فهرست خلفای اسلامی

این فهرستی از کسانی است که به عنوان «خلیفه»، پیشوای بزرگ دینی و سیاسی یک حکومت اسلامی (که با نام خلافت شناخته می‌شود) و همچنین بعنوان جانشینان سیاسی محمد بن عبدالله، فرمانروایی امت اسلامی را عهده‌دار بودند. تمام سال‌ها بر طبق گاه‌شماری دوران مشترک هستند.

خلافت‌های جامع

خلافت راشدین (۸ ژوئن ۶۳۲ – ۲۹ ژانویه ۶۶۱)

مقاله‌های اصلی: راشدین و خلافت راشدین

فهرست خلفای راشدین

خوش‌نویسی	نام (تاریخ حیات)	دوران خلافت			القاب	خاندان	توضیحات	نقشه خلافت	م
		آغاز	پایان	دوام
	ابوبکر بن ابی‌قحافه (۵۷۰–۶۳۴ م)	۸ ژوئن ۶۳۲	۲۲ اوت ۶۳۴	۲ سال	خلیفة رسول‌الله	بنی‌تیم	نام پدر ابوبکر، عثمان ابوقحافه بود و مادرش را سلمی بنت صخر گزارش کرده‌اند. او پدر عایشه، یکی از همسران محمد، پیامبر اسلام بود. از او با نام عتیق و عبدالله یاد شده است. از زندگانی او قبل از پذیرش اسلام گزارشی وجود ندارد. او را همراه محمد گزارش کرده‌اند که از مکه به مدینه هجرت کرد. او در تمام غزوه‌های محمد مشارکت داشت و گزارش شده است که یکی از مشاورین پیامبر اسلام در امور نظامی بود. از مهم‌ترین اقدامات او در دوران خلافت، نبردهای رده و آغاز فتوحات اسلامی بود.
	عمر بن خطاب (۵۸۴–۶۴۴ م)	۲۳ اوت ۶۳۴	۳ نوامبر ۶۴۴	۱۰ سال	خلیفة خلیفة رسول‌الله امیرالمؤمنین	بنی‌عدی	نام پدر عمر را خطاب بن نفیل و نام مادرش را حنتمه بنت هاشم دانسته‌اند. او پدر حفصه، یکی از همسران محمد بود. او را به عنوان مؤسس امپراتوری اسلامی دانسته‌اند که در دوره حکومتش، با فتوحات مسلمانان، توانست مناطق زیادی را در سیطره اسلام درآورد. او در ابتدا از مخالفان اسلام بود و چهار سال قبل از هجرت اسلام را پذیرفت. او در چند غزوه از غزوات محمد شرکت داشته و اطلاعات کمی از اقدامات نظامی او در این دوره گزارش شده است. وی با وصیت ابوبکر به خلافت رسید. او بیشتر زمان خلافتش را در مدینه گذراند سرانجام به دست شخصی به نام ابولولو در مدینه ترور و کشته شد.
	عثمان بن عفان (۵۷۹–۶۵۶ م)	۱۱ نوامبر ۶۴۴	۲۰ ژوئن ۶۵۶	۱۲ سال	خلیفة الله امیرالمؤمنین	بنی‌امیه	نام پدر او را عفان بن ابی‌عاص و نام مادرش را اروی بنت کریز دانسته‌اند. او را شوهر دو دختر (و به نقلی دخترخوانده) محمد به نام‌های رقیه و ام‌کلثوم دانسته‌اند که در آن اختلاف وجود دارد. او همچنین نوهٔ ام‌حکیم بنت عبدالمطلب، عمهٔ محمد بود. شغل او تجارت بود و از این رو وی را یکی از اولین مردان از طبقه اجتماعی بلندپایه دانسته‌اند که به اسلام گرویده است. گفته شده است او در هجرت به یثرب و حبشه همراه مسلمانان بوده است. او به واسطه شورایی که عمر به آن وصیت کرده بود به عنوان خلیفه تعیین شد. او فتوحان خلفای پیشین را ادامه داد. او سرانجام به خاطر اتخاذ سیاست‌های مالی و سیاسی، باعث ایجاد نارضایتی در میان دسته‌ای از مردم شد و معترضان در شورشی، او را محاصره و به قتل رساندند.
	علی بن ابی‌طالب (۶۰۱–۶۶۱ م)	۲۰ ژوئن ۶۵۶	۲۹ ژانویه ۶۶۱	۵ سال	امیرالمؤمنین	بنی‌هاشم	پدر علی، ابوطالب، عموی محمد و مادرش فاطمه بنت اسد، مادرخوانده محمد بود. او نخستین مردی که به اسلام ایمان آورد و با دختر کوچک محمد، فاطمه زهرا ازدواج کرده بود. او مدتی را در کودکی نزد محمد پرورش یافته بود. وی در بیشتر غزوات محمد پرچم‌دار سپاهیان مسلمان بود. به عقیده شیعیان او اولین امام و رهبر پس از پیامبر بود که در غدیر خم به امامتش تصریح شده و پیامبر اسلام برای او بیعت گرفته بود. او پس از درگذشت محمد در هیچ جنگی شرکت نکرد تا آنکه خودش پس از عثمان با بیعت مردم به خلافت رسید. طول دوران خلافت او به سه جنگ بزرگ داخلی گذشت. او سرانجام به دست یکی از خوارج ترور و کشته شد.
	حسن بن علی (۶۲۴–۶۷۰ م)	۲۸ ژانویهٔ ۶۶۱	اوت ۶۶۱	۷ ماه		بنی‌هاشم	او فرزند علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا بود و از این رو نوه محمد به‌شمار می‌رفت. او در عقیده شیعه، دومین جانشین محمد (و اصطلاحاً امام) شناخته می‌شود. او مورد محبت محمد بود و روایاتی در خصوص او از جانب محمد نقل شده است. از او در دوران خلافت سه خلیفه نخست راشدین در هیچ فعالیت یاد نشده و تنها به ماجرای حضور در محاصره خانه عثمان برای دفاع از او و رساندن آب به وی از جانب علی اشاره شده است. او در دوران خلافت علی، به عنوان سفیر علی به کوفه عمل کرد و در جنگ‌های دوران خلافت علی شرکت داشت. او پس از درگذشت علی، توسط ابن‌عباس به عنوان خلیفه به مردم معرفی شد و مردم با او بیعت کردند. دوران کوتاه خلافت او به کشمکش با معاویه و سرانجام پذیرش صلح با او گذرانده شد. در اینکه حسن مجتبی، از خلفای راشدین به‌شمار می‌آید یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. منابع متاخر او را از خلفای راشدین دانسته و منابع متقدم در اینباره ساکت بوده‌اند.

