سورههای مثانی
سورههای مَثانی یا سُوَر مثانی بنابر نظر مشهور سورههای بعد از سورههای مئین هستند.[۱] محتوای آنها عموماً مسائل اخلاقی و اعتقادی (حقانیت قرآن، وحی، نبوت و معاد) است.[۲]
نامگذاری
در نامگذاری این سورهها به مثانی نظرات مختلفی وجود دارد. به گفته محمد محمدی ریشهری، واژه مثانی جمع «مَثْنی» به معنای دومین است چراکه این سورهها پس از سورههای طوال قرار گرفتهاند و گویا سورههای طوال آغاز قرآن و سورههای مثانی دومین آنها هستند.[۳] محمدهادی معرفت، سورههای کمتر از صد آیه را به مثانی نامگذاری کرده است. به اعتقاد وی از این جهت به آنها مثانی گفته میشود که قابل تکرارند و به جهت کوتاه بودن، بیش از یک مرتبه تکرار میشوند.[۴]
فرّا میگوید: واحد آن، «مثناة» است. بنا به قولی، مَثانی، عبارت است از «کلّیه سورههای قرآن، اعم از طِوال و قِصار آن، به دلیل این آیه شریف: (کِتَبًا مُّتَشَبِهًا مَّثَانِیَ). این قول، از ابن عبّاس است. علّت این هم که آنها را «مثانی» گفتهاند، این است که خداوند سبحان، در آیات قرآن، مَثَلها و حدود و فرائض را دو بار ذکر کرده است. به قولی، مثانی، در آیه شریف: (وَ لَقَدْ ءَاتَیْنَکَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِی)، آیات سوره حمد است. این قول، از امامان شیعه روایت شده و حسن بصری نیز همین را گفته است.[۵]
جایگاه و اهمیت در اسلام
بر پایه روایتی از پیامبر اسلام، سورههای مثانی به جای زبور به او داده شده است.[۶]
تعداد سور مثانی
در تعداد این سورهها اختلاف است. آنها بر اساس مصحف عبدالله بن مسعود به روایت سیوطی عبارتند از:[۷]
- سوره احزاب
- سوره حج
- سوره قصص
- سوره نمل
- سوره نور
- سوره انفال
- سوره مریم
- سوره عنکبوت
- سوره روم
- سوره یس
- سوره فرقان
- سوره حجر
- سوره رعد
- سوره سبأ
- سوره فاطر
- سوره ابراهیم
- سوره ص
- سوره بینه
- سوره لقمان
- سوره زمر
- سوره غافر
- سوره زخرف
- سوره سجده
- سوره شوری
- سوره احقاف
- سوره جاثیه
- سوره دخان
- سوره فتح
- سوره حشر
- سوره سجده
- سوره طلاق
- سوره قلم
- سوره حجرات
- سوره ملک
- سوره تغابن
- سوره منافقون
- سوره جمعه
- سوره صف
- سوره جن
- سوره نوح
- سوره مجادله
- سوره ممتحنه
- سوره تحریم
پانویس
- ↑ احمدی، «ارزیابی روایات تقسیمات چهارگانه قرآن»، ص۳۵.
- ↑ احمدی، «ارزیابی روایات تقسیمات چهارگانه قرآن»، ص۳۶.
- ↑ ریشهری، شناخت قرآن، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۱۱۹.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآنی، ۱۳۸۷ش، ص۵۸.
- ↑ https://hadith.net/post/55060/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%B7-%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D9%85-%D8%A6%D9%88%D9%86-%D9%88-%D9%85-%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%89-%D9%88-%D9%85-%D9%81%D8%B5-%D9%84/
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.
- ↑ سیوطی، الإتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۲۶–۲۲۷.
منابع
- احمدی، بتول، «ارزیابی روایات تقسیمات چهارگانه قرآن»، مجله پژوهشهای قرآنی، سال بیست و یکم، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۵.
- ریشهری، محمد، شناخت قرآن بر پایه قرآن و حدیث، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۱ش.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق فؤاز احمد، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۲۱ق.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، نشر کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ سنگی، ۱۴۰۴ق.
- معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التهمید، ۱۳۸۷ش.