آیه ۲۲۹ سوره بقره

آیه ۲۲۹ سوره بقره

مشخصات قرآنی
نام سوره	بقره
تعداد آیات سوره	۲۸۶
شماره آیه	۲۲۹
شماره جزء	۲
شماره حزب	۷
اطلاعات دیگر
{{{page}}} آیه قبل	آیه بعد {{{page}}}

آیه ۲۲۹ سوره بقره، دویست و بیست و نهمین آیه از دومین سوره قرآن است. این آیه را مدنی دانسته‌اند. متن آیه در بیان احکامی در خصوص طلاق است. در این آیه گفته شده است که طلاق رجعی، دو مرتبه است و پس از آن مرد حق رجوع به همسرش را نخواهد داشت. ادامه آیه به مسأله طلاق‌ خلع اشاره می‌کند. طلاقی که زنان با پرداخت فدیه می‌توانند طلاق بگیرند، در پایان کسانی که از حدود خدا تعدی کنند، ظالم توصیف شده‌اند.

متن

متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:

 الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ ۖ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ ۗ وَلَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلَّا أَنْ يَخَافَا أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ ۗ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا ۚ وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ  

ترجمه

محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:

«طلاق دوبار است، پس از آن یا به خوبی نگاه داشتن، یا به نیکی رها کردن و برای شما حلال نیست که از آنچه بدیشان داده‌اید باز پس گیرید، مگر اینکه (دو طرف) بترسند که نتواند حدود خداوندی را برپا دارند، پس اگر شما ترسیدید که (آن دو) نتوانند حدود خداوند را برپا دارند، پس گناهی بر آنها نیست که زن فدیه و عوضی بپردازد، این حدود الهی است، پس، از آن تجاوز نکنید و هرکسی از حدود الهی تجاوز کند پس ایشان ستمکاران‌اند»

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:

«طلاق [رجعی‌] دوبار است، پس از آن یا باید او را به نیکی نگاه داشت، یا به نیکی رها کرد، و بر شما روا نیست که از آنچه به آنان بخشیده‌اید، چیزی بازستانید، مگر آنکه نگران باشند که مبادا احکام الهی را مراعات نکنند، و اگر بیمناک شدید که مبادا احکام الهی را رعایت نکنند، گناهی بر آنان نیست، که زن خود را بازخرد، اینها حدود الهی است، از آنها تجاوز نکنید و هرکس از احکام الهی تجاوز کند، ستمکار است‌»

محتوا

مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که در این آیه، حکم طلاق بیان شده است و تعداد طلاق‌های رجعی به دو مورد محدود شده است. در ادامه آیه تأکید شده است که شوهر باید در هر یک از این دو بار، همسر خود را به نیکی نگهداری کرده یا برای همیشه از او جدا شود. از همین رو تأکید شده است که هرگز آنچه به آنها از روی نیکی داده شده است، پس گرفته نشود. مکارم شیرازی معتقد است منظور از این پرداخت از روی احسان، مهریه زنان است. در ادامه تنها استثناء این حکم، زمانی است که زن و شوهر، ادامه زندگی و پرداخت مهریه را، مخالف حدود الهی بدانند. از این رو گفته شده است که اگر زن بترسند که حدود الهی در بین آنها رعایت نشود، می‌تواند با پرداخت فدیه، طلاق خلع بگیرد. در بخش پایانی آیه نیز تأکید شده است که این حدود، قوانین الهی است و نباید از آن تمرد کرد و کسانی که از آن تعدی کنند، به وصف ظلم توصیف شده‌اند.

شأن نزول و ترتیب

سوره بقره

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره بقره، دومین سوره قرآن است که به خاطر دربرداشتن داستان گاو بنی‌اسرائیل، به نام بقره شناخته می‌شود. این سوره با ۲۸۵ یا ۲۸۷ آیه، بزرگ‌ترین سوره قرآن است. این سوره اولین سوره‌ایست که با حروف مقطعه شروع می‌شود. بیشترین احکام فقهی قرآن نیز در این سوره قرار دارد. این سوره هشتاد و هفتمین و به نقلی هشتاد و ششمین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام است که پس از سوره مطففین و پیش از سوره انفال نازل شده است. در ترتیب مصحف اما بعد از سوره حمد و قبل از سوره آل‌عمران قرار گرفته است. تمام آیات این سوره در مدینه نازل شده‌اند، بجز آیه ۲۸۱ سوره که در ماجرای حجةالوداع نازل شده است. وجود ۲۶ ناسخ یا منسوخ در این سوره گزارش شده است.

شأن نزول آیه

در تفاسیر دو شأن نزول برای این آیه ذکر شده است:

• زنی به دیدار یکی از همسران محمد رسید و از شوهرش شکایت کرد که او پیوسته وی را طلاق می‌دهد و سپس رجوع می‌کند تا به این وسیله به زیان و ضرر افتد و در جاهلیت چنین بود که مرد حق داشت همسرش را هزار بار طلاق بدهد و رجوع کند و حدّی برای آن نبود. پس از آن آیه ۲۲۹ سوره بقره نازل شد و حدّ طلاق را سه بار قرار داد.

• شیخ طوسی، از راویان شیعه می‌گوید: این آیه دربارهٔ ثابت بن قیس با زوجه‌اش نازل گردید که با اجازه محمد، باغ خود را به شوهرش بخشید و از وی طلاق گرفت چنان‌که ابن‌جریج روایت کرده است.

پانویس

منابع

• خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
• طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.