خلافت امویان (۶۶۱ – ۶ اوت ۷۵۰)

مقاله‌های اصلی: خلافت اموی و خلفای اموی

فهرست خلفای اموی

شمار		خوش‌نویسی	نام (حیات)	دوران حکومت			توضیحات	سکه	م
جامع	اموی			آغاز	پایان	دوام
۶	۱		معاویة بن ابی‌سفیان (۶۱۰ - ۶۸۰ م)	۶۶۱	۶۸۰	۱۹ سال	پدر او ابوسفیان و مادر او هند بنت عتبه بود. معاویه برادر ناتنی رمله بنت ابوسفیان، یکی از همسران محمد، پیامبر اسلام بود. او موسس خلافت امویان بود هرچند پیش از او عثمان، سومین خلیفه از خلفای راشدین، از قبیله بنی‌امیه بود. پدر و مادر او از مخالفان سرسخت اسلام بودند. او در دوران خلافت عمر بن خطاب به حکومت دمشق و نواحی آن گمارده شد. پس از آن تا دوران خلافت علی در آن ناحیه ماند و با خلافت علی مخالفت کرد. او با علی به جنگ پرداخت و در نهایت با خلیفه بعدی از علی، حسن مجتبی به صلح پرداخت و خلافت امویان را شکل داد. معاویه در دوران خلافت خود سعی کرد تا اتحادیه بزرگی از اعراب را برای خلافتی مرکزی در دمشق جلب کند اما با مخالفت‌هایی در نواحی مختلف اسلامی همراه بود. مشروعیت حکومت او همواره مورد انکار جمعی از جمله خوارج در دایره مسلمانان بود.
۷	۲		یزید بن معاویه (۶۴۷ - ۶۸۳ م)	۶۸۰	۶۸۳	۳ سال	پدر او معاویه بن ابوسفیان بود و مادرش میسون بنت بجدل کلبی گزارش شده است. او در دوران خلافت پدرش، فرماندهی لشکر در حمله به سپاهیان بیزانس را برعهده داشت و در فتح قسطنطنیه شرکت داشت۔ او همچنین سرپرستی حج در حکومت امویان در دوره پدرش را عهده‌دار بود۔ آغاز خلافت او، سبب ایجاد تنش‌هایی در میان مسلمانان شد۔ پیش از این معاویه در صلحش با حسن عهد کرده بود که پس از وی، خلافت به حسن یا حسین بن علی محول شود۔ این اختلاف‌ها تا به آنجا نزدیک شد که بنی‌امیه در آستانه سقوط قرار گرفت۔ عبدالله بن زبیر و حسین بن علی هر دو از مخالفین سرسخت یزید بودند که در مدینه از بیعت با او امتناع کردند۔ یزید در مواجهه با این مخالفت‌ها، حسین بن علی را در نبرد کربلا به قتل رسانید، به مکه و مدینه حمله برد و کعبه را آتش زد۔ او در منابع تاریخی اسلامی به بی‌بند و باری مشهور بوده است۔
۸	۳		معاویه بن یزید (۶۶۴ - ۶۸۴ م)	۶۸۳	۶۸۴	۱ سال	پدر او یزید بن معاویه بود. نام مادر او به درستی در منابع گزارش نشده است۔ وی آخرین خلیفه از تیره سفیان در سلسله امویان بود۔ او به واسطه وصیت پدرش به خلافت رسید۔ برخی منابع از کناره‌گیری او از خلافت سخن گفته‌اند در حالی که این دیدگاه مخالفانی نیز دارد۔ مدت کوتاه خلافت او، تنها در دمشق و نواحی جنوبی سوریه به رسمیت شناخته شد و حتی برخی از بنی‌امیه به دنبال یافتن جایگزینی مناسب برای تصدی خلافت بعد از یزید بودند۔ دلیل درگذشت او نیز مشخص نیست۔ او بعد از خود جانشینی انتخاب نکرد و یا فرصتی برای این کار نیافت۔ مهمترین اقدام او در دوران خلافتش، جلوگیری از ادامه روند سرکوب شورشیان در حجاز بر علیه حکومت دمشق بود که به ضعف حکومت بنی‌امیه حتی در دمشق انجامید۔
۹	۴		مروان بن حکم (۶۲۳ - ۶۸۵ م)	۶۸۴	۶۸۵	۱ سال	نام پدر او حکم بن ابی‌عاص بود. او پسرعموی عثمان بن عفان بود. استخلاف وی تغییر را در اصل و نسب دودمان اموی به‌وجود آورد، فرزندان حکم جانشین فرزندان ابوسفیان شدند. احتمالا او پیامبر اسلام را دیده و از صحابه بوده است. وی به کتب مقدس اطلاع داشته و از منشی‌های منصوب به دست عثمان بود. او در جنگ جمل در سپاه علی بود و در زمان خلافت معاویه، والی بحرین شد. او بیشتر دوران خلافتش را به عملیات‌های نظامی گذراند. تلاش‌های او منجر شد تا حکومت بنی‌امیه، تا ۶۰ سال دیگر تداوم یابد.
۱۰	۵		عبدالملک بن مروان (۶۴۶ - ۷۰۵ م)	۶۸۵	۷۰۵	۲۰ سال	پدر او مروان یکم و مادرش عایشه بنت معاویه بن مغیره بود. او در دوران خلافت معاویه و در سن ۱۶ سالگی، به فرماندهی سپاه مدینه بر علیه بیزانس منصوب شد۔ او پس از پدرش، به خلافت منصوب شد و بیشتر قبایل عرب خلافت او را پذیرفتند۔ او به دنبال ایجاد اتحادی در قبایل عرب بود۔ او برای بازپس‌گیری عراق تلاش‌های بسیاری کرد۔ او با خوارج نیز نبردهایی را تدارک دید۔
۱۱	۶		ولید بن عبدالملک (۶۶۸ - ۷۱۵ م)	۷۰۵	۷۱۵	۱۰ سال	پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش ولیده بنت عباس بود. او با وصیت پدرش به خلافت رسید۔ دوران او بیشتر در صلح داخلی و گسترش سیطره سلطنت گذرانده شد۔ از اقدامات مهم او، ساخت مسجد بزرگی در دمشق با سبک معماری مسجد النبی در مدینه بود۔ او همچنین مسجد النبی در مدینه را نیز بازسازی کرد۔ به سفارش پدرش، خلافت بعد از ولید باید به برادرش سلیمان می‌رسید، هرچند خود او قصد داشت تا پسرش را به خلافت گمارد۔ دوره خلافت او، با استحکام روز‌افزون حکومت امویان همراه بود و دوران موفقی در مجموع سلسله اموی برانداز شده است۔
