کاربر:M.s.l/صفحه تمرین 1

استدراج

معنای لغوی و اصطلاحی استدراج

استدراج در کنار مراحل هدایت و آزمایش عمومی انسان، از سنت های فراگیر الهی ومخصوص مردمان گمراه و سرکش است که در آن ، انسان به صورت تدریجی و غیر مستقیم، بر اساس اصرار بر گناه، به عذاب و هلاکت نزدیک میشود.

در این تعریف به سه عامل تدریج، حرکت و هلاکت پرداخته شده است؛ این سه شاخص از معنای لغوی واژه ی استدراج اختباص شده است

استدراج از ریشه ی (د-ر-ج) و به معنای اندک اندک، گام برداشتن ، حرکت چیزی یا حرکت در ضمن چیزی ، در هم پیچیده شدن اشیا و مرگ و فنا است

در همه ی کاربردها معنای تدریج و نوعی حرکت صعودی یا نزولی وجود دارد.

مفهوم قرآنی استدراج

مفهوم قرآنی استدراج گویا فرو رفتن  افراد به صورت تدریجی در مقصد و فرجامشان ، یا در هم پیچیده شدن زندگی و وجودشان بر اثر غفلت و فراموشی از یاد خدا است.

کسانی که از هدایت های تکوینی و تشریعی خداوند و آزمایش های گوناگون او برای هدایتشان اثر مثبت نمی پذیرند، سرانجام به کلی رها می شوند و حتی زمینه ها و امکانات سقوط و تنزلشان نیز مهیا می شودتا به فرجام شوم خویش نزدیک شده ، ناگاه به عذاب خدا گرفتار گردند.

واژه ی استدراج تنها دوبار در قرآن آمده است . در سوره ی اعراف آیه ی 82و سوره ی قلم آیه ی 44 . علاوه برآن در قالب واژگان متعدد دیگری نیز به گستره ی وسیع معنایی آن اشاره شده است

در واقع، مفهوم استدراج را باید  ذیل دو عنوان وسیع ((کفر)) و ((ایمان)) بررسی گردد.

مفهوم مربوط به استدراج، گاه در مقایسه با افراد مبتلا به این سنت و گاه در مقایسه با خدا، در نقش فاعل استدراج، مطرح شده است .

در واقع این مفاهیم ،گویا دو روی یک سکه اند که بخش اول آنها حالت ظاهری استدراج و بخش دیگر، حالت باطنی و واقعی آن را نشان می دهد.

از طرف دیگر ، مراحل پیش از استدراج و مفاهیم همراه و ملازم آن در کنار فرجام استدراج ،به نحوی با استدراج پیوند داشته و زمینه ی اجرای آن را روشن می سازد.

اثر استدراج بر زندگی انسان

زندگی در استدراج ظاهرا موفقیت آمیز بوده و همراه با بهره مندی از لذت های زندگی است.

خدا در شرح حال مبتلایان به استدراج می فرماید: (( آنان می پندارند که فزونی نعمت ها، ثروت ها، و فرزندانشان ، گشودن در های خیرات به روی آنهاست؛ این گونه نیست ،

بلکه آنها واقعیت این نعمت ها را نمی فهمند))

در قرآن ، در سوره ی بقره و آیه 15 از این فرآیند به ((یاری رساندن و رها سازی در وادی سرگردانی و طغیان )) یاد شده است

خدا در سوره طه و در آیه 131در مقام دلداری به پیامبر خویش، از هدف نزول نعمت های خود بر گمراهان پرده بر میدارد:

هرگز چشمانت را به نعمت های مادی ای که به گروهی از مخالفانت داده ایم ، خیره مساز که آنها جز شکوفه هایی زودگذر برای آزمودن آنها نیست و بدان که نعمت معنوی پروردگارت نیکوتر و پایدار تر است.

خدا در سوره ی فرقان ، آیه ی 18 میفرماید:((آنان و پدرانشان را از نعمت ها برخوردار کردی تا یاد تورا فراموش کردند، و هلاک شدند))

ظاهر نیکوی استدراج سبب می شود تا انسان اعمالش را نیکو شمرده و از اصلاح خود غافل شود.

در سوره ی کهف آیه ی 103 و 104 آمده است:{ آیا شما را از زیان کار ترین آدمیان خبر ندهم؟ آنان کسانی اند که تلاششان در زندگانی دنیا بیهوده بوده و در عین حال، خود را موفق و درستکار می پندارند }

استدراج در نظر متکلمان مسلمان

متکلّمان مسلمان، استدراج را در دو معنا به کار برده ‌اند:

الف. امور و کارهاى شگفت و فوق‌العاده‌اى که از کسانى مانند مرتاضان‌ و راهبان سرمى‌زند؛

ب. مهلتى که خدا به بندگان گناهکارش مى‌دهد، چون مى‌خواهد آنان را نگونبخت کند، خواسته‌هاى دنیایى‌شان را برمى‌آورد و بنده بى آنکه خود بداند، اندک اندک از رحمت خدا دور مى‌شود و

به کیفر او نزدیک می شود