از تفاسیر به رأی ممدوح به شمار می‌آید. بیضاوی به خاطر گرایش‌های فکری اشعری، در برخی موارد نظرات خود را بر اساس افکار دیگر مفسران مانند زمخشری در کشاف و فخرالدین رازی در تفسیر کبیر بیان می‌کند. به‌ گزارش دانشنامه بزرگ اسلامی، تفسیر بیضاوی در واقع مجموعه‌ای از اندیشه‌های مفسران گذشته است و مولف تفسیر مختصر و جامعی از معانی قرآن را ارائه داده است. این اثر تفسیری در طول تاریخ بر تفاسیر بعدی نیز تأثیر داشته است. تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل در زمان معاصر بارها چاپ شده است. نخستین چاپ آن در بولاق به سال ۱۲۸۲ م و سپس چهار بار در استانبول (از سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۳۲۱) بوده است. دو چاپ دیگر کتاب در شهرهای لکهنو و بمبئی هند نیز درسال ۱۸۶۹ م ثبت شده است. از این تفسیر شرح‌ها و حواشی بسیاری نیز گزارش شده است. به گفته حاجی خلیفه ۴۶ و بغدادی ۷۰ شرح، حاشیه و تعلیقه بر این کتاب نوشته شده است.

پانویس

منابع

• مصلایی پور، عباس (۱۳۸۸). «تفسیر بیضاوی». دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• کریمی نیا، مرتضی (۱۳۹۶). «بیضاوی». دانشنامه جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.