۱۲	۷		سلیمان بن عبدالملک (۶۷۴ - ۷۱۷ م)	۷۱۵	۷۱۷	۲ سال	پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش ولیده بنت عباس بود و با خلیفه قبل رابطه برادری داشت. درباره سه دهه اول زندگانی سلیمان وجود ندارد. او در دوران خلافت ولید، فرماندار بخشی از فلسطین بود. خلافت به او به واسطه وصیت پدرش انجام شده بود. در وصیت پدر ابتدا به برادرش ولید و سپس به او به عنوان جانشین اشاره شده بود.
۱۳	۸		عمر بن عبدالعزیز (۶۸۰ - ۷۲۰ م)	۷۱۷	۷۲۰	۳ سال	پدر او عبدالعزیز بن مروان و مادرش ام‌عاصم لیلا بنت عاصم بن عمر بود. وی نوه مروان یکم و پسرعموی ولید یکم و سلیمان بن عبدالملک بود و از طرف مادری نتیجه عمر بن خطاب به حساب می‌آمد. او مدتی را والی مصر و قاضی مدینه بود. به خلافت رسیدن او هرچند اعتراض‌هایی را از جانب خاندان عبدالملک در پی داشت اما در نهایت همگان به خلافت او رضایت دادند. او را صلح‌طلب دانسته‌اند، چرا که نبرد در جبهه قسطنطنیه را با یک صلح، به پایان رساند؛ هرچند برخی اقدام او را در راستای منافع مالی این صلح می‌دانند. به طور کلی عمر بن عبدالعزیز را به سیاست‌های مالی می‌شناسند.
۱۴	۹		یزید بن عبدالملک (۶۹۰ - ۷۲۴ م)	۷۲۰	۷۲۴	۴ سال	پدر او را عبدالملک بن مروان و مادرش را عاتکه بنت یزید گزارش کرده‌اند. او در دوران خلافتش تنها به حجاز سفر کرده است و همواره در دمشق بوده است۔ او پیشتر توسط سلیمان بن عبدالملک به عنوان دومین جانشین معرفی شده بود از همین رو به خلافت گمارده شد۔ دوران خلافت او با مخالفت و اعتراض‌های مردم عراق به حکومت امویان همراه بود۔ در این دوره لشکرکشی‌هایی به سوی فرانسه، سیسیل و آناتولی صورت گرفت۔ یزید با هرگونه نماد مسیحی به مخالفت پرداخت و دستور تخریب آنها در تمام سرزمین‌های اسلامی را داد۔
۱۵	۱۰		هشام بن عبدالملک (۶۹۱ - ۷۴۳ م)	۷۲۴	۷۴۳	۱۹ سال	پدر او عبدالملک بن مروان و مادرش فاطمه بنت هشام بود. دوره خلافت او، آخرین دوره شکوفایی و قدرت امویان بود. در دوران خلافت او، اختلافات و قیام‌های زیادی شکل گرفت و خلیفه به ساکت کردن آنان مبادرت ورزید. او تلاش بسیاری کرد تا پسر خود را به عنوان خلیفه بعدی معرفی کند اما با مخالفت‌ها مجبور شد تا از خلافت به نفع برادرزاده‌اش ولید بن یزید کناره‌گیری کند. او سرانجام به مرگ طبیعی درگذشت. او آخرین پسر عبدالملک بود که به حکومت رسید.
۱۶	۱۱		ولید بن یزید (۷۰۹ - ۷۴۴ م)	۷۴۳	۷۴۴	۱ سال	پدر او یزید بن عبدالملک بود. مادر او ام‌الحجج زینب بنت محمد بن یوسف بود. رابطه او با خلیفه قبلی، رابطه عمو و برادرزاده بود که یکدیگر علاقه‌مند بودند. آغاز خلافت او با تردیدهایی همراه بود. اما او با تمام مخالفان خود، به سختی برخورد کرد و برخی از آنان را پس از شلاق و شکنجه، به مناطق دوردست تبعید کرد. سرانجام او در سال ۱۲۶ ه۔ق ترور و کشته شد۔
۱۷	۱۲		یزید بن ولید (۷۰۱ - ۷۴۴ م)	۷۴۴	۷۴۴	۶ ماه	پدر او را ولید یکم و مادرش را شاهدختی ایرانی دانسته‌اند. خود او نیز به اینکه نسلش از جانب مادری به یزدگرد می‌رسید، افتخار می‌کرد. از او به عنوان زاهد و صالح یاد کرده‌اند. او خود به تعیین خلیفه توسط شورا باور داشت و از خلافت پیشینیان خود انتقاد می‌کرد و شعار او، تصحیح ایرادات به جا مانده از حکومت‌های قبل از سلسله امویان بود. ظاهرا او به مرگ طبیعی و بر اثر بیماری درگذشت.
۱۸	۱۳		ابراهیم بن ولید (؟ - ۷۵۰ م)	۷۴۴	۷۴۴	چند هفته	پدر او ولید یکم بود. پس از آنکه ولید بن یزید بر اثر یک سوء قصد کشته شد، یزید بن ولید به عنوان متهم این سوء قصد مورد شماتت قرار گرفت و مروان بن محمد به بهانه انتقام جان ولید، به سمت یزید بن ولید در حرکت شد. پس از انکه یزید درگذشت، مروان بن محمد همچنان به راه خود ادامه داد تا خلیفه جدید ابراهیم بن ولید را نیز سرنگون سازد. با بیعت کردن مردم دمشق با مروان، او رسما زمام حکومت را به دست گرفت و ابراهیم بن ولید را سرنگون ساخت. بسیاری از نویسندگان ابراهیم را در زمره خلفای اموی به حساب نیاورده‌اند. او در طول مدت کوتاه خلافتش، نبردهایی را برای بر سر کار ماندن به راه انداخت که در همه آنان شکست خورد.
۱۹	۱۴		مروان بن محمد (۶۹۲ - ۷۵۰ م)	۷۴۴	۷۵۰	۶ سال	پدر او محمد بن مروان و از جانب پدری، نوه مروان یکم بود. مادر او به درستی در منابع مشخص نشده‌است. دوران حکومت او با درگیری‌های بسیاری همراه بود بارها تسلط او بر مناطق مختلفی دست به دست شد. این درگیری‌ها سرانجام باعث شد تا حکومت اموی به تزلزل دچار شده و با قیام‌های مخالفان، براندازی شود. او آخرین خلیفه اموی بود و به ضعف در حکومت‌داری متهم شده است.

