آیه ۲۱ سوره نور

آیه ۲۱ سوره نور

مشخصات قرآنی
نام سوره	نور
تعداد آیات سوره	۶۴
شماره آیه	۲۱
شماره جزء	۱۸
شماره حزب	۷۱
اطلاعات دیگر
{{{page}}} آیه قبل	آیه بعد {{{page}}}

آیه ۲۱ سوره نور بیست و یکمین آیه از بیست و چهارمین سوره قرآن است و از آیات مدنی آن به‌شمار می‌آید. در این آیه به یکی از شیوه‌های شیطان برای گمراه کردن و به دام انداختن مؤمنان اشاره شده که از آن با تعبیر «خطوات الشیطان» یاد شده است.

متن

متن آیه را فخر رازی، از مفسران سنی مذهب و محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، چنین گزارش کرده‌اند:

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ ۚ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَىٰ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ  

ترجمه

محمدگل گمشادزهی، مترجم سنی حنفی مذهب در ترجمه آیه آورده است:

«اي مؤمنان! از گامهاي شيطان پيروي مكنيد، و هركس از گامهاي شيطان پيروي كند (بداند) كه او به (كارهاي) ناشايست و ناپسند فرمان می‌دهد، و اگر فضل و رحمت الهي شامل نمی‌شد هرگز فردي از شما پاك نمی‌گرديد، ولي خداوند هر كس را كه بخواهد پاك می‌گرداند، و خدا شنواي آگاه است»

بهاءالدین خرمشاهی، مترجم شیعه امامی مذهب در ترجمه این آیه آورده است:

«ای مؤمنان از گامهای شیطان پیروی مکنید و هر کس از گامهای شیطان پیروی کند [بداند که‌] او به ناشایستی و نابکاری فرمان می‌دهد، و اگر بخشایش و رحمت الهی در حق شما نبود، هیچ‌یک از شما هرگز پاکدل نمی‌شد، ولی خداوند است که هر کس را بخواهد پاکدل می‌سازد و خداوند شنوای داناست‌»

محتوا

مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند: به دنبال مباحث آیات پیشین دربارهٔ ماجرای «افک» و «اشاعه فحشاء در جامعه»، قرآن در این آیه به یکی از شیوه و روش‌های شیطان برای گمراه کردن مؤمنان اشاره دارد. به گزارش مکارم، عبارت «خطوات الشیطان» به معنای گام‌های شیطان است. از آنجایی که یک انسان با ایمان به یکباره به فساد و گناه آلوده نمی‌شود، شیطان برای گمراهی‌اش، او را گام به گام به این سمت می‌کشاند؛ لذا به آن «خطوات شیطان» گفته شده است. سپس در ادامه آیه به نعمت هدایت خداوند اشاره شده است که در برابر آن خطوات شیطان قرار می‌گیرد. قرآن در این باره می‌گوید: «اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود؛ احدی از شما هرگز پاک نمی‌شد ولی خداوند هر که را بخواهد تزکیه می‌کند و خدا شنوای داناست.» به گفته مکارم، جمله «من یشاء» به این معنا نیست که خدا در امر هدایت بدون دلیل اقدام می‌کند، بلکه به این معناست هنگامیکه تلاش و مجاهده از سوی بندگان انجام شد، خداوند نیز هدایت و توفیق خود را نصیب بندگان مجاهد و تلاش‌گر می‌گرداند. به عبارت دیگر این فضل و رحمت الهی گاهی جنبه «تشریعی» دارد و گاه جنبه «تکوینی» و در این آیه اشاره به جنبه تکوینی یعنی امدادهای معنوی و الهی است. (به قرینه جمله من یشاء) در پایان آیه به سمیع و علیم از اسماء الحسنی خداوند اشاره شده است.

شأن نزول و ترتیب

به گزارش فرهنگ‌نامه علوم قرآن، سوره نور، بیست و چهارمین سوره قرآن است. این سوره را در ترتیب نزول، صد و دومین سوره نازل شده بر پیامبر اسلام دانسته‌اند که پس از سوره حشر و پیش از سوره حج نازل شد. این سوره را مدنی دانسته‌اند. در سوره نور، شش یا هفت آیه ناسخ یا منسوخ گزارش کرده‌اند.

پانویس

منابع

• خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۹۳). ترجمه قرآن کریم استاد خرمشاهی (به فارسی-عربی). قم: موسسه تبیان.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• دفتر تبلیغات اسلامی (۱۳۸۸). فرهنگ‌نامه علوم قرآن. تهران: دفتر تبلیغات اسلامی.
• رازی، محمد بن عمر (۱۴۲۰). مفاتیح الغیب، تفسیر کبیر. سوم (به عربی). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (رده)
• گمشادزهی، محمدگل (۱۳۹۴). ترجمه معانی قرآن کریم. به کوشش کتابخانه عقیده. مجموعه موحدین.
• طباطبایی، محمدحسین (۱۳۹۵). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.