پیام قرآن

پیام قرآن مجموعه ده جلدی در زمینه تفسیر قرآن و به زبان فارسی است که در دسته تفاسیر موضوعی قرآن قرار دارد. این مجموعه زیر نظر ناصر مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان گردآوری شده است. این مجموعه پس از اتمام تفسیر نمونه و ترجمه آن به زبان عربی تحت عنوان الأمثل به نگارش درآمده است که بعدها دو مجلد دیگر با نام اخلاق در قرآن نیز به این مجموعه اضافه شده است.

مؤلف

ناصر مکارم شیرازی (زاده ۱۳۴۷ ه. ق) فقیه و مفسر شیعی در زمان معاصر و از مراجع تقلید کنونی در کشور ایران است. او صاحب تألیفاتی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی است. تفسیر نمونه و تفسیر موضوعی پیام قرآن از آثاری هستند که زیر نظر او و با همکاری تعدادی از نویسندگان حوزه علمیه قم نگارش یافته‌اند. محمدرضا آشتیانی، محمدجعفر امامی، عبدالرسول حسنی، محمد اسدی، حسین طوسی، سید شمس‌الدین روحانی و محمد محمدی اشتهاردی نویسندگانی هستند که در نگارش پیام قرآن با مکارم همکاری داشته‌اند.

روش تألیف

مکارم شیرازی پس از نگارش تفسیر نمونه، با هدف تدوین یک دوره اصول عقاید اسلامی از دیدگاه قرآن، به تفسیر موضوعی روی آورد و حاصل آن مجموعه تفسیری پیام قرآن شد که روش به‌کار رفته در آن همان روش رایج و مرسوم در تفسیر موضوعی است. در این روش، آیات مرتبط با یک موضوع خاص از سراسر قرآن جمع‌آوری شده و بدون پیش‌داوری در کنار یکدیگر تفسیر می‌شوند. سپس، با جمع‌بندی و در نظر گرفتن ارتباط بین آیات، ترسیمی کلی از موضوع مورد نظر ارائه می‌گردد. به عنوان مثال، جلد دوم این مجموعه به بحث خداشناسی اختصاص دارد و انگیزه‌های فطری و عاطفی آن را از آیات قرآن استخراج می‌کند. در این روش، مفسر هیچ گونه پیش فرضی را وارد نکرده و صرفاً به دنبال کشف محتوای آیات قرآن است. در مقدمه جلد اول این مجموعه، مؤلف درباره روش تألیف کتاب چنین آورده است: «ما قبل از هر چیز به گردآورى تمام آياتى كه درباره یک موضوع در سرتاسر قرآن وارد شده است می‌پردازيم و بدون پيش‌داورى‌هاى قبلی، اين آيات را در كنار هم چيده یک و یک آنها را تفسير می‌كنيم، و بعد در یک جمع‌بندى رابطه آنها را با يكديگر در نظر گرفته، و از مجموع آنها به یک ترسيم كلى دست يافتیم.»

محتوای کتاب

موضوعات و عناوین کتاب عبارتند از: جلد نخست: امکان شناخت و ابزار و موانع آن؛ جلد دوم: خداجویی و انگیزه‌های آن و برهان نظم (در ۲۱ نشانه) در طبیعت؛ جلد سوم: طرق معرفة اللّه و براهین پنجگانه بر اثبات واجب الوجود و ابعاد مسأله توحید؛ جلد چهارم: بحث از صفات جمال و جلال؛ جلد پنجم: بحث از معاد و دلایل امکان و براهین اثبات آن؛ و بحث از معاد جسمانی و ردّ شبهات بر آن؛ جلد ششم: بحث از نشانه‌های قیامت و عرصات آن و بهشت و دوزخ و مسأله خلود؛ جلد هفتم: نبوت عامه و مسأله عصمت و تنزیه انبیا و طرق شناخت پیامبران؛ جلد هشتم: نبوت خاصه و عوامل نفوذ و پیشرفت اسلام؛ جلد نهم: امامت و ولایت و بررسی دلایل آن و استناد به چهار آیه که مستقیما و ۲۳ آیه که غیر مستقیم بر آن دلالت دارند؛ جلد دهم: نظام حکومت در اسلام در پهنه تاریخ. و دو جلد الحاقی آن شامل جلد اول: مبانی اخلاق در قرآن و جلد دوم: اخلاق پسندیده و ناپسند در قرآن.

ترجمه و تلخیص

این مجموعه تفسیری به زبان عربی ترجمه و منتشر شده است که نام آن نفحات القرآن است. تلخیص کتاب در ۳ جلد و با نام برگزیده پیام قرآن توسط علی اصغر همتیان و سید حسین هاشمیان به زبان فارسی انجام گرفته است که آن را انتشارات امام علی بن ابی طالب (ع) و در قطع وزیری منتشر کرده است.

پانویس

منابع

• معرفت، محمدهادی (۱۳۷۹). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۱). پیام قرآن: روش تازه‌ای در تفسیر موضوعی قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
• یدالله پور، بهروز (۱۳۸۳). مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن. قم: دارالعلم.
• عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (۱۳۷۱). طبقات مفسران شیعه. قم: دفتر نشر نوید اسلام.