خلافت عباسی (۷۵۰ – ۱۲۵۸ و ۱۲۶۱ – ۱۵۱۷)

مقالهٔ اصلی: خلافت عباسیان

خلفای بغداد (۲۵ ژانویه ۷۵۰ – ۲۰ فوریه ۱۲۵۸)

(توسط قلمروهای مسلمان از حاکمیت امویان در شبه‌جزیره ایبری و حاکمیت فاطمیان و موحدون در شمال آفریقا پذیرفته نشده‌است).

#	تصویر	نام سلطنتی	نام شخصی	میلاد	آغاز دوران	پایان دوران	وفات	والدین	یادداشت
۲۰		سفاح	عبدالله ابوالعباس	۷۲۱	۷۵۰	۱۰ ژوئن ۷۵۴		محمد بن علی بن عبدالله ریطه بنت عبیدالله حارثیه	از نوادگان عباس بن عبدالمطلب (از عموهای محمد بن عبدالله)
۲۱		منصور	ابوجعفر عبدالله	۷۱۴	۱۰ ژوئن ۷۵۴	۷۷۵		محمد بن علی بن عبدالله سلمه بربریه	به‌خاطر قتل جعفر صادق (ششمین امام شیعه و نوادهٔ محمد بن عبدالله از طرف دخترش فاطمه زهرا) از او به بدی یاد می‌شود
۲۲		مهدی	ابوعبدالله محمد	۷۴۴/۷۴۵	۷۷۵	۴ اوت ۷۸۵		منصور	پدرش نامش را مهدی نهاد برای این که توجه‌ها از سمت مردم از علویان به عباسیان چرخانده شود
۲۳		هادی	ابومحمد موسیٰ	۷۶۴	اوت ۷۸۵	۱۴ سپتامبر ۷۸۶		مهدی خیزران بنت عطاء
۲۴		رشید	هارون	۷۶۴/۷۶۶	۱۴ سپتامبر ۷۸۶	۲۴ مارس ۸۰۹		مهدی خیزران بنت عطاء
۲۵		امین	محمد	۷۸۷	مارس ۸۰۹	۲۴/۲۵ سپتامبر ۸۱۳		هارون‌الرشید زبیده بنت جعفر، نوهٔ منصور
۲۶		مأمون	ابوجعفر عبدالله	۱۳/۱۴ سپتامبر ۷۸۶	سپتامبر ۸۱۳	۹ اوت ۸۳۳		هارون‌الرشید مراجل
۲۷		معتصم	ابواسحاق محمد	اکتبر ۷۹۶	۹ اوت ۸۳۳	۵ ژانویه ۸۴۲		هارون‌الرشید مارده
۲۸		واثق	ابوجعفر هارون	۸۱۱–۸۱۳	۵ ژانویه ۸۴۲	۱۰ اوت ۸۴۷		معتصم قراطیس
۲۹		متوکل	جعفر	فوریه/مارس ۸۲۲	۱۰ اوت ۸۴۷	۱۱ دسامبر ۸۶۱ (ترور شد)		معتصم شجاع
۳۰		منتصر	ابوجعفر محمد	نوامبر ۸۳۷	۸۶۱	۷ یا ۸ ژوئن ۸۶۲		متوکل	طی هرج‌ومرج در سامرا فرمانروایی می‌کردند (۸۶۱–۸۷۰)
۳۱		مستعین	احمد	۸۳۶	۸۶۲	۸۶۶ (اعدام شد)		محمد پسر معتصم
۳۲		معتز	–	۸۴۷	۸۶۶	۸۶۹		متوکل قبیحه
۳۳		مهتدی	ابواسحاق محمد		۸۶۹	۲۱ ژوئن ۸۷۰		واثق هم‌بالین یونانی
۳۴		معتمد	ابوالعباس احمد	۸۴۲	۲۱ ژوئن ۸۷۰	۱۵ اکتبر ۸۹۲		متوکل
۳۵		معتضد	ابوالعباس احمد	۸۵۴/۸۶۱	اکتبر ۸۹۲	۵ آوریل ۹۰۲		موفق، نایب‌السلطنهٔ خلفای عباسی ضرار	نوهٔ متوکل
۳۶		مکتفی	ابواحمد علی	۸۷۷/۸۷۸	۵ آوریل ۹۰۲	۱۳ اوت ۹۰۸		معتضد
۳۷		مقتدر	ابوالفضل جعفر	۸۹۵	۱۳ اوت ۹۰۸	۹۲۹	۳۱ اکتبر ۹۳۲ (کشته شد)	معتضد شغب	عنوان خلیفه در سال ۹۰۹ توسط عبیدالله مهدی بالله از دودمان فاطمیان مورد دعوی بود
۳۸		قاهر	ابومنصور محمد	۸۹۹	۹۲۹		۹۵۰	معتضد
(۳۷)		مقتدر	ابوالفضل جعفر	۸۹۵	۹۲۹	۳۱ اکتبر ۹۳۲ (کشته شد)		معتضد	عنوان خلیفه در تاریخ ۱۶ ژانویه ۹۲۹ توسط عبدالرحمن سوم از خلافت قرطبه مورد دعوی بود
(۳۸)		قاهر	ابومنصور محمد	۸۹۹	۳۱ اکتبر ۹۳۲	۹۳۴	۹۵۰	معتضد
۳۹		راضی	ابوالعباس محمد	دسامبر ۹۰۹	۹۳۴	۲۳ دسامبر ۹۴۰		مقتدر
۴۰		متقی	ابواسحاق ابراهیم	۹۰۸	۹۴۰	۹۴۰	ژوئیه ۹۶۸	مقتدر خلوب یا زهره
۴۱		مستکفی	عبدالله	۹۰۵	سپتامبر ۹۴۴	ژانویه ۹۴۶	سپتامبر/اکتبر ۹۴۹	مکتفی
۴۲		مطیع	ابوالقاسم الفضل	۹۱۴	ژانویه ۹۴۶	۹۷۴		مقتدر
۴۳		طائع	–	۹۳۲	۹۷۴	۹۹۱	۳ اوت ۱۰۰۳	مطیع
۴۴		قادر	–	۹۴۷	۱ نوامبر ۹۹۱	۲۹ نوامبر ۱۰۳۱		اسحاق پسر مقتدر تمنی (دمنه)
۴۵		قائم	–	۱۰۰۱	۲۹ نوامبر ۱۰۳۱	۲ آوریل ۱۰۷۵		قادر
۴۶		مقتدی	–	۱۰۵۶	۲ آوریل ۱۰۷۵	فوریه ۱۰۹۴		محمد پسر قائم ارجوان (هم‌بالین ارمنی)
۴۷		مستظهر	–	آوریل/مه ۱۰۷۸	فوریه ۱۰۹۴	۶ اوت ۱۱۱۸		مقتدی
۴۸		مسترشد	–	آوریل/مه ۱۰۹۲	۶ اوت ۱۱۱۸	۲۹ اوت ۱۱۳۵		مستظهر
۴۹		راشد	–	۱۱۰۹	۲۹ اوت ۱۱۳۵	۱۱۳۶	۶ ژوئن ۱۱۳۸ (توسط حشاشین کشته شد)	مسترشد
۵۰		مقتفی	–	۹ مارس ۱۰۹۶	۱۱۳۶	۱۲ مارس ۱۱۶۰		مستظهر
۵۱		مستنجد	–	۱۱۲۴	۱۲ مارس ۱۱۶۰	۲۰ دسامبر ۱۱۷۰		مقتفی طاوس
۵۲		مستضی	حسن	۱۱۴۲	۲۰ دسامبر ۱۱۷۰	۳۰ مارس ۱۱۸۰		مستنجد
۵۳		ناصر	–	۶ اوت ۱۱۵۸	۲ مارس ۱۱۸۰	۵ اکتبر ۱۲۲۵		مستضی زمرد (هم‌بالین)
۵۴		ظاهر	–	۱۱۷۶	۵ اکتبر ۱۲۲۵	۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶		ناصر
۵۵		مستنصر	ابوجعفر	۱۷ فوریه ۱۱۹۲	۱۱ ژوئیه ۱۲۲۶	۲ دسامبر ۱۲۴۲		ظاهر
۵۶		مستعصم	–	۱۲۱۳	۲ دسامبر ۱۲۴۲	۲۰ فوریه ۱۲۵۸		مستنصر	واپسین خلیفهٔ عباسی در بغداد
	فاصله میان حکومت								فتح بغداد توسط مغولان

در طی دوران بعدی فرمانروایی عباسیان، حاکمان مسلمان از عناوین دیگر مانند سلطان استفاده می‌کردند.

خلفای قاهره (۱۳ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۲ ژانویه ۱۵۱۷)

عباسیان قاهره تا حد بسیاری خلفای تشریفاتی تحت سرپرستی (و پشتیبانی) سلطنت مملوک که پس از سقوط دودمان ایوبی در مصر ایجاد شدند بودند.

#	نام سلطنتی	نام شخصی	دوران	والدین	یادداشت
۵۷	مستنصر دوم	ابوالقاسم احمد	۲۶ ژوئن ۱۲۶۱ – ۲۸ نوامبر ۱۲۶۱	ظاهر	توسط سلاطین مملوک در سال ۱۲۶۱ در قاهره، مصر به‌عنوان خلیفه بر تخت نشانده شد عنوان مورد دعوی با حاکم یکم نیز بود که توسط فرمانروای حلب بر تخت نشانده شده بود
۵۸	حاکم یکم	ابوعبدالله محمد	۱۶ نوامبر ۱۲۶۲ – ۱۹ ژانویه ۱۳۰۲	ابوالعلی حسن	نتیجهٔ مسترشد در سال ۱۲۶۱ توسط حاکم حلب به‌عنوان خلیفه بر تخت نشانده شد پس از مرگ مستنصر دوم توسط مملوک مصر هم به رسمیت شناخته شد
۵۹	مستکفی یکم	ابوالربیع سلیمان	۲۰ ژانویه ۱۳۰۲ – فوریه ۱۳۴۰	حاکم یکم
۶۰	واثق یکم	ابواسحاق ابراهیم	فوریه ۱۳۴۰ – ۱۷ ژوئن ۱۳۴۱	محمد پسر حاکم یکم
۶۱	حاکم دوم	ابوالعباس احمد	۱۳۴۱ – ۱۳۵۲	مستکفی یکم
۶۲	معتضد یکم	ابوبکر	۱۳۵۲ – ۱۳۶۲	مستکفی یکم
۶۳	متوکل یکم	ابوعبدالله محمد	۱۳۶۲– ۱۳۷۷	معتضد یکم
۶۴	مستعصم یکم	ابویحیی زکریا	۱۳۷۷	واثق یکم
(۶۳)	متوکل یکم	ابوعبدالله محمد	۱۳۷۷ – ۱۳۸۳	معتضد یکم
۶۵	واثق دوم	عمر	سپتامبر ۱۳۸۳ – ۱۳ نوامبر ۱۳۸۶	واثق یکم
(۶۴)	مستعصم	ابویحیی زکریا	۱۳۸۶ – ۱۳۸۹	واثق یکم
(۶۳)	متوکل یکم	ابوعبدالله محمد	۱۳۸۹ – ۹ ژانویه ۱۴۰۶	معتضد یکم
۶۶	مستعین	ابوالفضل العباس	۲۲ ژانویه ۱۴۰۶ – ۹ مارس ۱۴۱۴	متوکل یکم بای خاتون	از ۷ مه ۱۴۱۲ تا ۶ نوامبر ۱۴۱۲ سلطان مصر بود
۶۷	معتضد دوم	ابوالفتح داوود	۱۴۱۴ – ۱۴۴۱	متوکل یکم کزل
۶۸	مستکفی دوم	ابوالربیع سلیمان	۱۴۴۱ – ۲۹ ژانویه ۱۴۵۱	متوکل یکم
۶۹	قائم	ابوالبقا حمزه	۱۴۵۱ – ۱۴۵۵	متوکل یکم
۷۰	مستنجد	ابوالمحاسن یوسف	۱۴۵۵ – ۷ آوریل ۱۴۷۹	متوکل یکم
۷۱	متوکل دوم	ابوالعز عبدالعزیز	۵ آوریل ۱۴۷۹ – ۲۷ سپتامبر ۱۴۹۷	یعقوب پسر متوکل یکم حاج ملک
۷۲	مستمسک	ابوالصبر	۱۴۹۷ – ۱۵۰۸	متوکل دوم
۷۳	متوکل سوم	محمد	۱۵۰۸ – ۱۵۱۶	مستمسک
(۷۲)	مستمسک	ابوالصبر	۱۵۱۶ – ۱۵۱۷	متوکل دوم
(۷۳)	متوکل سوم	محمد	۱۵۱۷	مستمسک	وی رسماً از عنوان خلیفه با نمادهای بیرونی کناره‌گیری نمود — شمشیر و بالاپوش محمد — سلیم یکم امپراتور عثمانی در سال ۱۵۱۷، او را واپسین خلیفه از دودمان عباسی و بنوقریش ساخت

خلافت عثمانی (۱۵۱۷ – ۳ مارس ۱۹۲۴)

رئیس دودمان عثمانی تنها عنوان سلطان را عهده‌دار بود، اما طولی نکشید که عناوین بسیاری را به همراهی گرفت. اما عثمانیان به‌رغم جایگاهشان در جهان اسلام تا قبل از فتح مصر و سقوط ممالیک خلیفه نبودند و به طور رسمی و حقیقی از زمان سلیم اول خلافت را به دست گرفتند.

#	پرتره	طغرا	نام	دوران	والدین	یادداشت
۷۴			سلیم یکم	۱۵۱۷ – ۲۱ سپتامبر ۱۵۲۰	بایزید دوم گلبهار خاتون	تا آخر عمرش فرمانروایی نمود.
۷۵			سلیمان یکم	۳۰ سپتامبر ۱۵۲۰ – ۶/۷ سپتامبر ۱۵۶۶	سلیم یکم عایشه حفصه سلطان	تا آخر عمرش فرمانروایی نمود.
۷۶			سلیم دوم	۲۹ سپتامبر ۱۵۶۶ – ۲۱ دسامبر ۱۵۷۴	سلیمان یکم خرم سلطان	تا پایان عمرش حکمرانی کرد.
۷۷			مراد سوم	۲۲ دسامبر ۱۵۷۴ – ۱۶ ژانویه ۱۵۹۵	سلیم دوم نوربانو سلطان	تا پایان عمرش حکمرانی کرد.
۷۸			محمد سوم	۲۷ ژانویه ۱۵۹۵ – ۲۰ یا ۲۱ دسامبر ۱۶۰۳	مراد سوم صفیه سلطان	تا پایان عمرش حکمرانی کرد.
۷۹			احمد یکم	۲۱ دسامبر ۱۶۰۳ – ۲۲ نوامبر ۱۶۱۷	محمد سوم خندان سلطان	تا پایان عمرش حکمرانی کرد.
۸۰			مصطفی یکم	۲۲ نوامبر ۱۶۱۷ – ۲۶ فوریه ۱۶۱۸	محمد سوم هم‌بالین آبخازیایی. با نام حلیمه سلطان شناخته می‌شود.	به‌دلیل کم‌توانی ذهنیاش به‌نفع برادرزاده‌اش عثمان دوم کناره‌گیری کرد.
۸۱			عثمان دوم	۲۶ فوریه ۱۶۱۸ – ۱۹ مه ۱۶۲۲	احمد یکم ماه‌فیروز خدیجه سلطان	در یک شورش ینی‌چری در ۱۹ مه ۱۶۲۲ عزل شد؛ در ۲۰ مه ۱۶۲۲ توسط صدراعظم قره داوود پاشا با فشردگی بیضه‌هایش کشته شد.
(۸۰)			مصطفی یکم	۲۰ مه ۱۶۲۲ – ۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳	محمد سوم هم‌بالین آبخازیایی. با نام حلیمه سلطان شناخته می‌شود.	پس از ترور برادرزاده‌اش عثمان دوم دوباره بر تخت نشست؛ به‌دلیل کم‌توانی ذهنیاش در استانبول در ۲۰ ژانویه ۱۶۳۹ تا هنگام مرگش بستری شد.
۸۲			مراد چهارم	۱۰ سپتامبر ۱۶۲۳ – ۸ یا ۹ فوریه ۱۶۴۰	احمد یکم ماه‌پیکر کوسم سلطان	تا پایان عمرش حاکم بود.
۸۳			ابراهیم	۹ فوریه ۱۶۴۰ – ۸ اوت ۱۶۴۸	احمد یکم ماه‌پیکر کوسم
۸۴			محمد چهارم	۸ اوت ۱۶۴۸ – ۸ نوامبر ۱۶۸۷	ابراهیم تورخان خدیجه سلطان
۸۵			سلیمان دوم	۸ نوامبر ۱۶۸۷ – ۲۲ ژوئن۱۶۹۱	ابراهیم صالحه دل‌آشوب سلطان	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۸۶			احمد دوم	۲۲ ژوئن ۱۶۹۱ – ۶ فوریه ۱۶۹۵	ابراهیم خدیجه معزز سلطان	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۸۷			مصطفی دوم	۶ فوریه ۱۶۹۵ – ۲۲ اوت ۱۷۰۳	محمد چهارم رابعه گلنوش سلطان
۸۸			احمد سوم	۲۲ اوت ۱۷۰۳ – ۱ یا ۲ اکتبر ۱۷۳۰	محمد چهارم رابعه گلنوش سلطان
۸۹			محمود یکم	۲ اکتبر ۱۷۳۰ – ۱۳ دسامبر ۱۷۵۴	مصطفی دوم صالحه سلطان	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۰			عثمان سوم	۱۳ دسامبر ۱۷۵۴ – ۲۹ یا ۳۰ اکتبر ۱۷۵۷	مصطفی دوم شاه‌سوار سلطان	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۱			مصطفی سوم	۳۰ اکتبر ۱۷۵۷ – ۲۱ ژانویه ۱۷۷۴	احمد سوم مهرشاه قادین	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۲			عبدالحمید یکم	۲۱ ژانویه ۱۷۷۴ – ۶ یا ۷ آوریل ۱۷۸۹	احمد سوم ربیعه سلطان؛	تا پایان عمرش فرمانروایی می‌نمود.
۹۳			سلیم سوم	۷ آوریل ۱۷۸۹ – ۲۹ مه ۱۸۰۷	مصطفی سوم مهرشاه سلطان
۹۴			مصطفی چهارم	۲۹ مه ۱۸۰۷ – ۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸	عبدالحمید یکم باش‌اقبال خانم افندی؛
۹۵			محمود دوم	۲۸ ژوئیه ۱۸۰۸ – ۱ ژوئیه ۱۸۳۹	عبدالحمید یکم
۹۶			عبدالمجید یکم	۱ ژوئیه ۱۸۳۹ – ۲۵ ژوئن ۱۸۶۱	محمود دوم بزم عالم سلطان؛
۹۷			عبدالعزیز یکم	۲۵ ژوئن ۱۸۶۱ – ۳۰ مه ۱۸۷۶	محمود دوم پرتونهال سلطان
۹۸			مراد پنجم	۳۰ مه ۱۸۷۶ – ۳۱ اوت ۱۸۷۶	عبدالمجید یکم شوق‌افزا قادین؛
۹۹			عبدالحمید دوم	۳۱ اوت ۱۸۷۶ – ۲۷ آوریل ۱۹۰۹	عبدالمجید یکم تیرمژگان قادین
۱۰۰			محمد پنجم	۲۷ آوریل ۱۹۰۹ – ۳ ژوئیه ۱۹۱۸	عبدالمجید یکم گل‌جمال قادین؛
۱۰۱			محمد ششم	۴ ژوئیه ۱۹۱۸ – ۱ نوامبر ۱۹۲۲	عبدالمجید یکم گلستو خانم؛	سلطنت لغو شد؛ در ۱۷ نوامبر ۱۹۲۲ استانبول را ترک کرد؛ در تبعید در سانرمو، ایتالیا در ۱۶ مه ۱۹۲۶ درگذشت.
۱۰۲		—	عبدالمجید دوم	۱۸ نوامبر ۱۹۲۲ – ۳ مارس ۱۹۲۴	عبدالعزیز یکم حیران‌دل قادین افندی؛	توسط مجلس ملی کبیر ترکیه خلیفه اعلام شد؛ پس از لغو خلافت تبعید شد؛ در پاریس، فرانسه ۲۳ اوت ۱۹۴۴ درگذشت.

خلافت‌های غیرجامع

خلافت‌ها به‌طور شرعی توسط اکثریت مسلمانان پذیرفته نشده‌است.

خلافت ابن‌زبیر (۶۸۴–۶۹۲)

عبدالله بن زبیر، خواهرزادهٔ عایشه، سومین همسر محمد بن عبدالله شورشی را علیه خلافت اموی در سال ۶۸۴ میلادی رهبری می‌نمود. او خود را در مکه خلیفه اعلام کرد توسط حجاج بن یوسف بعد از شش‌ماه محاصره در سال ۶۹۲ میلادی شکست خورد و کشته شد.

خلافت اموی قرطبه (۹۲۹–۱۰۳۱)

مقالهٔ اصلی: خلافت قرطبه

(به‌طور جهانی پذیرفته نشده؛ قدرت واقعی محدود به اسپانیا و بخش‌هایی از مغرب می‌شد)

نام	دوران	والدین	یادداشت
عبدالرحمن سوم	۹۲۹–۹۶۱	محمد پسر عبدالله مزنه (ماریا)	نوادهٔ هشام بن عبدالملک
حکم دوم	۹۶۱–۹۷۶	عبدالرحمن سوم مرجان
هشام دوم حکم	۹۷۶–۱۰۰۹	حکم دوم صبح
محمد دوم	۱۰۰۹	هشام بن عبدالجبار بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم مزنه
سلیمان بن حکم	۱۰۰۹–۱۰۱۰	حکم بن سلیمان بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم ظبیه
هشام دوم حکم	۱۰۱۰–۱۰۱۳	حکم دوم صبح
سلیمان بن حکم	۱۰۱۳–۱۰۱۶	حکم بن سلیمان بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم ظبیه
عبدالرحمن چهارم	۱۰۲۱–۱۰۲۲	محمد، نوهٔ عبدالرحمن سوم
عبدالرحمن پنجم	۱۰۲۲–۱۰۲۳	هشام بن عبدالجعفر بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم غایه
محمد سوم	۱۰۲۳–۱۰۲۴	عبدالرحمن بن عبیدالله بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم حوراء
هشام سوم	۱۰۲۷–۱۰۳۱	محمد بن عبدالملک بن عبدالرحمن سوم، نوهٔ عبدالرحمن سوم عاتب

خلافت فاطمی (۹۰۹–۱۱۷۱)

مقالهٔ اصلی: خلافت فاطمیان

خلافت فاطمی

(فاطمیان متعلق به شاخهٔ اسماعیلی از تشیع اسلام بودند و از این رو توسط اکثریت سنی‌ها به رسمیت شناخته نشده‌اند، چه مباحثشان در قلمروهایشان، یا از دولت‌های همسایه).

نام	دوران	والدین	یادداشت
مهدی بالله ابومحمد عبیدالله	۹۰۹–۹۳۴	عبدالله زکی، امام اسماعیلیه	نوادهٔ فاطمه زهرا (جوانترین دختر محمد بن عبدالله) بنیان‌گذار دودمان فاطمیان
قائم بأمرالله ابوالقاسم محمد	۹۳۴–۹۴۶	مهدی بالله
منصور بالله ابوطاهر اسماعیل	۹۴۶–۹۵۳	قائم بأمرالله
معز لدین‌الله ابوتمیم معد	۹۵۳–۹۷۵	منصور بالله	در طی حاکمیتش مصر ضمیمهٔ خاک فاطمیان شد
عزیز بالله ابومنصور نزار	۹۷۵–۹۹۶	معز لدین‌الله
حاکم بأمرالله ابوعلی منصور	۹۹۶–۱۰۲۱	عزیز بالله
ظاهر بالله ابوالحسن علی	۱۰۲۱–۱۰۳۶	حاکم بأمرالله
مستنصر بالله ابوتمیم معد	۱۰۳۶–۱۰۹۴	ظاهر بالله
مستعلی بالله ابوالقاسم احمد	۱۰۹۴–۱۱۰۱	مستنصر بالله	نزاع‌ها برای جانشینی وی به نزاری شکاف یافت
آمر بأحکام‌الله ابوعلی منصور	۱۱۰۱–۱۱۳۰	مستعلی بالله	فرمانروایان فاطمی مصر پس از وی به‌عنوان امام در اسماعیلیه مستعلوی طیبی شناخته نمی‌شوند
حافظ لدین‌الله ابوالمیمون عبدالمجید	۱۱۳۰–۱۱۴۹	محمد بن مستنصر، پسر مستنصر بالله
ظافر بأمرالله ابومنصور اسماعیل	۱۱۴۹–۱۱۵۴	حافظ لدین‌الله
فائز بنصرالله ابوالقاسم عیسی	۱۱۵۴–۱۱۶۰	ظافر بأمرالله
عاضد لدین‌الله ابومحمد عبدالله	۱۱۶۰–۱۱۷۱	یوسف، پسر حافظ لدین‌الله

دودمان موحدون در گسترده‌ترین حالت خودش (حدود ۱۲۰۰)

خلافت سوکوتو (صورتی) در گسترده‌ترین قلمرویش (۱۸۰۰ میلادی)

امپراتوری بورنو در گسترده‌ترین حالت (حدود ۱۷۵۰)

امپراتوری سنغای در گسترده‌ترین حالت (حدود ۱۵۰۰)

خلافت موحدون (۱۱۴۵–۱۲۶۹)

مقالهٔ اصلی: خلافت موحدین

(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، نواحی اصلی در شمال آفریقا و شبه‌جزیرهٔ ایبری بودند)

نام	دوران
عبدالمؤمن بن علی کومی	۱۱۴۵–۱۱۶۳
ابویعقوب یوسف بن عبدالمؤمن	۱۱۶۳–۱۱۸۴
ابویوسف یعقوب بن یوسف منصور	۱۱۸۴–۱۱۹۹
ناصر لدین‌الله محمد بن منصور	۱۱۹۹–۱۲۱۳
ابویعقوب یوسف مستنصر	۱۲۱۳–۱۲۲۴
ابومحمد عبدالواحد بن یوسف	۱۲۲۴
ابومحمد عبدالله عادل	۱۲۲۴–۱۲۲۷
ابوزکریا معتصم یحیی بن ناصر	۱۲۲۷–۱۲۳۵
ابوالعلا مأمون ادریس بن منصور	۱۲۲۷–۱۲۳۲
ابومحمد رشید عبدالواحد بن مأمون	۱۲۳۲–۱۲۴۲
حسن معتضد بالله سعید بن مأمون	۱۲۴۲–۱۲۴۸
ابوحفص مرتضی عمر بن ابی‌ابراهیم	۱۲۴۸–۱۲۶۶
ابوالعلا واثق بالله ادریس بن محمد	۱۲۶۶–۱۲۶۹

خلافت سوکوتو (۱۸۰۴–۱۹۰۳)

مقالهٔ اصلی: خلافت سوکوتو

(به‌طور گسترده پذیرفته نشده‌است، مناطق اصلی در غرب آفریقا بود)

توسط محقق اسلامی و رهبر دینی عثمان دان فودیو در طی جنگ فولانی (شناخته‌شده با نام جهاد فولانی) ایجاد شد، که کاستن شیوه‌های دینی پیشااسلامی را جستجو کرد و شکل شدیدی از اسلام را در احتیاط خلافت گسترش داد.

امپراتوری‌های بورنو و سنغای

مقالهٔ اصلی: امپراتوری سنغای

فرمانروایان متعددی در غرب آفرقا عنوان خلیفه را داشتند. مای علی غاجی بن دوناما نخستین فرمانروای امپراتوری بورنو بود که عنوان را عهده‌دار شد. اسکیا محمد یکم از امپراتوری سنغای هم در دوران نزدیک وی این عنوان را داشت.

خلافت‌های غیرجامع اعلام‌شده پس از ۱۹۰۰

خلافت شریفیان (۱۹۲۴–۱۹۲۵)

آخرین تلاش در بازگرداندن مقام و شیوهٔ خلافت با بازشناخت جامع توسط شریف حسین بن علی قتادی، پادشاه حجاز و شریف مکه، که هر دو مقام را در ۱۱ مارس ۱۹۲۴ در دست گرفت و آن را تا ۳ اکتبر ۱۹۲۴، هنگامی که از سلطنت به‌نفع فرزندش علی بن حسین هاشمی کناره‌گیری نمود، که مقام و شیوهٔ خلافت را نمی‌پذیرفت، صورت گرفت. با این حال، ادعای شریف حسین برای خلافت پذیرفته نشده‌بود، و در ۱۹۲۵ او توسط قواهای عبدالعزیز آل سعود از حجاز رانده‌شد که ناشی از عدم حمایت و پشتیبانی وی از شریعت بود. او به نگه‌داشتن عنوان خلیفه در طی زندگی باقی در تبعید وی، تا هنگام مرگش در سال ۱۹۳۱ ادامه‌داد. همانند خلفای اموی، عباسی و فاطمی، او از طریق نوهٔ محمد، حسن بن علی مجتبی، از اولاد و نسل او بود؛ البته امویان و عباسیان پسرعموزاده‌های وی بودند.

داعش (۲۰۱۴–اکنون)

• 

  پرچم داعش (پرچم القاعده).

• 

       مناطقی که تحت کنترل داعش هستند.      مناطقی که داعش ادعای حاکمیت آنجا را دارد.

• 

  مناطقی که تحت کنترل ولایت سودان غربی هستند. (در ۱۰ آوریل ۲۰۱۵)

• 

  گسترده‌ترین حالت ولایت سودان غربی (در ژانویهٔ ۲۰۱۵)

در تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴، دولت اسلامی در عراق و شام (داعش) سعی بر این کرد که خود را «حکومت اسلامی» و رهبرش ابوبکر بغدادی را «خلیفه ابراهیم» بخواند. اعتبار این خلافت توسط دیگر قدرت‌های اسلامی بیرون از مناطق ۱۰ میلیون نفری تحت کنترل داعش به‌رسمیت شناخته نشده‌است.

در تاریخ ۲۴ اوت ۲۰۱۴، رهبر بوکو حرام در نیجریه، ابوبکر شکائو، به‌همین ترتیب یک خلافت را اعلام کرد. ظاهراً، این غیرواضح است که آیا شکائو گروهش را بخشی از داعش اعلام‌کرده یا می‌خواهد یک خلافت جداگانه در نیجیه به راه بیندازد.

غیرسیاسی

پرچم جماعت مسلمان احمدیه

خلافت احمدیه (۱۹۰۸–اکنون)

خلیفهٔ مسیح (عربی: خلیفة المسیح؛ فارسی: جانشین مسیح) یا خلیفهٔ جماعت احمدیه رهبر روحانی و سازمانیِ انتخاب‌شدهٔ جماعت جهانی احمدیه است و جانشین میرزا غلام احمد از قادیان است که در جماعتشان مهدی و مسیحا شمرده می‌شود. باور بر این است که خلیفه به‌صورت الهی هدایت شده و همچنین توسط برخی از اعضای جماعت احمدیه به‌عنوان امیرالمؤمنین معرفی شده‌است. خلیفهٔ مسیح پنجم و کنونی میرزا مسرور احمد است. سایر بخش‌های اعظم اسلام که شیعه و سنی هستند، به این سامانهٔ خلافت باور ندارند.

پانویس

منابع

• حشمتی، فریده؛ ناجی، محمدرضا (۱۳۷۵). «خلفای راشدین». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• میرابوالقاسمی، رقیه (۱۳۷۵). «خلافت». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصرالله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

• Robinson, Chase F (2011). The New Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.
• WATT, W. Montgomery (2009). "ABO BAKR". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Levi Della Vida, G; Bonner, M (2009). "UMAR (I) B. AL-KHATTAB". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Levi Della Vida, G; Bonner, M (2009). "UTHMAN B. 'AFFAN". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Veccia Vaglieri, Laura (2009). "ʿAlī b. Abī Ṭālib". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Veccia Vaglieri, Laura (2009). "HASAN B. ALI B. ABl TALIB". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Bosworth, Clifford Edmund (1986). "MUCAWIYA II". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 268-269.
• Bosworth, Clifford Edmund (1986). "MARWAN I". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 6 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 621-623.
• Cobb, Paul M (1986). "UMAR (II) B. ABD AL-AZIZ". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 10 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 821-822.
• Cremonese, V. (1986). "IBRAHIM B. AL-WALlD". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 990-991.
• Eisner, R (1986). "SULAYMAN B. ABD AL-MALIK". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 9 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 821-822.
• Gibb, H. A. R (1986). "ABD AL-MALIK B. MARWAN". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 76.
• Gabrieli, Francesco (1986). "HISHAM". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 3 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 593-595.
• Hawting, G. R (1986). "YAZlD (I) B. MU'AWIYA". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 309-311.
• Hawting, G. R (1986). "MARWAN II". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 6 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 623-625.
• Hawting, G. R (1986). "YAZID (III) B. AL-WALID". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 311-312.
• Hinds, James M (1986). "MUCAWIYA I". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 263-268.
• Kennedy, H. (1986). "AL-WALID (I) b. Abd al-Malik". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 127.
• Kennedy, H. (1986). "AL-WALID (II) b. Yazid". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 127-128.
• Lammens, H. (1986). "YAZID (II) B. ABD AL-MALIK". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 11 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 311.